Królestwo Serbów, Chorwatów i Słoweńców
Z Wikipedii
| Краљевина Срба, Хрвата и Словенаца Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca |
|||||
|
|||||
| Dewiza: (srb.) Jedan narod, jedan kralj, jedna država (Jeden naród, jeden król, jedno państwo) |
|||||
 |
|||||
| Język urzędowy | język serbsko-chorwacko-słoweński (serbsko-chorwacki i słoweński) | ||||
| Stolica | Belgrad | ||||
| Ustrój polityczny | monarchia konstytucyjna | ||||
| Ostatnia głowa państwa | Aleksander I |
||||
| Ostatni szef rządu | Premier SHS (ostatni) Petar Živković |
||||
| Powierzchnia • całkowita |
255 000¹ km² |
||||
| Liczba ludności • całkowita (1938) • gęstość zaludnienia |
20 500 000 80 osób/km² |
||||
| 1918-1929 | Utworzenie: 31 października 1918 Likwidacja: 1929 |
||||
| Jednostka monetarna | dinar serbski (CSD) | ||||
| Strefa czasowa | UTC +1 - zima UTC+2 - lato |
||||
| Hymn państwowy | Bože pravde, Lijepa naša domovino i Naprej zastava slave | ||||
Królestwo Serbów, Chorwatów i Słoweńców (Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca), w skrócie Królestwo SHS, utworzone 1 grudnia 1918 roku, w jego skład weszły Bośnia, Chorwacja-Słowenia, Hercegowina, Serbia i Dalmacja. Królestwo SHS w 1929 roku przekształcono w Jugosławię, a w 1992 roku została ona ograniczona do Serbii i Czarnogóry.
Stolicą Królestwa SHS stał się od 1918 roku Belgrad (od 1929 roku – Jugosławii).
[edytuj] Sąsiedzi
- Włochy, (królestwo)
- Austria - w 1938 zagarnięta przez Niemcy, (republika)
- Węgry, (republika, od 1920 królestwo)
- Rumunia, (królestwo)
- Bułgaria, (carstwo)
- Grecja, (królestwo)
- Albania - w 1939 zagarnięta przez Włochy, (republika, od 1928 królestwo)
[edytuj] Historia
W 1915 roku został powołany, przez zwolenników wspólnego państwa południowych Słowian, Komitet Jugosłowiański (Jugoslovenski odbor). Jego stałą siedzibą był Londyn. Przewodniczącym komitetu został polityk chorwacki Ante Trumbić (1864 – 1938). Działacze Komitetu (poddani Austrii), poza zwalczaniem propagandy austriackiej, podjęli rokowania z rządem serbskim o utworzenie zjednoczonej Jugosławii.
W 1917 roku Ante Trumbić i premier Serbii Nikola Pašić (1845 – 1926), podpisali na wyspie Korfu (ob. Kerkira) deklarację o zjednoczeniu Słowian południowych w niezależnym królestwie pod panowaniem dynastii Karadziordziewiciów.
Pod koniec I wojny światowej, w październiku 1918 roku, powstała w Zagrzebiu Rada Narodowa Słoweńców, Chorwatów i Serbów, której zadaniem było reprezentowanie Słowian południowych z Austro-Węgier. Po proklamowaniu 31 października 1918 roku Państwa Słoweńców, Chorwatów i Serbów. Komitet Jugosłowiański stał się jego reprezentacją w Paryżu.
W listopadzie 1918 roku deklaracje o zjednoczeniu z Serbią złożyły Wojwodina i Czarnogóra, a zagrzebska Rada Narodowa uchwaliła zjednoczenie ziem Słowian południowych w jedno państwo.
1 grudnia 1918 roku proklamowano zjednoczone Królestwo Serbów, Chorwatów i Słoweńców (SHS) pod berłem regenta Serbii - Aleksandra I Karadziordziewicia. Komitet Jugosłowiański zaprzestał działalności.
W latach 1918– 1919, po klęsce Austrii w I wojnie światowej, prowadzone są bezskuteczne wysiłki opanowania Karyntii przez Królestwo SHS. W 1919 roku Słowenia otrzymała niewielką część Karyntii. Południowy, również niewielki skrawek, uzyskały Włochy, pozostała część na mocy plebiscytu w 1920 roku, wcielona została do Austrii. W 1919 roku Rijeka została przyznana Królestwu SHS.
W 1920 roku na mocy Traktatu w Rapallo między Królestwem SHS a Włochami uregulowano częściowo spory terytorialne. Włochy zrzekły się pretensji do Dalmacji, otrzymując prawie całą Istrię z Triestem, pas wybrzeża łączący Włochy z Fiume, miasto Zara (Zadar) i kilka wysp u wybrzeża Dalmacji. Oba państwa zobowiązały się przeciwdziałać restauracji Habsburgów na Węgrzech i w Austrii. Rijeka uznana została wolnym miastem (od 1924 roku należy do Włoch).
W latach 1920 – 1921 Królestwo SHS utworzyło wraz z Czechosłowacją i Rumunią Małą Ententę w celu wspólnego przeciwstawiania się terytorialnym roszczeniom Węgier. Ten system wzajemnych sojuszy trwał aż do roku 1938.
W 1921 roku nastąpiła koronacja Aleksandera I Karadziordziewica na króla Królestwa SHS. W tym samym roku parlament (Skupsztina) nowego państwa uchwalił demokratyczną konstytucję. Życie polityczne w Królestwie SHS od początku zdominował konflikt między dążącymi do dominacji Serbami a Chorwatami i Macedończykami. Centralistyczny system rządów w nowym państwie, zwłaszcza podział administracyjny likwidujący historyczny obszar Chorwacji, wzbudził niezadowolenie w społeczeństwie chorwackim.
W 1928 roku poseł z Czarnogóry zastrzelił w Skupsztinie trzech przywódców Chorwackiej Partii Chłopskiej. W zaistniałej po zamachu sytuacji, groźnej dla istnienia państwa, Aleksander I zawiesił w 1929 roku konstytucję i zdecydował się na rządy osobiste. Zmieniono wówczas nazwę kraju na Królestwo Jugosławii.
Dalsza historia państwa w artykule Królestwo Jugosławii
