Piastowie

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Orzeł piastowski

Herb dynastii Piastów

Piastowie – pierwsza historyczna dynastia panująca w Polsce do 1370 roku. Za jej protoplastę uchodzi na pół legendarny Piast, syn Chościska, rataj spod Gniezna. Syn Piasta, Siemowit, (IX wiek) został księciem Polan. Pierwszym władcą z dynastii Piastów, którego historyczność nie jest kwestionowana, był Mieszko I (zm. 992), prawnuk Siemowita.

Piastowie zasiadali na polskim tronie od około 960 roku^[1] do 1370 roku (z przerwą na panowanie Wacława II^[2]), kiedy to zmarł Kazimierz III Wielki. Boczne linie Piastów utrzymały się na Mazowszu (do 1526 roku) i na Śląsku (do 1675 roku).

Od pokolenia synów Bolesława III Krzywoustego^[3] Piastów dzieli się na linie śląską (wywodzącą się od Władysława II Wygnańca), wielkopolską (wywodzące się od Mieszka III Starego), małopolską, mazowiecką i kujawską (wywodzącą się od Kazimierza II Sprawiedliwego).

Jako ostatniego męskiego przedstawiciela dynastii Piastów często wymienia się Jerzego Wilhelma (zm. 1675), księcia legnickiego. Ostatnim męskim przedstawicielem dynastii Piastów, jednak bez prawa do tronu czy nazwiska, był baron von und zu Hohenstein – Ferdynand II zm. 3 kwietnia 1706, wnuk Wacława Gotfryda, naturalnego syna przedostatniego księcia cieszyńskiego Adama Wacława. Ostatnią Piastówną była Karolina (zm. 1707), księżniczka legnicka.

[edytuj] Nazwa

Określenie Piastowie pochodzi od imienia protoplasty dynastii Piasta.

Istnieją hipotezy, że nazwa piast była określeniem urzędu pełnionego, zapewne dziedzicznie, przez członków rodu – urzędu, do którego obowiązków należało opiekowanie się (piastowanie) potomstwem księcia czy też jego domem. Zwolennicy tej hipotezy wskazuje historia frankońskich Karolingów, którzy odsunęli od władzy Merowingów, u których pełnili dziedzicznie urząd majordomusa (= piasta?) (podobnie Piastowie w osobie Siemowita, syn Piasta, mieli odsunąć od władzy księcia Popiela, panującego w Gnieźnie).

Pojęcie Piastowie i wywodzenie całej dynastii polskiej od Piasta zawdzięczamy pracom historiografów i genealogów pracujących na dworze legnicko-brzeskiej linii Piastów śląskich.

[edytuj] Pierwsi Piastowie

Pierwsi przedstawiciele dynastii Piastów, Siemowit, Lestek i Siemomysł, władali plemieniem Polan. Za twórcę polskiej państwowości i pierwszego władcę Polski z dynastii Piastow uważa się Mieszka I. Ten władca też jako pierwszy z dynastii przyjął w 966 roku chrzest. Bolesław I Chrobry, syn i następca Mieszka I, był pierwszym władcą Polski dostąpił koronacji (1025). Prestiż dynastii na arenie międzynarodowej podniosło małżeństwo Mieszka II Lamberta, syna i następcy Bolesława Chrobrego, z Rychezą, po kądzieli wnuczką cesarza cesarza Ottona II.

Wprawdzie większość władców z dynastii Piastów pozostawiało kilku synów, jednak do trwałego podziału dynastii na kilka linii doszło dopiero w 1138 roku po śmierci Bolesława III Krzywoustego. Jednocześnie wydana przez tego władcę ustawa sukcesyjna zapoczątkowała w Polsce okres rozbicia dzielnicowego.

W literaturze genealogicznej do pierwszych Piastów zalicza się przedstawicieli dynastii do pokolenia dzieci Bolesława III Krzywoustego oraz (ze względów praktycznych) potomstwo jednego z jego synów - Bolesława IV Kędzierzawego.

[edytuj] Linie Piastów

[edytuj] Piastowie śląscy

Zobacz więcej w osobnym artykule: Piastowie śląscy.

Linia Piastów śląskich wywodzi się od Władysława II Wygnańca (1105-1159), księcia krakowskiego (senioralnego) i śląskiego. Od najstarszego syna Władysława, Bolesława I Wysokiego, wywodzi się linia wrocławska, z której później wyodrębniły się linie:

legnicka (wywodziła się od Bolesława II Rogatki, prawnuka Bolesława I Wysokiego,
świdnicka (wywodziła się od Bolka I Surowego, syna Bolesława II Rogatki),
ziębicka (wywodziła się od Bolka II ziębickiego, syna Bolka I Surowego),
głogowska (wywodziła się od Konrada I głogowskiego, brata Bolesława II Rogatki),
żagańska (wywodziła się od Henryka IV Wiernego, wnuka Konrada I głogowskiego)
oleśnicka (wywodziła się od Konrada I oleśnickiego, brata Henryka IV Wiernego).

Z kolei od Mieszka Plątonogiego, drugiego syna Władysława II Wygnańca, wywodzi się linia opolska. Podział tej linii na kolejne datuje się od pokolenia synów Władysława opolskiego. Tak więc wyodrębniły się linie:

cieszyńska (wywodziła się od Mieszka cieszyńskiego, syna Władysława opolskiego),
oświęcimska (starsza) (wywodziła się od Władysława oświęcimskiego, syna Mieszka cieszyńskiego),
oświęcimska (młodsza) (wywodziła się od Przemysława oświęcimskiego, prawnuka Mieszka cieszyńskiego),
bytomska (wywodziła się od Kazimierza bytomskiego, syna Władysława opolskiego),
opolska (wywodziła się od Bolesława I opolskiego, syna Władysława opolskiego),
raciborska (wywodziła się od Przemysława raciborskiego, syna Władysława opolskiego).

Dzielnicą senioralną z tej linii Piastów władali: Władysław II Wygnaniec, Mieszko Plątonogi, Henryk I Brodaty, Henryk II Pobożny i Henryk IV Probus.

[edytuj] Piastowie wielkopolscy

Zobacz więcej w osobnym artykule: Piastowie wielkopolscy.

Linia Piastów wielkopolskich wywodzi się od Mieszka III Starego (zm. 1202), księcia wielkopolskiego. Spośród jego synów jedynie Odon doczekał się męskiego potomstwa. W linii męskiej Piastowie wielkopolscy wygaśli na Przemyśle II, zamordowanym w 1296 roku, zaś w linii żeńskiej na jego córce Ryksie Elżbiecie.

Dzielnicą senioralną z tej linii Piastów władali: Mieszko III Stary, Władysław Laskonogi i Przemysł II. Ten ostatni był również czwartym Piastem w ogóle, a pierwszym od czasów Bolesława II Szczodrego, który został koronowany (26 czerwca 1295).

[edytuj] Piastowie małopolscy

Zobacz więcej w osobnym artykule: Piastowie małopolscy.

Linia Piastów małopolskich wywodzi się od Kazimierza II Sprawiedliwego (1138-1194), księcia krakowskiego, a później także mazowieckiego. Spośród jego synów dwóch doczekało się potomstwa - Leszek Biały (kontynuator linii małopolskiej) i Konrad mazowiecki (założyciel linii mazowieckiej). W linii męskiej Piastowie małopolscy wygaśli na Bolesławie Wstydliwym, zmarłym w 1279 roku. Ostatnią Piastówną małopolską była Salomea (późniejsza błogosławiona), zmarła w 1268 roku.

Z tej linii Piastów w dzielnicy senioralnej panowali w niej Kazimierz II Sprawiedliwy, Leszek Biały i Bolesław Wstydliwy. Należy zaznaczyć, że dzielnica senioralna była dzielnicą dziedziczną Piastów małopolskich.

[edytuj] Piastowie mazowieccy

Zobacz więcej w osobnym artykule: Piastowie mazowieccy.

Linia Piastów mazowieckich wywodzi się od Konrada (zm. 1247), księcia mazowieckiego. Spośród jego synów męskiego potomstwa doczekali się Kazimierz I kujawski (założyciel linii Piastów kujawskich) oraz Siemowit I, który kontynuował linię mazowiecką.

Linię mazowiecką dzieli się na dwie linie:

warszawską - wywodzącą się od Janusza I, syna Siemowita III,
płocką - wywodzącą się od Siemowita IV, także syna Siemowita III.

Linia Piastów mazowieckich wygasła w linii męskiej w 1526 roku na Januszu III.

Spośród przedstawicieli tej linii dzielnicą senioralną władał Konrad mazowiecki.

[edytuj] Piastowie kujawscy

Zobacz więcej w osobnym artykule: Piastowie kujawscy.

Linia Piastów kujawskich wywodzi się od Kazimierza I (zm. 1267), księcia kujawskiego. Z tej linii Piastów dzielnicę senioralną opanował Władysław I Łokietek, który w 1320 roku został koronowany na króla Polski. Po śmierci Łokietka w 1333 roku kolejnym królem Polskim został jego syn Kazimierz III Wielki. Ten jednak zmarł w 1370 roku, nie pozostawiając legalnego męskiego potomka, a polską koronę odziedziczył jego siostrzeniec Ludwik, król Węgier z dynastii Andegawenów (boczna linia Kapetyngów.

Linia Piastów kujawskich wymarła w linii męskiej na Władysławie Białym w 1388 roku.

[edytuj] Ostatni Piastowie

Za ostatniego męskiego przedstawiciela dynastii Piastów uchodzi Jerzy Wilhelm, książę brzesko-legnicki zmarły 21 listopada 1675 w Brzegu. Jednak Jerzego Wilhelma przeżył jego stryj August hrabia Legnicki (August von Liegnitz), zmarły w 1679 w swym majątku Kantorowice (Kantersdorf) w ks. brzeskim.

Ostatnim potomkiem Piasta po mieczu był Ferdynand II, baron Hohenstein, zmarły 3 kwietnia 1706 roku. Jednak jego dziad Wacław Gotfryd pochodził z pozamałżeńskiego związku Adama Wacława, księcia cieszyńskiego, z ochmistrzynią Małgorzatą Kostlachówną.

[edytuj] Bibliografia

Balzer O., Genealogia Piastów, Kraków 1895.
Jasiński K., Genealogia Piastów wielkopolskich. Potomstwo Władysława Odonica, (w:) Kronika Miasta Poznania, t. 2, 1995.
Jasiński K., Rodowód pierwszych Piastów, Wrocław - Warszawa (1992).
Jasiński K., Rodowód Piastów małopolskich i kujawskich, wyd. M. Górny, Poznań - Wrocław 2001.
Jasiński K., Rodowód Piastów śląskich, t. 1-3, Wrocław 1973, 1975, 1977.

[edytuj] Przypisy

↑ Przypuszczalna data objęcia rządów przez Mieszka I, uchodzącego za faktycznego twórcę polskiej państwowości.
↑ Wacław II najpierw w 1291 roku został księciem krakowskim (a zatem przypadła mu ówczesna dzielnica senioralna). Jednak w 1295 roku na króla Polski koronował się Przemysł II, książę wielkopolski. Po śmierci Przemysła II (1296) Wacław II koronował się na króla Polski w 1300 roku. Wacław II zmarł w 1305 roku. Jego syn i następca Wacław III przybrał tytuł króla Polski, ale został zamordowany w 1306 roku.
↑ Wyjątkiem jest tu potomstwo Bolesław IV Kędzierzawego; jednak jego obydwaj synowie zmarli bezpotomnie, dlatego w opracowaniach genealogicznych omawia się ich łącznie z pierwszymi Piastami; por. O. Balzer, Genealogia Piastów, Kraków 1895; K. Jasiński, Rodowód pierwszych Piastów, Wrocław - Warszawa 1992.