Język pruski

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Ten artykuł wymaga dopracowania.
Należy w nim poprawić: wikizacja, wyrzucenie reklam.
Więcej informacji co należy poprawić, być może znajdziesz w dyskusji tego artykułu lub na odpowiedniej stronie. W pracy nad artykułem należy korzystać z zaleceń edycyjnych. Po naprawieniu wszystkich błędów można usunąć tę wiadomość.
Możesz także przejrzeć pełną listę stron wymagających dopracowania.

Język pruski, Wârs Prusiskan - wymarły język bałtyckich Prusów.

Prūsiskan
Obszar	Prusy
Liczba mówiących	język wymarły
Klasyfikacja genetyczna	Języki indoeuropejskie Języki bałtosłowiańskie Języki bałtyckie Języki zachodniobałtyckie **Język staropruski
Pismo	łacinka

Kody języka
ISO 639-1	-
ISO 639-2	bat
SIL	PRG
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata W Wikisłowniku: Słownik języka staropruskiego

Spis treści

1 Klasyfikacja
2 Projekt odbudowy
- 2.1 Historia
- 2.2 Materiały źródłowe
3 Elementy gramatyki języka pruskiego
4 Linki zewnętrzne

[edytuj] Klasyfikacja

Język pruski należy do podgrupy języków bałtyckich rodziny języków indoeuropejskich. Wraz z językiem jaćwińskim zaliczany jest do zachodniobałtyckich.

Charakteryzował się najbardziej archaicznym słownictwem spośród wszystkich języków i dialektów bałtyckich. Obecnie znamy jedynie 800 słów i wyrażeń tego języka, głównie z powodu niewielkiej liczby dokumentów w nim zapisanych.

[edytuj] Projekt odbudowy

Nowoczesne techniki lingwistyczne pozwoliły na podstawie posiadanych słów i wiedzy o ewolucji języków odtworzyć wiele większą ilość wyrazów. Dużo słów opisujących nowoczesną rzeczywistość techniczną we współczesnych językach jest międzynarodowych, a ich importem rządzą względnie proste reguły.

Obecnie istnieje wąskie grono osób posługujących się językiem pruskim, głównie w Sambii (obecnie - obwód Kalinigradzki), ale również w litewskiej i polskiej części dawnych Prus. Z uwagi na to można nazwać język pruski językiem żywym, niemniej należy pamiętać, że jest to jeszcze wąska i sztuczna społeczność i ewentualną ewolucję tego języka trudno byłoby nazwać naturalną.

[edytuj] Historia

Język pruski był ojczystym językiem Prusów - ludu bałtyckiego zamieszkującego tereny między dolną Wisłą a dolnym Niemnem. Każde z plemion mówiło osobnym dialektem, zrozumiałym jednak dla innych.

W 1226 r. książę Konrad I Mazowiecki osadził na Ziemi chełmińskiej Krzyżaków, którzy wkrótce zagarnęli większość ziem Prusów. Od tej pory datuje się schyłek staropruskiej kultury i języka. Resztki ocalałej ludności zostały przeniesione na zachodnie tereny Prus, co spowodowało ujednolicenie języka, choć na biskupiej Warmii utrzymała się odrębność od innych terenów zakonu.

Część wyższych warstw poddała się germanizacji, zaś wolni chłopi zostali zmienieni w feudalnych poddanych. Ziemie pruskie kolonizowano przy pomocy osadników z Niemiec, Niderlandów oraz w niewielkim stopniu ze Szwecji, Danii i Francji.

Pod koniec XIII wieku około 800 słów języka pruskiego zostało zapisanych przez niemieckich kronikarzy i bibliotekarzy. W 1561 r. ukazał się przełożony przez Abla Willa Enchiridion Marcina Lutra, będący najobszerniejszym zachowanym do dziś zabytkiem języka pruskiego (134 strony druku).

W późniejszych czasach, kiedy z mapy Europy znikło już państwo zakonne, a na jego fundamentach powstały Prusy Książęce, napłynęła rzesza emigrantów i kolonistów z zachodu oraz północy Europy i Polski, aby osiedlić się na terenach blisko wybrzeży południowego Bałtyku. Był to czas reformacji i gruntownych przemian religijnych w pośredniowiecznej Europie. Spowodowało to dalszy, stopniowy spadek liczby mieszkańców Prus posługujących się językiem pruskim.

W XVII wieku język pruski praktycznie wymarł, podobno ostatni człowiek posługujący się językiem pruskim zmarł w Hamburgu w 1627 roku. Właśnie wtedy powstały jedne z ostatnich dokumentów w tym języku.

[edytuj] Materiały źródłowe

Słownik Simona Grunaua
Słownik Elbląski
Enchiridion Pruski - przetłumaczony z niemieckiego na pruski tekst katechizmu Marcina Lutra, ukazał się w 1561 w Królewcu.

[edytuj] Elementy gramatyki języka pruskiego

Podstawowe wyrażenia

język polski	język pruski
Pruski [język]	Prūsiskan
Witaj	Kaīls
Dzień dobry (rano)	Kaīls Anksteīnai
Do widzenia	Ērdiw
Dziękuję	Dīnka
Ile?	Kelli?
Tak	Jā
Nie	Ni
Gdzie jest łazienka?	Kwēi ast Spaktāstuba?
(toast)	Kaīls pas kaīls aīns per āntran
Czy mówisz po angielsku?	Bilāi tū Ēngliskan?

[edytuj] Zaimki

Zaimki osobowe

Liczba	Przypadek	1 os.	2 os.	3 os. m	3 os. ż	3 os. n	wzgl.
l. poj.	M.	as	tu	tāns	tenā	tennan	---
	D.	māise	twāise/ teve	tenesse	tenesses	tenesse	swāise
	C.	mennei/mi	tebbei/ti	tenesmu	tenessei	tenesmu	sebbei
	B.	men/mi	ten/ti	tennan	tennan	tennan	sin/si
l. mn.	M.	mes	jus	tenēi	tennas	tenēi	---
	D.	nuse	juse	tenēisan	tenēisan	tenēisan	---
	C.	numans	jumans	tenēimans	tenēimans	tenēimans	---
	B.	mans	wans	tennans	tennans	tennans	---

Zaimki wskazujące: ten, ta,...

Przypadek	Liczba poj., m	Liczba poj., ż	Liczba poj., n	Liczba mn., m	Liczba mn., ż	Liczba mn., n
Mianownik	stas	stāi	stan	stāi	stās	stai
Dopełniacz	stesse	stesses	stesse	stēisan	stēisan	stēisan
Celownik	stesmu	stessei	stesmu lub stesmā	stēimans	stēimans	stēimans
Biernik	stan	stan	stan lub sta	stans	stans	stans lub stas