Języki indoeuropejskie

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Współczesny zasięg geograficzny języków indoeuropejskich

Jedna z największych i najwcześniej wyróżnionych rodzin języków. Zalicza się do niej ok. 400 spokrewnionych ze sobą (zob. pokrewieństwo języków) języków współczesnych (między innymi prawie wszystkie języki nowożytnej Europy, w tym polski, oraz wiele języków dawnych, udokumentowanych w różnym stopniu: niektóre, jak sanskryt, greka klasyczna lub łacina, znane z tysięcy obszernych tekstów, inne tylko z pojedynczych inskrypcji, imion, nazw miejscowych lub cytatów w tekstach autorów starożytnych.

Najdawniej zaświadczonym językiem indoeuropejskim (od XVIII w. p.n.e.) jest hetycki. Z połowy II tysiąclecia p.n.e. pochodzą najstarsze teksty greckie (mykeńskie); zapewne z tego samego okresu pochodzą najstarsze religijne teksty staroindyjskie (Rygweda) i być może staroirańskie (Awesta), spisane jednak wiele stuleci później na podstawie wielowiekowej tradycji ustnej.

Wspólnym przodkiem języków indoeuropejskich, nie zaświadczonym bezpośrednio, ale zrekonstruowanym częściowo za pomocą metody porównawczej był język praindoeuropejski, istniejący w okresie neolitu. Termin "indoeuropejski" oznacza tylko tyle, że języki te znane są z wielkiego obszaru geograficznego obejmującego Europę i Indie. Do rodziny indoeuropejskiej nie należą bynajmniej wszystkie języki Europy ani Indii; nazwa nie przesądza także kwestii lokalizacji prajęzyka całej rodziny (nie rozstrzygniętej dotąd ostatecznie przez językoznawców).

Badania porównawcze języków indoeuropejskich (pochodzących od prajęzyka indoeuropejskiego) wskazują na stopniowe wyodrębnianie się poszczególnych współczesnych indoeuropejskich rodzin językowych (co część ekspertów z pewną dozą ostrożności łączy z wyodrębnianiem się poszczególnych kultur indoeuropejskich). Wyniki tych badań lingwistycznych sugerują wyodrębnienie się w pierwszej kolejności języków, z których wywodzą się późniejsze bądź dzisiejsze ormiański, hetycki, grecki, indoirańskie i tracki, w dalszej kolejności m.in. romańskie, celtycki, germańskie, bałtyckie i słowiańskie.

Odkrycie pokrewieństwa języków indoeuropejskich przypisuje się sir Williamowi Jonesowi, sędziemu i orientaliście brytyjskiemu, który w wykładzie wygłoszonym w 1786 roku w Kalkucie zwrócił uwagę na uderzające zbieżności w zakresie słownictwa i struktury gramatycznej pomiędzy sanskrytem a językami europejskimi. Ogromny postęp w dziedzinie językoznawstwa indoeuropejskiego dokonał się w ciągu XIX w., a także w następstwie odkrycia i odczytania (już w XX w.) tekstów anatolijskich i tocharskich.

Zobacz też: językoznawstwo historyczne

[edytuj] Przegląd języków indoeuropejskich

Poniższy przegląd nie jest kompletny, obejmuje jednak najlepiej znane języki dawne i większość języków współczesnych. Ukazuje on także strukturę udowodnionego lub postulowanego pokrewieństwa języków wewnątrz rodziny (dokładniejsze informacje znajdują się w hasłach dotyczących poszczególnych języków lub rodzin). W nawiasach podano liczbę ludzi, dla których dany język jest językiem ojczystym lub głównym językiem porozumiewania się.

Oznaczenia

† -- język wymarły lub dawne stadium historyczne języka dzisiejszego
†* -- język dawny, ale zachowany tradycyjnie w liturgii, tekstach religijnych, filozoficznych lub naukowych

Schemat klasyfikacji:

rodzina

podrodzina A

grupa należąca do podrodziny A

grupa nie należąca do podrodziny A

języki indoeuropejskie (ok. 2,15 mld)

języki tocharskie †

tocharski A †

tocharski B †

języki indoirańskie (ok. 790 mln)

języki indyjskie (indoaryjskie) (ok. 712 mln)

wedyjski †