Kosmologia obserwacyjna

Z Wikipedii

Kosmologia obserwacyjna jest często uważana za dział astrofizyki (niekiedy astronomii). Zajmuje się badaniem wszechświata, jego kształtu i ewolucji (do największej możliwej skali, do horyzontu cząstek). Kosmologia obserwacyjna bazuje na kosmologii teoretycznej, tworzącej formalizmy matematyczne w postaci matematycznych modeli Wszechświata.

Podstawę kosmologii fizycznej (czyli ksmologii teoretycznej i kosmologii obserwacyjnej) stanowi obecnie ogólna teoria względności, dzięki której tworzne są modele Wszechświata.

Powszechnie przyjmowany jest model zakładający ewolucję wszechświata od stanu o bardzo dużej gęstości i temperaturze (często uważa się, iż był to stan osobliwy, czyli taki gdzie wartości te były nieskończone, a obszar, w którym miało to miejsce, miał rozmiar albo zerowy, albo nieskończony, według modelów), który od Osobliwości Początkowej zaczyna się rozszerzać (Wielki Wybuch) jednocześnie stygnąc.

Spis treści 1 Obserwacyjne podstawy kosmologii 2 Opis ekspansji Wszechświata 3 Elementy współczesnej kosmologii teoretycznej 4 Cieplna historia Wszechświata, według Standardowego Modelu Kosmologicznego 5 Od niejednorodności do powstania struktury we Wszechświecie -- formowanie się galaktyk i ich ewolucja 6 Współczesne testy obserwacyjne modeli Wszechświata 7 Zobacz też 8 Linki zewnętrzne

[edytuj] Obserwacyjne podstawy kosmologii

• prawo Hubble'a
• pierwotna nukleosynteza
• własności promieniowania tła (promieniowania reliktowego) modelowanego jako promieniowanie ciała doskonale czarnego

[edytuj] Opis ekspansji Wszechświata

• współrzędne współporuszające się
• metryka Friedmana-Lemaître'a-Robertsona-Walkera -- przestrzeń metryczna
• równania Friedmana-Lemaître'a
• forma Wszechświata: globalna i lokalna
• Wielki Wybuch
• wszechświat de Sittera
• Horyzont cząsteczek (zobacz też horyzont zdarzeń)
• historia modeli relatywistycznych

[edytuj] Elementy współczesnej kosmologii teoretycznej

Ery kosmologiczne

Era	Początek ery	Gęstość g/cm3	Temperatura [K]
Era Plancka	10-44 s	1093	1033
ewentualna Era inflacji	10-35 s	10?	10?
Era hadronowa	10-23 s	10?	10?
Era leptonowa	10-4 s	1014	1012
Era promieniowania	10 s	104	1010
Era materii	105 lat	10-21	30 000

[edytuj] Cieplna historia Wszechświata, według Standardowego Modelu Kosmologicznego

• era hadronowa
• era leptonowa
• synteza lekkich pierwiastków
• era promieniowania
• era materii

[edytuj] Od niejednorodności do powstania struktury we Wszechświecie -- formowanie się galaktyk i ich ewolucja

• niestabilność grawitacyjna (kryterium Jeansa)
• Niejednorodności promieniowania tła
• powstawanie i ewolucja zaburzeń gęstości

[edytuj] Współczesne testy obserwacyjne modeli Wszechświata

• prawo Hubble'a
• ciemna materia barionowa i niebarionowa
• ciemna energia
  • stała kosmologiczna, kwintesencja
• widmo mocy mikrofalowego promieniowania tła, wielkoskalowe zaburzenia gęstości materii, wielkoskalowe zaburzenia statystyczne grupowania galaktyk
• formowanie się galaktyk
• soczewkowanie grawitacyjne
• soczewkowanie topologiczne

[edytuj] Zobacz też

• podstawowe zagadnienia z zakresu astronomii
• Ogólna teoria względności
• kosmologia

[edytuj] Linki zewnętrzne

• Wprowadzenie o kosmologii (po polsku), Michał Frąckowiak, Uniwersytet Mikołaja Kopernika i CAMK
• kosmologia — kilka ciekawych problemów, Jerzy Sikorski, Uniwersytet Gdański