Gábor Bethlen

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Gábor Bethlen

Gábor Bethlen – węg. Bethlen Gábor, słow. Gabriel Betlen – (ur. w 1580r., zm. 15 listopada 1629r.), książę Siedmiogrodu w latach 1613–1629 (po wymarciu rodu Batorych), książę opolski 1622-1625 i przywódca powstania antyhabsburskiego w Królestwie Węgier na terenie dzisiejszej Słowacji podczas wojny trzydziestoletniej. Król Węgier (1620-1621).

Był synem Lupusa Bethlena i Druzsiny Lázár de Szárhegy.

Początkowo był w służbie na dworze księcia Siedmiogrodu, Zygmunta Batorego. Wykorzystując słabość władzy za jego następcy - Gábora, 1613 sułtan Ahmed I ogłosił Bethlena księciem Siedmiogrodu; następnie zatwierdzony także przez sejm w Kolozsvárze (obecnie Kluż-Napoka). Przeprowadził reformy gospodarcze, kulturalne i oświatowe. Okres jego rządów nazywany jest złotym wiekiem Siedmiogrodu. W 1615 cesarz Maciej Habsburg uznał jego władzę, ale stosunki z Wiedniem pozostały napięte. W czasie wojny trzydziestoletniej, jako wyznawca kalwinizmu, otwarcie wystąpił przeciwko Habsburgom, 1619 sprzymierzył się z Czechami i wystąpił zbrojnie przeciwko cesarzowi niemieckiemu i królowi węgierskiemu - Ferdynandowi II. Zajął północne Węgry, m.in. dzisiejszą Bratysławę, w listopadzie tegoż roku oblegał Wiedeń. 16 stycznia 1620 roku zawarto rozejm w Bratysławie wedle którego Bethlen otrzymał 13 komitatów węgierskich oraz księstwo opolsko-raciborskie. Pasmo jego sukcesów zostało przerwane dopiero pojawieniem się na Węgrzech lisowczyków. W sierpniu 1620 sejm w Beszetercebánya obwołał go królem Węgier, ale Bethlen nie zdecydował się na koronację. Zrzekł się pretensji do tronu węgierskiego w traktacie pokojowym zawartym 1622 w Nikolsburgu, w zamian za wschodnią część Słowacji, księstwo opolskie i raciborskie. Formalnie objął władze na Górnym Śląsku 30 maja 1622 roku, po jego najeździe z Tatarami na Morawy. W Opolu i Raciborzu zaczęto bić lichą monetę. Miejscowa ludność była nieufna i żywiła pogardę wobec niego. 20 stycznia 1624 roku na mocy rozejmu w Bańskiej Bystrzycy utracił księstwo opolsko-raciborskie oraz 5 komitatów węgierskich. Ostateczny pokój zawarto 8 maja 1624 w Wiedniu. Bethlen jeszcze dwukrotnie występował przeciwko Ferdynandowi II; traktaty pokojowe z 1624 i 1626 potwierdzały postanowienia z Nikolsburga. 1627 prowadził rokowania, m.in. z Gustawem II Adolfem, w sprawie objęcia tronu polskiego. Zarówno ze względu na poprawę sytuacji ekonomicznej, jak również rozkwit kultury Siedmiogrodu okres jego rządów jest uważany za "złoty wiek" Siedmiogrodu, przyczynił się do rozwoju gospodarki, oświaty i sztuki, założył uniwersytet w Gynlafehérvár (obecnie Alba Iulia).