Gladiator
Z Wikipedii
Gladiator (łac. gladiatores, od gladius - miecz) - zapaśnik toczący walkę na arenie cyrkowej w starożytnym Rzymie.
Zwyczaj walk gladiatorów wywodzi się od etruskiego zwyczaju oddawania czci zmarłym poprzez walki zamiast ofiar ludzkich. W Imperium Rzymskim walki gladiatorów pojawiły się około 260 roku p.n.e. i stały się rozrywką, ale nabrały też charakteru politycznego, służąc do zdobywania popularności wśród ludu.
Gladiatorzy byli często jeńcami wojennymi lub niewolnikami, lecz czasem rekrutowali się spośród byłych żołnierzy. Byli skoszarowani w ludi i szkoleni pod okiem lanisty (nauczyciela). Najsłynniejsza szkoła gladiatorów mieściła się w Kapui, szkolił się tam m.in. Spartakus.
Walki gladiatorów były jedną z najpopularniejszych rzymskich rozrywek. Wielu bogatych Rzymian miało swoich gladiatorów i płaciło fortuny na ich szkolenie. Z tego powodu gladiatorzy nie ginęli na arenie tak często, jak się dziś sądzi. Najlepsi z nich stawali się często bardzo sławni (podobnie jak dzisiaj sportowcy).
Przed wejściem na arenę gladiatorzy składali przysięgę, że nie będą oszczędzali się w walce. Walki często toczyły się na śmierć i życie – pokonany przeciwnik mógł prosić o łaskę podnosząc do góry palec wskazujący, na co obserwujący walkę tłum odpowiadał wyciągnięciem w górę kciuka (co oznaczało darowanie życia), lub skierowaniem go w dół (śmierć). Jest to jednak kwestia sporna, niektórzy naukowcy uważają że kierowali kciuk w dół aby darować życie, a ku swojemu gardłu kiedy chcieli śmierci gladiatora.
Charakter walk i stosowane uzbrojenie było urozmaicone. Rzymianie wyróżniali następujące kategorie gladiatorów:
- andabata – ubrany w kolczugę, walczył pieszo lub konno w hełmie z przyłbicą bez otworów na oczy;
- bestiarius - był wyposażony jedynie w sztylet lub włócznię i walczył z dzikimi zwierzętami często ponosząc śmierć;
- dimachaerus – walczył bez hełmu używał dwóch sztyletów;
- eques – walczył konno mieczem i włócznią, miał okrągłą tarczę;
- essedar - walczył z wozu zaprzężonego w dwa konie (essedum) powożonego przez woźnicę;
- laquerius - używał sznura z pętlą, podobnego do lassa;
- mirmillo (murmillo) – osłaniał głowę hełmem przypominającym głowę ryby mormylos; dodatkowo był wyposażony w osłonę ramienia, miecz oraz podłużną tarczę
- provocator – najczęściej wystawiany był przeciw samnitom; jego rynsztunek i uzbrojenie różniły się w zależności od rodzaju walki;
- retiarius (sieciarz) - walczył trójzębem lub harpunem zrobionym z ości tuńczyka, sztyletem oraz siecią, którą zarzucał przeciwnikowi na głowę; walczył z obnażoną głową, jego jedyną osłoną był skórzany rękaw; jego przeciwnikiem był zazwyczaj secutor;
- sagittarius – walczył pieszo lub na koniu, często z dzikimi zwierzętami, był wyposażony w łuk;
- samnita (hoplomachus) - występował w pełnym rynsztunku wzorowanym na greckich hoplitach; osłaniał go hełm ozdobiony wielkim grzebieniem i piórami, metalowe nagolenniki oraz skórzane i wełniane osłony wyposażony we włócznie i małe okrągłe tarcze; walczył zazwyczaj przeciw mirmillom (murmillom) lub trakom;
- secutor (ścigający) – miał taki sam pancerz jak mirmillo (murmillo), walczył przeciw retiariusom;
- trak – posiadał hełm, który osłaniał całą głowę, małą, okrągłą lub kwadratową tarczę, dwa nagolenniki; walczył z zakrzywionym trackim mieczem zwanym sica przeważnie przeciw mirmillom (murmillom);
- veles (velites) – walczył pieszo, posiadał włócznię z pętlą do rzucania i rzucał ją obezwładniając przeciwników.
Występy gladiatorów od czasów Cycerona, często kończyły potyczki andabatów, walczący po omacku w hełmach z przyłbicą bez otworów na oczy; nadawało to ich występom charakteru komicznego. Byli również gladiatorzy, zabawiający gości podczas uczt w domach bogaczy. Walki gladiatorów zostały zakazane przez cesarza Konstantyna na początku IV wieku.
Ostatnie walki gladiatorów w Rzymie odbyły się 1 stycznia 404 r. n.e.
W okresie późnego cesarstwa państwo utrzymywało własnych gladiatorów – byli oni wykorzystywani przez niektórych cesarzy obok wojsk regularnych w okresach wojen domowych.
[edytuj] Zobacz też:
