Wszechświat
Z Wikipedii
Wszechświat - w kosmologii nazwa oznaczająca czasoprzestrzeń, która zawiera wszystkie obiekty materialne i energię, dostępne do obserwacji metodami bezpośrednimi lub pośrednimi poprzez teleskopy i inne przyrządy obserwacyjne. W tej chwili (2007) słowo wszechświat jest dla naukowców dwuznaczne. Zgodnie z ogólnie przyjętą teorią względności i opartej na niej teorii Wielkiego Wybuchu wiek Wszechświata szacuje się na 13,7 mld lat. Dla niektórych kosmologów obserwacyjnych, jest to sfera o promieniu około 4 × 1026 m (50 mld lat świetlnych), z nami w centrum, a pojęcie ogólnej czasoprzestrzeni nie ma sensu. Dla niektórych fizyków teoretycznych, Wszechświat jest czasoprzestrzenią według modelu Wielkiego Wybuchu w małej skali (8 × 1026 m). Obecne pomiary jednorodności promieniowania tła wskazują, że Wszechświat jest prawdopodobnie płaski i będzie rozprzestrzeniał się w nieskończoność. Powszechnie dziś przyjętym modelem powstania i ewolucji Wszechświata jest model Wielkiego Wybuchu. Wielki Wybuch był wynikiem rozpadu supersymetrycznego dziesięciowymiarowego wszechświata, a z jednej zunifikowanej siły wyodrębniły się kolejno 4 oddziaływania wraz ze spadkiem temperatury. Hiperwszechświat rozpadł się na dwa wszechświaty potomne, nasz 4-wymiarowy i drugi 6-cio. Nasz zaczął się gwałtownie rozszerzać, zaś drugi zwinął się w hiperkulkę, zapadł w sobie. I rozszerzanie się naszego i zapadanie tamtego trwa nadal. Według najnowszych badań ilośc ciemnej materii jest zbyt mała by powstrzymać ekspansję naszego wszechświata (która przyspiesza) i ten będzie rozszerzał się wiecznie stygnąc w kierunku zupełnego zera, gdy rozproszona energia "przestanie być mierzalna". Ale jeśli jednak dojdzie do zahamowania i odwrócenia procesu, nasz kosmos zacznie dążyć w kierunku Wielkiego Kolapsu, a wtenczas 6-wymiarowy rozszerzający się tym razem świat stanie się bramą umożliwiającą ucieczkę.
Czasem astronomowie mówią również o wielu wszechświatach (jedynym domniemanym empirycznym potwierdzeniem ich istnienia jest funkcja falowa Hawkinga) - chociaż nie jest to zgodne z punktem widzenia pierwszej przedstawionej tutaj definicji. Mają wtedy na myśli twory, które (być może) istnieją w innej czasoprzestrzeni niż nasza (np. jest hipoteza, że każda czarna dziura jest zalążkiem nowego wszechświata). W tym sensie można więc mówić również o meta-Wszechświecie (lub wszech-wszechświecie) zawierającym wszystkie wszechświaty. O tę hipotezę oparty jest jeszcze jeden model powstania naszego Wszechświata, zwany teorią Wielkiej Kraksy.
Poza Wszechświatem nie istnieje czas, ani przestrzeń.
