Patriarcha Konstantynopola
Z Wikipedii
Konstantynopol stał się siedzibą patriarchy w 381, gdy do czterech dotychczasowych stolic patriarszych - Rzymu, Aleksandrii, Antiochii i Jerozolimy - Sobór Konstantynopolitański I dodał piątą: Nowy Rzym (gr. Nea Roma), czyli Konstantynopol, sytuując ją jako drugą w hierarchii patriarchatów. Ustanowienie stolicy patriarszej w Konstantynopolu było wynikiem zabiegów biskupów tego miasta, dotychczas skromnych sufraganów Heraklei. Wśród hierarchii, wiernych i cesarzy przeważył pogląd, że skoro dotychczasowe Bizancjum, którego znaczenie wynikało "tylko" z ruchu handlowego przez Bosfor, stało się stolicą wschodniej części Cesarstwa, to powinno zostać wyniesione do rangi równej Rzymowi - starej stolicy. Mimo przeciwdziałania papieży kolejne sobory powszechne przyznały biskupom Konstantynopola godność patriarszą i wydzieliły im kanoniczne terytorium, składające się ostatecznie z całej europejskiej części Cesarstwa Wschodniorzymskiego, diecezji Ilirii (należącej do cesarstwa zachodniorzymskiego) i całej Azji Mniejszej.
Patriarchowie Konstantynopola objęli przewodnią rolę w kościele wschodniej części cesarstwa rzymskiego, który później stał się Cerkwią prawosławną. Na osiągnięcie tej pozycji złożyło się kilka czynników. Pierwszym (chronologicznie) było to, że cesarze bizantyjscy faworyzowali patriarchów rezydujących w ich stolicy, którzy też naturalną koleją rzeczy mieli największe możliwości działania u tronu. Dalej: pozostałe patriarsze stolice Wschodu, Aleksandria, Antiochia i Jerozolima, wcześnie znalazły się pod władzą muzułmanów, co automatycznie odebrało im wiele z ich pierwotnego znaczenia - przestały być jakakolwiek konkurencją dla Konstantynopola. Po upadku Konstantynopola znaczenie jego patriarchów, paradoksalnie, jeszcze wzrosło, ponieważ w systemie millet, zgodnie z którym Turcy osmańscy urządzili swoje państwo, patriarcha konstantynopolitański został uznany za głowę całego rum millet ("narodu rzymskiego" - wiernych cerkwi prawosławnej), z czym wiązała się pewna władza świecka, a przede wszystkim fiskalna i finansowa. Uzależnienie patriarchów Antiochii, Aleksandrii i Jerozolimy od patriarchy Konstantynopola doszło do tego stopnia, że niektórzy z nich rezydowali w Konstantynopolu, a nie w swoich stolicach.
Wszystko to działo się w warunkach nieustannego konfliktu z Rzymem, który tlił się od początku istnienia patriarchatu, niekiedy otwarcie, innym razem tylko w formie nieprzychylnej postawy wobec "łacinników". Przejawami tego konfliktu były zwłaszcza schizmy: akacjańska (482-519), focjańska (867-893) i ostatnia, nie zakończona jak dotąd, wielka schizma wschodnia (1054). Patriarchowie Konstantynopola konsekwentnie odmawiają papieżom w Kościele prymatu innego, niż honorowy, uważając siebie, patriarchów ekumenicznych, za równych "papieżom rzymskim".
Zarówno wrogość wobec Rzymu, jak i władza nad całym prawosławiem wydają się słabnąć od początku XX wieku. Po upadku Imperium Osmańskiego upadła świecka władza patriarchów. W obecnej strukturze cerkwi prawosławnej dominują partykularne cerkwie autokefaliczne, niezależne jurysdykcyjnie od patriarchy ekumenicznego, a tylko uznające jego zwierzchnictwo duchowe. W cerkwi osłabł wpływ kultury greckiej, a i Konstantynopol przestał być jej ośrodkiem. 7 grudnia 1965 papież Paweł VI i patriarcha Atenagoras I odwołali wzajemne klątwy rzucone jeszcze w 1054. Stosunki między Rzymem a Konstantynopolem uległy po tym fakcie ogólnemu ociepleniu, choć nie doszło jeszcze do interkomunii ani do wypracowania wspólnego stanowiska w sprawach wiary. Najdalszym krokiem w tym kierunku pozostaje prawosławno-katolicka Deklaracja z Balamand z 1993.
Poza patriarchą prawosławnym od 1461 w Konstantynopolu rezyduje jeszcze monofizycki patriarcha kościoła ormiańskiego. Nie ma natomiast w Konstantynopolu patriarchy łacińskiego (katolickiego). Jedynym okresem w dziejach, gdy w Konstantynopolu rezydowali patriarchowie łacińscy, pozostaje okres Cesarstwa Łacińskiego (1204-1261). Prawosławni patriarchowie konstantynopolitańscy rezydowali wtedy, wraz z dworem cesarskim, w Nicei.
[edytuj] Zobacz też
- łaciński patriarcha Konstantynopola
- pentarchia.
[edytuj] Lista biskupów Bizancjum i patriarchów Konstantynopola
| święty Andrzej Apostoł | założyciel, przed r. 38 |
| Stachys | 38-54 |
| Onezym | 54-68 |
| Polikarp I | 69-89 |
| Plutarch | 89-105 |
| Sedecjon | 105-114 |
| Diogenes | 114-129 |
| Eleuteriusz | 129-136 |
| Feliks | 136-141 |
| Polikarp II | 141-144 |
| Atenodor | 144-148 |
| Euzois | 148-154 |
| Wawrzyniec | 154-166 |
| Alipiusz | 166-169 |
| Pertinaks | 169-187 |
| Olimpian | 187-198 |
| Marek I | 198-211 |
| Filadelfus | 211-217 |
| Cyriak I | 217-230 |
| Kastyn | 230-237 |
| Eugeniusz I | 237-242 |
| Tytus | 242-272 |
| Domecjusz | 272-284 |
| Rufin I | 284-293 |
| Probus | 293-306 |
| Metrofan | 306-314 |
| Aleksander | 314-337 |
| Paweł II | 337-339, 342-342, 346-351 |
| Euzebiusz z Nikomedii | 339-341 |
| Macedoniusz I | 342-346, 351-360 |
| Eudoksjusz z Antiochii | 360-370 |
| Demofil | 370-379 |
| Ewagriusz | 379 |
| Grzegorz I z Nazjanzu | 379-381 |
| Maksym I Cynik | 380 |
| Nektariusz | 381-397 |
| Jan I Chryzostom | 398-404 |
| Arsacjusz z Tarsu | 404-405 |
| Attykus | 406-425 |
| Syzyniusz I | 426-427 |
| Nestoriusz | 428-431 |
| Maksymian | 431-434 |
| Proklos | 434-446 |
| Flawian | 446-449 |
| Anatoliusz | 449-458 |
| Gennadiusz I | 458-471 |
| Akacjusz | 471-488 |
| Frawitas | 488-489 |
| Eufemiusz | 489-495 |
| Macedoniusz II | 495-511 |
| Tymoteusz I | 511-518 |
| Jan II Kapadocki | 518-520 |
| Epifaniusz | 520-535 |
| Antym I | 535-536 |
| Menas | 536-552 |
| Eutychiusz | 552-565, 577-582 |
| Jan III Scholastyk | 565-577 |
| Jan IV Postnik | 582-595 |
| Cyriak II | 596-606 |
| Tomasz I | 607-610 |
| Sergiusz I | 610-638 |
| Pyrrus I | 638-641, 654 |
| Paweł II | 641-653 |
| Piotr | 654-666 |
| Tomasz II | 667-669 |
| Jan V | 669-675 |
| Konstantyn I | 675-677 |
| Teodor I | 677-679, 686-687 |
| Jerzy I | 679-686 |
| Paweł III | 687-693 |
| Kallinik I | 693-705 |
| Cyrus | 705-711 |
| Jan VI | 712-715 |
| German I | 715-730 |
| Anastazy | 730-754 |
| Konstantyn II | 754-766 |
| Nicetas I | 766-780 |
| Paweł IV | 780-784 |
| Tarazjusz | 784-806 |
| Nicefor I | 806-815 |
| Teodot I Kassiteras | 815-821 |
| Antoni I Kassimates | 821-836 |
| Jan VII Gramatyk | 836-843 |
| Metody I | 843-847 |
| Ignacy I | 847-858, 867-877 |
| Focjusz I Wielki | 858-867, 877-886 |
| Stefan I | 886-893 |
| Antoni II Kauleas | 893-901 |
| Mikołaj I Mistyk | 901-907, 912-925 |
| Eutymiusz I Synkellos | 907-912 |
| Stefan II z Amasei | 925-928 |
| Tryfon | 928-931 |
| Teofilakt | 933-956 |
| Polieuktos | 956-970 |
| Bazyli I Skamandrenos | 970-974 |
| Antoni III Studyta | 974-980 |
| Mikołaj II Chryzoberges | 984-996 |
| Syzyniusz II | 996-998 |
| Sergiusz II | 999-1019 |
| Eustacjusz | 1019-1025 |
| Aleksy I Studyta | 1025-1043 |
| Michał I Cerulariusz | 1043-1058 |
| Konstantyn III Lichudes | 1059-1063 |
| Jan VIII Ksifilinos | 1064-1075 |
| Kosma I Jerozolimski | 1075-1081 |
| Eustracjusz Garidas | 1081-1084 |
| Mikołaj III Gramatyk | 1084-1111 |
| Jan IX Agapet | 1111-1134 |
| Leon Styppes | 1134-1143 |
| Michał II Kurkuas | 1143-1146 |
| Kosma II Attykos | 1146-1147 |
| Mikołaj IV Muzalon | 1147-1151 |
| Teodot II | 1151-1153 |
| Neofit I | 1153 |
| Konstantyn IV Chliarenos | 1154-1145 |
| Łukasz Chryzoberges | 1156-1169 |
| Michał III z Anchialos | 1170-1177 |
| Charyton Eugeniotes | 1177-1178 |
| Teodozjusz I Borradiotes | 1179-1183 |
| Bazyli II Kamateros | 1183-1186 |
| Nicetas II Muntanes | 1186-1189 |
| Leoncjusz Teotokites | 1189-1190 |
| Dozyteusz | 1190-1191 |
| Jerzy II Kifilinos | 1191-1198 |
| Jan X Kamateros | 1198-1206 |
| Michał IV Autorejan | 1207-1213 |
| Teodor II Eirenikos | 1213-1215 |
| Maksymus II | 1215 |
| Manuel I Charitopulos | 1215-1222 |
| German II | 1222-1240 |
| Metody II | 1240 |
| Manuel II | 1244-1255 |
| Arseniusz Autorejan | 1255-1259, 1261-1267 |
| Nicefor II | 1260-1261 |
| German III | 1267 |
| Józef I Galezjotes | 1267-1275 |
| Jan XI Bekkos | 1275-1289 |
| Grzegorz II Cyprius | 1283-1289 |
| Atanazy I | 1289-1293, 1303-1309 |
| Jan XII | 1294-1303 |
| Nefon I | 1310-1314 |
| Jan XIII Glikis | 1315-1320 |
| Gerazym I | 1320-1321 |
| Izajasz | 1323-1334 |
| Jan XIV Kalekas | 1334-1347 |
| Izydor | 1347-1350 |
| Kalikst I | 1350-1354, 1355-1363 |
| Filoteusz Kokkinos | 1354-1355, 1364-1376 |
| Makary | 1376-1379, 1390-1391 |
| Nil Kerameus | 1379-1388 |
| Antoni IV | 1389-1390, 1391-1397 |
| Kalikst II Ksantopulos | 1397 |
| Mateusz I | 1397-1410 |
| Eutymiusz II | 1410-1416 |
| Józef II | 1416-1439 |
| Metrofan II | 1440-1443 |
| Grzegorz III Mammas | 1443-1450 |
| Atanazy II | 1450-1453 |
| Gennadiusz II Scholar | 1453-1456, 1458, 1462-1463, 1464 |
| Izydor II Ksantopulos | 1456-1457 |
| Sofroniusz I Syropulos | 1463-1464 |
| Joazaf | 1464, 1464-1466 |
| Marek II Ksylokarawes | 1466 |
| Symeon I z Trapezuntu | 1466, 1471-1474, 1481-1486 |
| Dionizy I | 1466-1471, 1489-1491 |
| Rafał I | 1475-1476 |
| Maksym III Manasses | 1476-1481 |
| Nefon II | 1486-1488, 1497-1498, 1502 |
| Maksym IV | 1491-1497 |
| Joachim I | 1498-1502, 1504 |
| Pachomiusz I | 1503-1504, 1504-1513 |
| Teolept I | 1513-1522 |
| Jeremiasz I | 1522-1545 |
| Joannik I | 1546 |
| Dionizy II | 1546-1555 |
| Joazaf II | 1555-1556 |
| Metrofan III | 1565-1572, 1579-1580 |
| Jeremiasz II Tranos | 1572-1579, 1580-1584, 1587-1595 |
| Pachomiusz II | 1584-1585 |
| Teolept II | 1585-1586 |
| Mateusz II | 1596, 1598-1602, 1603 |
| Gabriel I | 1596 |
| Teofan I Karikes | 1597 |
| Melecjusz I Pegas | 1597-1598, 1601 |
| Neofit II | 1602-1603, 1607-1612 |
| Rafał II | 1603-1607 |
| Tymoteusz | 1612-1620 |
| Cyryl I Lukaris | 1612, 1620-1623, 1623-1635, 1637-1638 |
| Grzegorz IV z Amasei | 1623 |
| Antym II | 1623 |
| Cyryl II Kontares | 1633, 1635-1636, 1638-1639 |
| Atanazy III Patelaros | 1634 |
| Neofit III Nicejski | 1636-1637 |
| Parteniusz I | 1639-1644 |
| Parteniusz II | 1644-1646, 1648-1651 |
| Joannik II | 1646-1648, 1651-1656 |
| Cyryl III | 1652, 1654 |
| Paisjusz I | 1652-1655 |
| Parteniusz III | 1656-1657 |
| Gabriel II | 1657 |
| Parteniusz IV | 1657-1662, 1665-1667, 1671, 1675-1676, 1684, 1685 |
| Dionizy III | 1662-1665 |
| Klemens | 1667 |
| Metody III | 1668-1671 |
| Dionizy IV Muselimes | 1671-1673, 1676-1679, 1682-1684, 1686, 1687, 1693-1694 |
| Gerazym II | 1673-1674 |
| Atanazy IV | 1679 |
| Jakub | 1679-1682, 1685-1688 |
| Kallinik II | 1688, 1689-1693, 1694-1702 |
| Neofit IV | 1688 |
| Gabriel III | 1702-1707 |
| Neofit V | 1707 |
| Cyprian I | 1707-1709, 1713-1714 |
| Atanazy V | 1709-1711 |
| Cyryl IV | 1711-1713 |
| Kosma III | 1714-1716 |
| Jeremiasz III | 1716-1726, 1732-1733 |
| Paisjusz II | 1726-1732, 1740-1743, 1744-1748 |
| Serafim I | 1733-1734 |
| Neofit VI | 1734-1740, 1743-1744 |
| Cyryl V | 1748-1751, 1752-1757 |
| Kallinik III | 1757 |
| Serafim II | 1757-1761 |
| Joannik III | 1761-1763 |
| Samuel I Chaceres | 1763-1768, 1773-1774 |
| Melecjusz II | 1768-1769 |
| Teodozjusz I | 1769-1773 |
| Sofroniusz II | 1774-1780 |
| Gabriel IV | 1780-1785 |
| Prokopiusz I | 1785-1789 |
| Neofit VII | 1789-1794, 1798-1801 |
| Gerazym III | 1794-1797 |
| Grzegorz V | 1797-1798, 1806-1808, 1818-1821 |
| Kallinik IV | 1801-1806, 1808-1809 |
| Jeremiasz IV | 1809-1813 |
| Cyryl VI | 1813-1818 |
| Eugeniusz II | 1821-1822 |
| Antym III | 1822-1824 |
| Chryzant I | 1824-1826 |
| Agatangelos I | 1826-1830 |
| Konstancjusz I | 1830-1834 |
| Konstancjusz II | 1834-1835 |
| Grzegorz VI | 1835-1840, 1867-1871 |
| Antym IV | 1840-1841, 1848-1852 |
| Antym V | 1841-1842 |
| German IV | 1842-1845, 1852-1853 |
| Melecjusz III | 1845 |
| Antym VI | 1845-1848, 1853-1855, 1871-1873 |
| Cyryl VII | 1855-1860 |
| Joachim II | 1860-1863, 1873-1878 |
| Sofroniusz III | 1863-1866 |
| Joachim III | 1878-1884, 1901-1912 |
| Joachim IV | 1884-1887 |
| Dionizy V | 1887-1891 |
| Neofit VIII | 1891-1894 |
| Antym VII | 1895-1897 |
| Konstantyn V | 1897-1901 |
| German V | 1913-1918 |
| Melecjusz IV Metaksakis | 1921-1923 |
| Grzegorz VII | 1923-1924 |
| Konstantyn VI | 1924-1925 |
| Bazyli III | 1925-1929 |
| Focjusz II | 1929-1935 |
| Beniamin | 1936-1946 |
| Maksym V | 1946-1948 |
| Atenagoras I | 1948-1972 |
| Dymitr I | 1972-1991 |
| Bartłomiej I | od 1991 |
