Edmund Wierciński
Z Wikipedii
Edmund Wierciński, (ur. 19 lutego 1899, majątek Jurgów - zm. 13 listopada 1955 w Warszawie). Mąż Marii Wiercińskiej, aktor, reżyser. Będąc uczniem w Wilnie, współorganizował (1913) z członkami konspiracyjnej organizacji niepodległościowej tajne przedstawienie III części Dziadów A.Mickiewicza. Po wybuchu I wojny światowej przebywał w Tomsku na Syberii, gdzie rozpoczął studia prawnicze, a w teatrze amatorskim korporacji studenckiej wystawił Dziady (1917). Po powrocie do Warszawy, od 1921 związany z Redutą Juliusza Osterwy (od 1924 objął "kierownictwo pracy"). Grał m.in. Geniusza - Wyzwolenie i Wernyhorę - Wesele Stanisława Wyspiańskiego, don Fernanda - Książę Niezłomny Juliusza Słowackiego wg Pablo Calderóna. Debiutował jako reżyser ekspresjonistyczną inscenizacją Snu Franciszki Kruszewskiej (1927, także rola Zielonego Pajaca). Później jako aktor i reżyser współpracował z Teatrem Nowym w Poznaniu (1927 - 1928), Teatrem Wielkim w Łodzi i Teatrem Skarbkowskim we Lwowie (1930 - 1931 i 1932), scenami stołecznymi (1931 teatr Melodram, 1932 - 1933 Teatr Nowe Ateneum, 1934 - 1939 teatry TKKT). Podczas okupacji niemieckiej działał w konspiracji w Warszawie (współorganizował z Bohdanem Korzeniewskim Tajną Radę Teatralną. Prowadził studyjne zespoły teatralne, organizował wraz z żoną audycje poetycko-muzyczne). Po zakończeniu wojny już nie występował; 1945 - 1946 prowadził z Korzeniewskim Scenę Poetycką przy Teatrze Wojska Polskiego w Łodzi (wystawił Elektrę Jeana Girardoux 1946), a następnie reżyserował w Krakowie i Katowicach (1946 - 1947), w Warszawie (1947 - 1948 i 1952 - 1955 Teatr Polski) i Wrocławiu (1949 - 1952).
Wierciński prezentował arealistyczny typ aktorstwa. "Uduchowiony, uroczysty w wyrazie, dyskretny, oszczędny w środkach, z hieratycznym, rzeźbiarskim gestem, odznaczał się dojrzałą powagą, kamiennym spokojem zewnętrznym przy wewnętrznej intensywności przeżyć i umiętności zupełnego przeistoczenia się. Jego kreacje reprezentowały przede wszystkim uczucia, posągowe bohaterstwo, miały nie wzruszać, ale wyzwalać siły moralne człowieka..." (Eugeniusz Krasiński). Jego najlepsze role powstały we współpracy z Leonem Schillerem (1930 - 1934) tworzącym teatr monumentalny (Szatan-Doktor - Kordian Juliusza Słowackiego, Ksiądz Piotr - Dziady) i neorealistyczny (Student - Krzyczcie Chiny! Siergieja Trietjakowa).
W okresie międzywojennym Wierciński wiele eksperymentował jako reżyser, poszukiwał nowych rozwiązań formalnych. Był jednym z pierwszych inscenizatorów w Polsce, którzy realizowali zasadę integralności dzieła scenicznego; mistrzowsko przeprowadzał psychologiczną analizę wystawianego tekstu. Przed teatrem stawiał zadania społeczno-wychowawcze. Jego ideałem był teatr, którego źródła tkwiły w polskim teatrze romantycznym i twórczości Wyspiańskiego. Tworzył teatr postępowy, wyrażający aktualne treści społeczno-polityczne (Sprawa Dreyfusa Wernera Herzoga i Hansa Johanna Rehfischa 1931, Czarne Getto Eugene'a O'Neilla 1932). Wydobywał warstwę znaczeń przenośnych, symbolicznych, zarówno w sztukach z repertuaru współczesnego (Sen 1927, Łyżki i księżyc Emila Zegadłowicza 1928, Metafizyka dwugłowego cielęcia Stanisława Ignacego Witkiewicza 1928), jak i klasycznego (Ksiądz Marek Słowackiego 1936). Po okresie poszukiwań i eksperymentów wystawiał kameralne sztuki realistyczno-psychologiczne (Głupi Jakub Tadeusza Rittnera 1936, Lato w Nohant Jarosława Iwaszkiewicza 1936). W ostatnich przedstawieniach powojennych unikał eksperymentów, bliski był mu klasyczny teatr poetycki (Cyd Wyspiańskiego wg Pierre'a Corneille'a 1948, Fantazy 1948 i Horsztyński 1953 Słowackiego, Lorenzaccio Alfreda de Musseta 1955).
Opublikowano jego Teksty i notatki z lat 1921-1955 (1990) i wybór korespondencji na łamach: "Pamiętnika Teatralnego", "Teatru" i "Dialogu". Wieloletnia praca pedagogiczna w PIST (1934 - 1939 i w okresie okupacji niemieckiej) i PWST w Warszawie (1952 - 1954). W 1955 otrzymał nagrodę państwową I stopnia.
