Max Stirner
Z Wikipedii
Max Stirner (1806-1856) - główny teoretyk anarchoindywidualizmu, autor książki Jedyny i jego własność (wyd. pol. tłum. Joanna i Adam Gajlewiczowie, Warszawa: PWN 1995, s. 458 (BKF).
[edytuj] Życie i twórczość
Stirner wł. Caspar Johann Schmidt urodził się 25 października 1806 roku, jako jedyne dziecko luterańskiej rodziny mieszkającej w Bayreuth. Stirner to przezwisko, utworzone od dużego czoła i wykorzystane przez Schmidta jako pseudonim literacki. Jego ojciec zmarł gdy Stirner miał 6 miesięcy i chłopak był wychowywany przez matkę, a następnie przez ciotkę, która zajęła się nim, gdy matka ponownie wyszła za mąż i wyjechała z Bayreuth do Chełmna, gdzie mieszkał do 12 roku życia. Stirner skończył studia bez żadnego tytułu, tylko z wyróżnieniem naukowym na uniwersytetach w Berlinie, Erlangen i Königsberg. W Berlinie uczęszczał na trzy wykłady Hegla: filozofia religii, historii filozofii i filozofia subiektywnego ducha (która dotyczyła struktur poznawczych i procesów indywidualnego umysłu).
Pod koniec studiów Stirner dużo czasu poświęcał sprawom rodzinnym, gdyż matka zdradzała objawy choroby psychicznej. W 1832 roku wrócił wraz z matką do Berlina, gdzie szukał pracy jako nauczyciel (w 1837 matkę Stirnera przyjęto do szpitala psychiatrycznego, gdzie po 3 latach zmarła). W końcu znalazł pracę w prywatnej szkole jako nauczyciel łaciny. W tym czasie poślubił Agnes Butz (1815-1838), córkę pana domu Edgara Bauer'a. W sierpniu 1838 roku Agnes zmarła podczas porodu.
W latach 1839-1844 Stirner mieszkał w Berlinie. Otrzymał pracę w prywatnej szkole dla dziewcząt i spędził pięć lat ucząc historii i literatury. Poza nauczaniem, Stirner zaczął uczęszczać do kawiarenek, w których spotykali się intelektualiści w Berlinie. Bywał w czytelni imienia Willibald Alexisa, popołudnia spędzał w Cafe Stehely, a od 1841 był regularnym gościem w winiarni Hippel przy ulicy Friedrichstrasse, później było to główne miejsce spotkań nauczycieli, studentów, oficerów i dziennikarzy pod intelektualnym przywództwem heglistów Bruno Bauera. Do grupy należała także Marie Dähnhard, która została drugą żoną Stirnera (jej dedykowany jest Jedyny i jego własność). W tym środowisku pomimo niewielkiej siły przebicia, Stirner zyskał szacunek dla swoich poglądów - wrogości do religii, nietolerancji umiarkowania i zdolności do rzucania zagorzałymi argumentami.
W okresie berlińskim Stirner zaczął publikować. Jego teksty ukazywały się w lokalnych gazetach wychodzących w Berlinie: Rheinische Zeitung i Leipziger Allgemeine Zeitung. Napisał recenzję Trąba Sądu Ostatecznego (1842) na temat ataku Bruno Bauera na Hegla i artykuł o pedagogice Fałszywe zasady naszej edukacji (1842). Pisma te szkicowały pogląd na jego późniejszą pracę. W tym okresie Stirner wspominał już, że pracuje nad książką, ale niewielu jego znajomych brało to poważnie. Jedyny i jego własność ukazał się w 1844 w Lipsku, wydany w nakładzie 1000 egzemplarzy.
Reakcję, jaką wywołała książka, można opisać jako krytyczny sukces. Książka przyciągnęła uwagę takich osób jak Bettina von Arnim, the doyenne of the Berlin literati i Kuno Fischer, wywołała też oddźwięk u lewicowych heglistów takich jak: Bruno Bauer, Ludwig Feuerbach, Moses Hess i Arnold Ruge, którzy polemizowali ze Stirnerem. Mimo to Jedyny i jego własność nie był sukcesem finansowym ani literackim. Stirner, który przestał nauczać zanim książka została wydana, a wcześniej zmarnował majątek swojej żony, musiał prosić o pożyczkę na łamach Vossische Zeitung. Marie Dähnhardt zostawiła go pod koniec 1846 roku. Wiele lat później biograf Stirnera John Henry Mackay odnalazł ją w angielskiej społeczności rzymskokatolickiej. Odmówiła spotkania osobiście, ale napisała do niego opisując Stirnera jako chytrego człowieka, którego ani nie szanowała, ani nie kochała, a ich związek jako tylko wspólne życie, ale nie małżeństwo.
Od 1847 Stirner prowadził spokojne życie, coraz bardziej determinowane przez biedę. Był zupełnie odcięty od ówczesnych wydarzeń (np. kompletnie zignorował rewolucję w 1848). Kontynuował pisarstwo z przerwami, tłumaczył na niemiecki książki ekonomiczne Jean-Baptiste Saya i Adam Smitha, oraz pisał dla Oesterreichischen des Journal Lloyd. Głównym problemem Stirnera było w tym okresie unikanie wierzycieli, zmieniał często miejsce pobytu. Nie udało mu się jednak uniknąć dwukrotnego pobytu za długi w więzieniu w 1853 i 1854.
W maju 1856 znalazł się w Berlinie, nadal w będąc w kłopotach finansowych. Ukąszony przez owada zapadł w gorączkę i po osłabieniu zmarł 25 czerwca.
[edytuj] Linki zewnętrzne
- tekst przetłumaczony.
- Jedyny i jego własność w wersji angielskiej
- Der Einzige und sein Eigentum, tekst oryginalny
- Max Stirner w projekcie LSR
- Adam Gajlewicz, Maxa Stirnera filozofia egoizmu, Rozdz. I
- Adam Gajlewicz, Maxa Stirnera filozofia egoizmu, Rozdz. II, III
- Adam Gajlewicz, Maxa Stirnera filozofia egoizmu, Rozdz. IV
- Adam Gajlewicz, Maxa Stirnera filozofia egoizmu, Rozdz. V, VI
- Adam Gajlewicz, Maxa Stirnera filozofia egoizmu, Rozdz. VII
