Rezerwat przyrody Tomanowa-Smreczyny
Z Wikipedii
Rezerwat przyrody Tomanowa-Smreczyny – utworzony w 1948 r. ścisły rezerwat przyrody w Tatrach Zachodnich, wówczas największy na terenie polskich Tatr. Obejmował niemal cały obszar Doliny Pyszniańskiej i Doliny Tomanowej (górne odgałęzienia Doliny Kościeliskiej). Powierzchnia rezerwatu wynosiła ok. 800 ha. Powstał on jeszcze przed utworzeniem tutaj Tatrzańskiego Parku NarodowegoTatrzańskiego Parku Narodowego. Po utworzeniu parku narodowego rezerwat znalazł się na jego terenie i obecnie nie ma już statusu rezerwatu, lecz obszaru podlegającego ścisłej ochronie. W 1975 r. został powiększony o obszar Hali Pisanej i ma powierzchnię 1562,57 ha. Nosi nazwę Obszar ochrony ścisłej "Pyszna, Tomanowa, Pisana".
Jest to największy w Tatrach kompleks lasów świerkowych, będący ostoją dzikich zwierząt nie niepokojonych przez człowieka. Mają tutaj swoje mateczniki niedźwiedzie brunatne, jesienią odbywają rykowiska jelenie. Przyroda rządzi się tutaj swoimi prawami, człowiek nie ingeruje w jej funkcjonowanie. Obszar ten obejmuje górnoreglowe lasy świerkowe, piętro kosówki, hale górskie i piętro alpejskie. Na jego terenie znajdują się także jeziora tatrzańskie: Smreczyński Staw, Kosowinowe Oczko i Siwe Stawki oraz Wąwóz Kraków z bogatą florą naskalnych roślin wapieniolubnych.
Przed utworzeniem rezerwatu na jego obszarze prowadzono intensywny wypas, były to tereny pasterskie Hali Ornak, Hali Pysznej, Hali Smreczyny, Hali Tomanowej.
Większa część tego obszaru jest niedostępna turystycznie, również wznoszące się ponad Doliną Tomanową i Pyszniańską szczyty Suchy Wierch Tomanowy, Tomanowy Wierch Polski, Smreczyński Wierch i Kamienista nie są udostępnione turystycznie. Przez obszar dawnego rezerwatu Tomanowe-Smreczyny prowadzi jednak kilka szlaków turystycznych.
