Stanisław Machorski

Z Wikipedii

Stanisław Machorski (ur. 8 maja 1807 w Czystem, powiat Chełmno, zm. 21 lipca 1909 w Lisewie), polski duchowny katolicki, proboszcz w Lisewie, działacz społeczno-narodowy w ziemi chełmińskiej.

Pochodził z rodziny chłopskiej (syn Bartłomieja i Marianny z Klusków). Utracił rodziców w 12. roku życia, jego wychowaniem zajął się stryj Franciszek (proboszcz w Kalwie pod Sztumem), który sfinansował naukę w gimnazjum w Braniewie (1821-1829). Dalsze wykształcenie Machorski zdobył w seminarium duchownym w Pelplinie. 4 listopada 1832 przyjął święcenia kapłańskie we Fromborku.

Początkowo był wikariuszem ks. Jana Dąbrowskiego, proboszcza w Lisewie, późniejszego biskupa pomocniczego poznańskiego. W 1836 został proboszczem parafii w Lisewie i pełnił tę funkcję przez 73 lata (do końca życia). W latach 1842-1851 był jednocześnie dziekanem dekanatu chełmińskiego oraz powiatowym inspektorem szkół ludowych.

Należał do grona duchownych mocno zaangażowanych w polską działalności narodową. 22 października 1848 założył w Lisewie Ligę Polską Narodową, był jej dyrektorem. Mowa ks. Machorskiego (Mowa na zebraniu Ligi Lisewskiej) została opublikowana przez "Szkółkę Narodową" w Chełmnie. Był jednym ze współtwórców i czołowych propagatorów akcji stypendialnej Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Chełmnie, przez ponad pół wieku wchodził w skład zarządu Towarzystwa (jego działalność uczczono na 50-lecie specjalną uroczystością jubileuszową).

Był przeciwnikiem germanizacji w życiu publicznym i kościelnym, wspierał liczne polskie towarzystwa kulturalne. W okresie powstania styczniowego władze pruskie podejrzewały go o sprzyjanie pomorsko-chełmińskiej organizacji powstańczej, co ściągnęło na niego szykany (m.in. liczne rewizje).

W 1870 założył w Lisewie Kółko Rolnicze, w ramach którego propagował nowoczesne metody gospodarowania, a także język i kulturę polską. Wspierał prześladowanych polskich księży w okresie kulturkampfu. W 1892 w ramach akcji podjętej we wszystkich zaborach zorganizował wiec w Lisewie, na którym domagał się stosowania języka polskiego w szkołach. Utrzymywał kontakty z Galicją, zgromadził bogaty księgozbiór, był dobrze zorientowany w dziejach Polonii amerykańskiej.

W latach 1897-1899 należał do Towarzystwa Naukowego w Toruniu. W 1907 obchodził 100. rocznicę urodzin, w uroczystościach wziął udział - w ramach wizytacji parafii w Lisewie - ówczesny biskup chełmiński Augustyn Rosentreter. Zmarł w Lisewie w wieku 102 lat, został pochowany na przykościelnym cmentarzu.

Źródła:

• Józef Borzyszkowski, Stanisław Machorski, w: Słownik biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, tom III, Gdańsk 1997, str. 131