Lord Namiestnik Irlandii
Z Wikipedii
Lord Namiestnik Irlandii (ang. Lord Lieutenant of Ireland), reprezentant Korony Brytyjskiej w Irlandii, głowa Administracji Zamku Dublińskiego, często określany mianem wicekróla (ang. viceroy). Nieznana jest dokładna data powstania tego urzędu. Urząd ten zostasł zniesiony po utworzeniu Wolnego Państwa Irlandzkiego w 1922 r. Jego kompetencje zostaly podzielone między gubernatora Wolnego Państwa Irlandzkiego i gubernatora Irlandii Północnej.
Spis treści |
[edytuj] Kompetencje
Kompetencje Lorda Namiestnika Irlandii jako przedstawiciela Korony Brytyjskiej:
- reprezentowanie króla (lub królowej)
- głowa władzy wykonawczej w Irlandii (tzw. "Administracji Zamku Dublińskiego")
- członek gabinetu (okazjonalnie)
- kontrolował wymiar sprawiedliwości
- był głównodowodzącym wojskami brytyjskimi w Irlandii (okazjonalnie)
- był Wielkim Mistrzem Orderu Świętego Patryka
Przed aktem unii z 1800 r., który znosił min. irlandzki parlament, rolą Lorda Namiestnika było wygłoszenie mowy tronowej w imieniu króla. Lord mógł również nadawać tytuły parowskie. Często służyło to do korumpowania deputowanych do Parlamentu. Jednego dnia w czerwcu 1777 r., wicekról John Hobart, 2. hrabia Buckinghamshire podniósł 5 wicehrabiów do rangi hrabiów, 7 baronów do rangi wicehrabiów i utworzył 18 nowych baronii.
[edytuj] Struktura Administracji Zamku Dublińskiego
Ciałem doradczym Lorda Namiestnika była Irlandzka Tajna Rada (Irish Privy Council), w skład której wchodzili irlandzcy parowie i ludzie nominowani przez wicekróla. W rządzeniu Irlandią Lord Namiestnik miał następujących pomocników:
- Główny Sekretarz Irlandii (Chief Secretary for Ireland), szef administracji, pod koniec XIX w. stał się kimś w rodzaju premiera Irlandii (podczas gdy Lord Namiestnik stał się jakby konstytucyjnym monarchą)
- Podsekretarz Irlandii (Under Secretary for Ireland), szef służby cywilnej
- Lordowie Sprawiedliwości (Lord Justices), trzech urzędników działających w imieniu wicekróla podczas jego nieobecności. Powstali w 1800 r., ich wcześniejsze tytuły do Lord Kanclerz Irlandii, Speaker irlandzkiej Izby Gmin oraz protestacki prymas Irlandii, arcybiskup Armagh
[edytuj] Kadencja
Nie było ustalonego czasu sprawowania urzędu wicekróla. Każdy nowo nominowany Lord Namiestnik rządził Irlandią z woli Jego/Jej Królewskiej Mości. W praktyce długość kadencji zależała od brytyjskiego rządu, który wprowadzał na stanowisko wicekróla swojego człowieka.
[edytuj] Kto mógł sprawować urząd
Przed 1500 r. na to stanowisko nominowani byli głównie przedstawiciele anglo-irlandzkiej arystokracji. Z biegiem czasu ten urząd coraz częściej był przekazywany Anglikom i protestantom. Ostatnim irlandzkim katolikiem na stanowisku Lorda Namiestnika był Richard Talbot, 1. hrabia Tyrconnell w latach 1685-1691. Później wicekrólami mogli być tylko Brytyjczycy wyznania anglikańskiego. Dopiero w 1921 r. wicekrólem ponownie został katolik.
Od lat 80. XVIII w. wicekrólowie rzadko przebywali w Irlandii, głównie działo się do podczas sesji irlandzkiego parlamentu.
[edytuj] Lista Lordów Namiestników Irlandii
Lista prezentuje Lordów Namiestników po 1528 r., gdyż dane dotyczące lat poprzednich są niepełne
- 1528-1529: Piers Buttler, 1. hrabia Ossory
- 1529-1534: Henryk FitzRoy, 1. książę Richmond i Somerset
- 1534-1536: William Skeffington
- 1536-1540: Leonard Grey, 1. wicehrabia Grane
- 1540-1540: Lordowie Sprawiedliwości
- 1540-1548: Anthony St Leger
- 1548-1549: Edward Bellingham
- 1549-1550: Lordowie Sprawiedliwości
- 1550-1551: Anthony St Leger
- 1551-1552: James Croft
- 1552-1553: Lordowie Sprawiedliwości
- 1553-1556: Anthony St Leger
- 1556-1558: Thomas Radclyffe, 3. hrabia Sussex
- 1558-1559: Lordowie Sprawiedliwości
- 1559-1565: Thomas Radclyffe, 3. hrabia Sussex
- 1565-1571: Henry Sidney
- 1571-1571: Lordowie Sprawiedliwości
- 1571-1575: William FitzWilliam
- 1575-1578: Henry Sidney
- 1578-1580: Lordowie Sprawiedliwości
- 1580-1582: Arthur Grey, 14. baron Grey de Wilton
- 1582-1584: Lordowie Sprawiedliwości
- 1584-1588: John Perrot
- 1588-1594: William FitzWilliam
- 1594-1597: William Russell, 1. baron Russell
- 1597-1597: Thomas Burgh, lord Burgh
- 1597-1599: Lordowie Sprawiedliwości
- 1599-1599: Robert Devereux, 2. hrabia Essex
- 1599-1600: Lordowie Sprawiedliwości
- 1600-1604: Charles Blount, 1. hrabia Devonshire
- 1604-1615: Arthur Chichester
- 1615-1622: Oliver St John
- 1622-1629: Henry Cary, 1. wicehrabia Falkland
- 1629-1633: Lordowie Sprawiedliwości
- 1633-1641: Thomas Wentworth, 1. hrabia Strafford
- 1641-1643: Robert Sidney, 2. hrabia Leicester
- 1643-1646: James Butler, 12. hrabia Ormonde
- 1646-1648: Philip Sidney, lord Lisle
- 1648-1649: James Butler, 12. hrabia Ormonde
- 1649-1650: Oliver Cromwell osobiście w Irlandii
- 1650-1651: Henry Ireton
- 1652-1657: Charles Fleetwood
- 1657-1659: Henry Cromwell
- 1659-1660: Edmund Ludlow
- 1660-1662: George Monck, 1. książę Albemarle
- 1662-1668: James Butler, 1. książę Ormonde
- 1668-1669: Thomas Butler, 6. hrabia Ossory
- 1669-1670: John Robartes, 2. baron Robartes
- 1670-1672: John Berkeley, 1. baron Berkeley
- 1672-1677: Arthur Capell, 1. hrabia Essex
- 1677-1685: James Butler, 1. książę Ormonde
- 1685-1685: Lordowie Sprawiedliwości
- 1685-1687: Henry Hyde, 2. hrabia Clarendon
- 1687-1689: Richard Talbot, 1. hrabia Tyrconnel
- 1689-1690: Jego Wysokość Król Jakub II osobiście w Irlandii
- 1690-1690: Jego Wysokość Król Wilhelm III osobiście w Irlandii
- 1690-1692: Lordowie Sprawiedliwości
- 1692-1693: Henry Sydney, 1. wicehrabia Sydney
- 1693-1695: Lordowie Sprawiedliwości
- 1695-1696: Henry Capell, 1. baron Capell
- 1696-1700: Lordowie Sprawiedliwości
- 1700-1703: Laurence Hyde, 1. hrabia Rochester
- 1703-1707: James Butler, 2. książę Ormonde
- 1707-1708: Thomas Herbert, 8. hrabia Pembroke
- 1708-1710: Thomas Wharton, 1. hrabia Wharton
- 1710-1713: James Butler, 2. książę Ormonde
- 1713-1714: Charles Talbot, 1. książę Shrewsbury
- 1714-1717: Charles Spencer, 3. hrabia Sunderland
- 1717-1717: Charles Townshend, 2. wicehrabia Townshend
- 1717-1720: Charles Paulet, 2. książę Bolton
- 1720-1724: Charles FitzRoy, 2. książę Grafton
- 1724-1730: John Carteret, 2. baron Carteret
- 1730-1737: Lionel Sackville, 1. książę Dorset
- 1737-1744: William Cavendish, 3. książę Devonshire
- 1745-1746: Philip Stanhope, 4. hrabia Chesterfield
- 1746-1751: William Stanhope, 1. hrabia Harrington
- 1751-1755: Lionel Sackville, 1. książę Dorset
- 1755-1757: William Cavendish, 4. książę Devonshire
- 1757-1761: John Russell, 4. książę Bedford
- 1761-1763: George Montagu-Dunk, 2. hrabia Halifax
- 1763-1765: Hugh Percy, 2. hrabia Northumberland
- 1765-1765: Thomas Thynne, 3. wicehrabia Weymouth
- 1765-1766: Francis Seymour-Conway, 1. hrabia Hertford
- 1766-1766: George Hervey, 2. hrabia Bristol
- 1766-1772: George Townshend, 4. wicehrabia Townshend
- 1772-1776: Simon Harcourt, 1. hrabia Harcourt
- 1776-1780: John Hobart, 2. hrabia Buckinghamshire
- 1780-1782: Frederick Howard, 5. hrabia Carlisle
- 1782-1782: William Cavendish-Bentinck, 3. książę Portland
- 1782-1783: George Nugent-Temple-Grenville, 3. hrabia Temple
- 1783-1784: Robert Henley, 2. hrabia Northington
- 1784-1787: Charles Manners, 4. książę Rutland
- 1787-1789: George Nugent-Temple-Grenville, 1. markiz Buckingham
- 1789-1794: John Fane, 10. hrabia Westmorland
- 1794-1795: William FitzWilliam, 4. hrabia FitzWilliam
- 1795-1798: John Pratt, 2. hrabia Camden
- 1798-1801: Charles Cornwallis, 1. markiz Cornwallis
- 1801-1805: Philip Yorke, 3. hrabia Hardwicke
- 1805-1806: Edward Clive, 1. hrabia Powis
- 1806-1807: John Russell, 6. książę Bedford
- 1807-1813: Charles Lennox, 4. książę Richmond
- 1813-1817: Charles Whitworth, 1. wicehrabia Whitworth
- 1817-1821: Charles Talbot, 2. hrabia Talbot
- 1821-1828: Richard Wellesley, 1. markiz Wellesley
- 1828-1829: Henry Paget, 1. markiz Anglesey
- 1829-1830: Hugh Percy, 3. książę Northumberland
- 1830-1833: Henry Paget, 1. markiz Anglesey
- 1833-1834: Richard Wellesley, 1. markiz Wellesley
- 1834-1835: Thomas Hamilton, 9. hrabia Haddington
- 1835-1839: Constantine Phipps, 1. markiz Normanby
- 1839-1841: Hugh Fortescue, wicehrabia Ebrington
- 1841-1844: Thomas de Grey, 2. hrabia de Grey
- 1844-1846: William à Court, 1. baron Heytesbury
- 1846-1847: John Ponsonby, 4. hrabia Bessborough
- 1847-1852: George Villiers, 4. hrabia Clarendon
- 1852-1852: Archibald Montgomerie, 13. hrabia Eglinton
- 1852-1855: Edward Eliot, 3. hrabia St Germans
- 1855-1858: George Howard, 7. hrabia Carlisle
- 1858-1859: Archibald Montgomerie, 13. hrabia Eglinton
- 1859-1864: George Howard, 7. hrabia Carlisle
- 1864-1866: John Wodehouse, 3. baron Wodehouse
- 1866-1868: James Hamilton, 2. markiz Abercorn
- 1868-1874: John Spencer, 5. hrabia Spencer
- 1874-1876: James Hamilton, 1. książę Abercorn
- 1876-1880: John Spencer-Churchill, 7. książę Marlborough
- 1880-1882: Francis Cowper, 7. hrabia Cowper
- 1882-1885: John Spencer, 5. hrabia Spencer
- 1885-1886: Henry Herbert, 4. hrabia Carnarvon
- 1886-1886: John Hamilton-Gordon, 7. hrabia Aberdeen
- 1886-1889: Charles Vane-Tempest-Stewart, 6. markiz Londonderry
- 1889-1892: Lawrence Dundas, 3. hrabia Zetland
- 1892-1895: Robert Crewe-Milnes, 2. baron Houghton
- 1895-1902: George Cadogan, 5. hrabia Cadogan
- 1902-1905: William Ward, 2. hrabia Dudley
- 1905-1915: John Hamilton-Gordon, 7. hrabia Aberdeen
- 1915-1918: Ivor Guest, 2. baron Wimborne
- 1918-1921: John French, 1. wicehrabia French
- 1921-1922: Edmund FitzAlan-Howard, 1. wicehrabia FitzAlan of Derwent
6 grudnia 1922 r. urząd został zniesiony. Jego kompetencje przejął gubernator Wolnego Państwa Irlandzkiego i gubernator Irlandii Północnej.
