Panavia Tornado
Z Wikipedii
| Panavia Tornado IDS | |
|
|
| Dane podstawowe | |
| Państwo | Niemcy, Wielka Brytania, Włochy |
| Wytwórnia | Panavia GmbH |
| Typ | samolot wielozadaniowy myśliwsko-bombowy |
| Załoga | 2 pilotów |
| Historia | |
| Data oblotu | 14 sierpnia 1974 |
| Dane techniczne | |
| Napęd | 2 × Turbo-Union RB-199 |
| Moc | 40,3 kN (71,2 kN z dopalaniem) |
| Wymiary | |
| Rozpiętość | 13,91 m |
| Długość | 16,72 m |
| Wysokość | 5,95 m |
| Powierzchnia nośna | 26,6 m² |
| Masa | |
| Własna | 14091 kg |
| Startowa | 27217 kg |
| Uzbrojenia | 9000 kg |
| Osiągi | |
| Prędkość max. | 2336 km/h ( 2,2 Ma) |
| Prędkość minimalna | 213 km/h |
| Prędkość wznoszenia | 76 m/s |
| Pułap | 15240 m |
| Zasięg | 3890 km – przelot |
| Promień działania | 1389 km |
| Rozbieg | 880 m |
| Dobieg | 370 m |
| Współczynnik obciążenia konstrukcji | +7,5 g |
| Dane operacyjne | |
| Uzbrojenie | |
| 2 działka Mauser BK-27 kal. 27 mm Pociski rakietowe: przeciwokrętowe Kormoran i Sea Eagle przeciwradarowe AGM-88 HARM, ALARM, przeciwlotnicze AIM-9 Sidewinder, SkyFlash , AIM-120 AMRAAM, szybujące Storm Shadow, przeciwpancerny Brimstone bomby inteligentne typu Paveway i JDAM |
|
| Użytkownicy | |
| Arabia Saudyjska, Niemcy, Wielka Brytania, Włochy | |
Panavia Tornado – rodzina dwusilnikowych, odrzutowych samolotów myśliwskich wyprodukowanych przy współpracy Wielkiej Brytanii, Niemiec i Włoch. Istnieją trzy główne wersje samolotu Tornado: wersja szturmowa Tornado IDS (ang. Interdictor/Strike), wersja przechwytująca Tornado ADV (ang. Air Defense Variant) oraz wersja przeznaczona do walki elektronicznej Tornado ECR (ang. Electronic Combat/Reconaissance)
Rodowód samolotu Tornado jest złożony. Po drastycznych cięciach budżetu wojskowego Wielkiej Brytanii pod koniec lat 50. i 60. XX wieku i zaprzestaniu rodzimych projektów, brytyjski przemysł lotniczy nie był w stanie samodzielnie wytworzyć nowoczesnego odrzutowego samolotu bojowego, mogącego zastąpić starzejace się bombowce Canberra i wypozyczone od Amerykanów myśliwce F-4 Phantom. Brytyjczycy postanowili szukać kooperantów na kontynencie: w 1966 r. zawiązali z Francuzami konsorcjum SEPECAT, które stworzyło lekki samolot szturmowy Jaguar. Strona francuska wycofała sie jednak z negocjacji projektu samolotu AFVG (Anglo-French Variable Geometry – angielsko-francuskiego samolotu o zmiennym skosie skrzydeł), wobec czego brytyjska British Aircraft Company (BAC) pozyskała partnerów w postaci niemieckiego Messerschmitt-Boelkow-Blohm, włoskiego Fiata, holenderskiego Fokkera. Spółkę tych firm pod nazwą Panavia Aircraft Gmbh utworzono w 1969 r. Planowano wytwarzać dwie wersje samolotu: jednomiejscową dla Luftwaffe, lotnictwa włoskiego AMI i holenderskiego oraz dwumiejscową dla RAF i niemieckiego lotnictwa morskiego Marineflieger. Docelowo planowano wyprodukować około 900 egzemplarzy wszystkich wersji. Budową silnika dla przyszłego samolotu zajęło się konsorcjum Rolls-Royce'a, niemieckiego MTU i Fiata. W trakcie prac z konsorcjum Panavia wycofali się Holendrzy, a Fiata zastąpiła włoska firma Alenia (dawniej Aeritalia). W trakcie prac okazało się, że systemy awioniki i uzbrojenia są na tyle skomplikowane, iż samolot musi być obsługiwany przez dwóch członków załogi. Zarzucono prace nad wersją jednomiejscową, a Luftwaffe i AMI zamówiły wersję dwumiejscową. Oblot prototypu odbył się 14 sierpnia 1974 roku w Manching w Niemczech. W lipcu 1976 r. rządy Wielkiej Brytanii, RFN i Włoch podpisały umowę o produkcji 809 sztuk samolotu Tornado. 644 maszyny miały zostać wykonane w wersji uderzeniowej, z czego RFN miała otrzymać 324 egzemplarze, Wielka Brytania – 200, zaś Włochy – 100. 165 sztuk wersji myśliwskiej Tornado ADV (Air Defence Variant) zostało zamówionych przez Wielką Brytanię. Pierwsze seryjne Tornado dla Wielkiej Brytanii zostały wyprodukowane w 1979 r., 5 czerwca 1979 r. RAF otrzymał pierwszy samolot w wersji uderzeniowej, zaś pierwszy dywizjon RAF uzbrojony w Tornado osiągnął gotowość bojową 1 lipca 1982 r.
Pierwsze użycie bojowe samolotów tego typu nastąpiło podczas operacji Pustynna Burza (maszyny te należały do RAF) oraz lotnictwa włoskiego. Uderzeniowe Tornado RAF wykonywały najtrudniejsze zadania uderzeniowe na silnie bronione obiekty położone na głębokim zapleczu przeciwnika – lotniska, mosty, centra łączności i dowodzenia. Wraz z amerykańskimi F-15E Strike Eagle uczestniczyły również w polowaniu na ruchome wyrzutnie pocisków balistycznych Scud. W trakcie walk od ognia irackiej obrony przeciwlotniczej utracono 6 maszyn.
Po wprowadzeniu samolotu do służby, współpraca międzynarodowa w obrębie projektu trwała nadal w postaci centrum szkoleniowego w bazie RAF w Cottesmore w Anglii. Samoloty były produkowane na użytek krajów biorących udział w projekcie, a także dla sił powietrznych Arabii Saudyjskiej. Panavia Tornado nadal znajduje się na uzbrojeniu RAF, Luftwaffe, AMI i lotnictwa Arabii Saudyjskiej. Wysoki poziom niezawodności, krótka seria produkcyjna i wyrafinowane wyposażenie sprawiły, że samolot jest kosztowny w eksploatacji. W przyszłości jego zadania ma przejąć Eurofighter.
| Brytyjskie samoloty wojskowe po 1945 roku | |
|---|---|
| Samoloty myśliwskie | |
| Spiteful | Wyvern | Meteor | Hornet | Vampire | Venom | Sea Vixen | Sea Fury | Sea Hawk | Hunter | Harrier | Attacker | Scimitar | Swift | Javelin | Lightning | Tornado | |
| Samoloty bombowe | |
| Brigand | Canberra | Lincoln | Vulcan | Valiant | Victor | |
| Samoloty patrolowe | Samoloty rozpoznawcze i walki radioelektronicznej |
| Gannet | Seamew | Nimrod | Shackleton | Varsity | Comet |
| Samoloty szturmowe | Samoloty transportowe |
| Buccaneer | Jaguar | Harrier | Tornado | Andover | Belfast | Hastings | Valetta | Beverley | Argosy | Britannia | VC-10 |
| Samoloty szkolno - treningowe | Śmigłowce i pionowzloty |
| Prentice | Provost | Gnat | Bulldog | Hawk | Sycamore | Wasp | Whirlwind | Wessex | Sea King | Belvedere | Lynx |
| Konstrukcje doświadczalne i prototypy | |
| BAC TSR.2 | |
