Toruń

Z Wikipedii

Współrzędne: 53°02'00" N 018°37'00" E

Toruń
Herb Torunia Flaga Torunia
Dewiza: Durabo (Przetrwam)
Województwo	kujawsko-pomorskie
Prawa miejskie	1233
Prezydent miasta	Michał Zaleski (e-mail)
Powierzchnia	117,71 km²
Położenie	53° 02' N 18° 37' E
Wysokość	30-50 m n.p.m.
Liczba mieszkańców (2006)  - liczba ludności  - gęstość  - aglomeracja	208 007[1] 1798 os./km² 296 780
Strefa numeracyjna (do 2005)	+ (48) 056
Kod pocztowy	87-100 do 87-120
Tablice rejestracyjne	CT
Położenie na mapie Polski Toruń
Urząd miejski3 Wały Gen. Sikorskiego 8 87-100 Toruń tel. (0-56) 6118777, 6118772; faks (0-56) 6221670
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons
Wiadomości w Wikinews
Toruń w Wikicytatach
Strona internetowa miasta

Toruń (niem. Thorn, łac. Thorunia, Torunium) - miasto położone nad Wisłą. Jedna z dwóch stolic regionu kujawsko-pomorskiego. Siedziba sejmiku wojewódzkiego^[2] oraz Urzędu Marszałkowskiego Woj. Kujawsko-Pomorskiego. Siedziba starosty powiatu toruńskiego, a także powiat grodzki. W 1997 toruńskie stare miasto zostało wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Od 1992 roku jest stolicą diecezji toruńskiej. W latach 1920-1939 stolica woj. pomorskiego, w latach 1945-1975 w woj. bydgoskim, w latach 1975-1998 stolica woj. toruńskiego. Od 1998 roku współstolica województwa kujawsko-pomorskiego.

Spis treści 1 Historia 2 Dzielnice i osiedla 2.1 W obrębie granic administracyjnych 2.2 Przedmieścia Torunia 3 Gminy podmiejskie 4 Zabytki 4.1 Stare Miasto 4.2 Inne dzielnice Torunia, okolice 4.3 Zabytki nieistniejące 5 Kultura i nauka 5.1 Teatry 5.2 Kina 5.3 Imprezy i festiwale 5.4 Muzea 5.5 Planetarium i Obserwatorium Astronomiczne 5.6 Muzyka 5.7 Galerie 5.8 Inne 6 Edukacja 6.1 Przedszkola 6.2 Szkoły Podstawowe 6.3 Gimnazja 6.4 Szkoły średnie 6.5 Szkoły policealne 6.6 Szkoły wyższe 6.6.1 Publiczne 6.6.2 Niepubliczne 7 Rekreacja i wypoczynek 7.1 Atrakcje przyrodnicze i tereny zielone 7.2 Rezerwaty 7.3 Jeziora 8 Media 9 Transport 9.1 Transport drogowy 9.1.1 Drogi i inwestycje istniejące 9.1.2 Większe inwestycje drogowe projektowane lub w czasie budowy 9.2 Transport kolejowy 9.3 Lotnisko sportowo - turystyczne 9.4 Port Lotniczy Toruń 9.5 Transport wodny 10 Komunikacja miejska 10.1 Miejski Zakład Komunikacji 10.2 Inni przewoźnicy 10.3 Komunikacja turystyczna 11 Sport 11.1 Profesjonalne kluby sportowe 11.2 Sport amatorski, rekreacja 12 Gospodarka i infrastruktura 12.1 Toruński ośrodek przemysłowy 12.2 Pomorska Specjalna Strefa Ekonomiczna Łysomice k. Torunia 12.3 Hipermarkety 12.4 Targi Toruńskie 13 Znani torunianie i osoby związane z Toruniem 14 Miasta partnerskie Torunia 15 Jednostki pływające, które nosiły lub noszą imię Torunia 16 Prezydenci Torunia 17 Przypisy 18 Bibliografia 18.1 Przewodniki i monografie 18.2 Historia 18.3 Księgi adresowe 18.4 Dawna prasa 18.5 Bibliografie 19 Linki zewnętrzne 19.1 Strony internetowe 19.2 Linki do map Polski

[edytuj] Historia

• 9000 lat p.n.e.- początek osadnictwa na terenie dzisiejszego Torunia (m.in. w dzielnicy Podgórz);
• 1000-500 lat p.n.e. - osada kultury łużyckiej
• VIII-XII wiek - gród przy przeprawie przez Wisłę
• 1230 - założenie grodu w Starym Toruniu przez landmistrza Hermana von Balka
• 28 grudnia 1233 - otrzymanie praw miejskich
• 1236 - przeniesienie Torunia na obecne miejsce
• 1 października 1251 - wydano odnowiony przywilej chełmiński
• 13 sierpnia 1264 - lokacja Nowego Miasta
• 1280 - Toruń staje się członkiem Hanzy
• 1309 - rozpoczęcie budowy kościoła parafialnego Nowego Miasta pod wezwaniem św. Jakuba
• 1365 - otrzymanie prawa składu
• 1399 - ukończenie budowy ratusza staromiejskiego przez mistrza Andrzeja
• XIV-XV wiek - okres największego rozwoju Torunia, jedno z największych miast w Polsce i duży ośrodek handlowy; miasto znane również pod nazwami: Thorun, Thorn (niem.), Thorunium (łac.). Ludność ok. 12000 mieszkańców.
• 1 lutego 1411 - I pokój toruński
• 1440 - przystąpienie do Związku Pruskiego
• 1454 - powstanie antykrzyżackie, początek wojny trzynastoletniej; zburzenie zamku krzyżackiego i połączenie Starego i Nowego Miasta
• 19 października 1466 - II Pokój Toruński
• 19 lutego 1473 - narodziny Mikołaja Kopernika
• 1500 - zawieszenie dzwonu Tuba Dei
• 17 czerwca 1501 - w sali królewskiej Ratusza umarł król Jan Olbracht
• 1523 - wybuchła rewolta pospólstwa przeciw Radzie Miejskiej
• 15 czerwca 1528 - rusza w mieście mennica królewska (w budynkach mennicy miejskiej)
• 18 lutego 1537 - Zygmunt Stary zniósł toruńskie prawo składu
• 12 listopada 1594 - uroczyste otwarcie Gimnazjum Akademickiego
• XVI wiek - większość mieszkańców przyjęła protestantyzm
• początek XVII wieku, ludność 20000 mieszkańców.
• 1629 - odparcie pierwszego oblężenia Szwedów i budowa fortyfikacji bastionowych typu Holenderskiego

• 1645 - w mieście odbywa się Colloqium Charitativum (łac. "braterska rozmowa"), spotkanie ekumeniczne mające na celu pogodzić katolików i protestantów, w tym okresie zaczyna się też prześladowanie katolików, przez protestanckie władze Torunia
• 1658- Odzyskanie Torunia po wielomiesięcznym oblężeniu przez wojska króla Jana Kazimierza
• XVII wiek - wojny ze Szwedami; zniszczenie miasta
• 24 września - 9 października 1703 - katastrofalne w skutkach bombardowanie miasta przez wojska szwedzkie dowodzone przez Karola XII
• 7-22 października 1709 - przebywa w Toruniu car Piotr I
• 16 lipca 1724 - tzw. "Tumult Toruński", protestanci demolują kolegium jezuickie, Voltaire wykorzysta później osądzenie protestantów do zaatakowania polskiego państwa
• 20 marca 1767 - zawiązanie innowierczej konfederacji toruńskiej
• 24 stycznia 1793 - wojska pruskie wkraczają do miasta. Ludność 6000 mieszkańców.
• 7 kwietnia 1793 - oficjalne włączenie Torunia do Prus
• 7 lipca 1807 - traktat w Tylży - Toruń w Księstwie Warszawskim w departamencie bydgoskim
• 21 kwietnia 1809 - na niespełna trzy tygodnie Toruń staje się stolicą Księstwa Warszawskiego
• 2 czerwca 1812 - cesarz Francuzów Napoleon I przybywa do Torunia
• 22 września 1815 - na mocy postanowień kongresu wiedeńskiego Toruń wraca do Prus
• 1881-1884 - do toruńskiego gimnazjum uczęszcza Stanisław Przybyszewski
• 18 stycznia 1920 - powrót do Polski. Ludność 37356 mieszkańców.
• luty 1923 - powstaje Pomorski Okręgowy Związek Piłki Nożnej
• 1926 - powstaje Instytut Bałtycki
• 1937 - przekroczenie 70 000 mieszkańców.
• 7 września 1939 - do miasta wkraczają oddziały Wehrmachtu - początek okupacji, Toruń w prowincji Gdańsk-Prusy Zachodnie
• 1 lutego 1945 - wkroczenie wojsk Armii Czerwonej
• 24 sierpnia 1945 - powołanie Uniwersytetu Mikołaja Kopernika
• 1973 - uroczyste obchody 500-lecia urodzin Kopernika
• 1 czerwca 1975 - Toruń stolicą województwa toruńskiego
• 1997 - wpisanie Starego i Nowego Miasta oraz ruin zamku krzyżackiego na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
• 1 stycznia 1999 - Toruń po reformie administracyjnej współstolicą kujawsko-pomorskiego (Sejmik i Urząd Marszałkowski)
• 7 czerwca 1999 - kilkugodzinna wizyta papieża Jana Pawła II. W trakcie nabożeństwa czerwcowego na toruńskim lotnisku beatyfikacja ks. S. Frelichowskiego

[edytuj] Dzielnice i osiedla

[edytuj] W obrębie granic administracyjnych

• dzielnice i osiedla na prawym brzegu Wisły
  • Barbarka
  • Bielany: Brzezina, Osiedle Św. Józefa, Osiedle Św. Klemensa, Osiedle Uniwersyteckie - campus, Osiedle Fałata , Osiedle Przy Lesie
  • Bielawy
  • Bydgoskie Przedmieście: Osiedle Kochanowskiego, Osiedle Reja, Zieleniec, Rybaki, Błonia
  • Chełmińskie Przedmieście: Osiedle Młodych, Osiedle Bema, Koniuchy, Osiedle Dekerta, Śródmieście
  • Grębocin: Abisynia, Osiedle Nasze, Osiedle Nad Strugą, Cegielnia
  • Jakubskie Przedmieście: Słoneczne Tarasy, Winnica
  • Jar
  • Kaszczorek
  • Katarzynka: Hutowo
  • Mokre Przedmieście: Osiedle Chrobrego, Osiedle Kościuszki, Pod Dębową Górą
  • Na Skarpie: Anna, Bożena I, Bożena II, Karolina, Regina, Maciej, Nad Doliną
  • Port Drzewny
  • Rubinkowo: Rubinkowo I, Rubinkowo II
  • Starówka: Stare Miasto, Nowe Miasto - najsłynniejsza część Torunia, na Światowej Liście Dziedzictwa Kulturowego UNESCO
  • Wrzosy: Wrzosy I, Wrzosy II, Wrzosy-Słoneczna, Wrzosy-Gromadzka, Wrzosy-Leśna Polana

• dzielnice i osiedla na lewym brzegu Wisły
  • Czerniewice: Osiedle Solanki
  • Glinki
  • Kluczyki: Betonki
  • Podgórz: Osiedle Letnie
  • Rudak
  • Stawki: Stawki Północne, Stawki Południowe, Piaski
  • Kępa Bazarowa: Majdany, wyspa, Mała Wisełka

[edytuj] Przedmieścia Torunia

Osiedla zwarte na terenie przyległych gmin związane bezpośrednio z miastem:

• Prawobrzeżna część Wisły:
  • Przysiek, Rozgarty
  • Górsk, Stary Toruń, Czarne Błoto
  • Łysomice, Papowo Toruńskie, Lulkowo, Różankowo
  • Grębocin
  • Lubicz, Krobia
  • Brzozówka, Głogowo
  • Złotoria, Grabowiec, Kopanino
• Lewobrzeżna część Wisły:
  • Brzoza Toruńska
  • Mała Nieszawka i Wielka Nieszawka
  • Cierpice, Cierpiszewo, Kąkol

[edytuj] Gminy podmiejskie

Od początku lat 90. znacząco rośnie liczba mieszkańców zurbanizowanych osiedli podmiejskich wokół Torunia: Przysiek-Rozgarty, Złotoria, Lubicz, Grębocin, Mała i Wielka Nieszawka, Łysomice. Do najważniejszych gmin podmiejskich, bezpośrednio związanych z Toruniem należą Gmina Lubicz, Gmina Zławieś Wielka, Gmina Łysomice, Gmina Wielka Nieszawka. Od 1993 do 2007 roku liczba mieszkańców tych gmin wzrosła ponad dwukrotnie. Liczebność mieszkańców gmin sąsiadujących z Toruniem to ponad 55 tys. osób, z czego na osiedlach posiadających bezpośrednie związki funkcjonalno-przestrzenne z Toruniem - ponad 45 tys. osób. Proces ten jest wynikiem:

• braku poszerzania granic miasta Torunia od prawie 40 lat, a z niektórych kierunków - od 60-70 lat,
• braku terenów inwestycyjnych i budowlanych w mieście,
• migracji ze ścisłych granic miasta w poszukiwaniu większych działek i nowych terenów,
• znaczącego wzrostu zainteresowania inwestorów Toruniem i jego okolicami,
• tworzenia i rozwoju aglomeracji bydgosko-toruńskiej w kierunku zachodnim.

[edytuj] Zabytki

[edytuj] Stare Miasto

Zespół staromiejski Torunia jest jednym z najcenniejszych zespołów zabytkowych w Polsce. W 1997 roku został on wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Obejmuje Stare i Nowe Miasto, z zachowanym prawie bez zmian XIII-wiecznym układem urbanistycznym. Główne zabytki:

• kościoły gotyckie:
  • św. św. Janów Chrzciciela i Ewangelisty
  • pofranciszkański Wniebowzięcia NMP
  • św. Jakuba
• Ratusz Staromiejski
• mury miejskie, budowane od połowy XIII, rozbudowywane i modernizowane do XV w., częściowo rozebrane w XIX w., zachowały się odcinki wzdłuż Wisły i ulicy Podmurnej oraz bramy: Mostowa, Klasztorna i Żeglarska, a także kilka baszt (wśród nich m.in. Krzywa Wieża, Monstrancja)
• ruiny zamku krzyżackiego
• zespół gotyckich kamienic mieszczańskich z XIV-XVI w., w tym m.in. Dom Kopernika (XV w.), Dom Eskenów (XIV w., przebudowany w XVI i XIX w.) oraz kamienice przy ul. Łaziennej, Małe Garbary, Mostowej, Szczytnej, Szerokiej, Szewskiej, Wielkie Garbary, Żeglarskiej.
• barokowe pałace miejskie: pałac Dąbskich, o bogato zdobionej fasadzie z roku 1693, Fengera (1742, przebudowany w XIX w.), Meissnera (1739, przebudowany ok. 1800)
• Kamienica Pod Gwiazdą, dom z XV w. przez krótki czas będący własnością znanego humanisty Filipa Kallimacha, przebudowywany w XVII w., fasada o dekoracji stiukowej z 1697 r.
• kościół poewangelicki św. Ducha
• kościół poewangelicki Trójcy św.
• spichrze z XIV-XVIII w. (w tym najlepiej zachowany w Polsce spichrz gotycki)
• Pomnik Mikołaja Kopernika
• Dwór Artusa w Toruniu, monumentalny neorenesansowy gmach (1889-1891, R. Schmidt) położony w południowej części Rynku Staromiejskiego - obecnie Centrum Kultury
• Teatr im. W. Horzycy - powstały w 1904 r., neobarokowo-secesyjny, dzieło wiedeńskich architektów specjalizujących się w projektowaniu budynków teatralnych, F. Fellnera i H. Helmera
• siedziba Towarzystwa Naukowego w Toruniu z 1881 r.
• neogotyckie kościoły: garnizonowy św. Katarzyny z 1897 r., ewangelicko-augsburski św. Szczepana z 1903 r.

[edytuj] Inne dzielnice Torunia, okolice

Poza zespołem Starego Miasta znajdują się również liczne zabytki:

• ruiny zamku Dybowskiego
• ruiny zamku Złotoria
• zespół fortów i fortyfikacji pruskich z XIX wieku (ponad 200 obiektów, w tym 15 dużych fortów)
• Ogród Zoobotaniczny z 1797 roku
• dzielnica secesyjna (Bydgoskie)
• budownictwo szachulcowe (Chełmińskie)
• zabytkowe kościoły: Podgórz, Kaszczorek, Złotoria, Bielany, Barbarka, Mokre.

[edytuj] Zabytki nieistniejące

• Wielka Synagoga w Toruniu

[edytuj] Kultura i nauka

[edytuj] Teatry

• Dramatyczne
  • Teatr im. Wilama Horzycy
  • Teatr CWC Wicza
• Dziecięce
  • Teatr "Baj Pomorski"
  • Teatr Objazdowy "Vaśka"
  • Teatr Lalek "Zaczarowany Świat"
• Muzyczne
  • Teatr Muzyczny "Mała Rewia"
  • Studencki Teatr Tańca
  • Teatr Tańca AKRO
• Impresariaty, grupy teatralne
  • Teatr Magma
  • Perpetuum Mobile (studencki)
  • Grupa Teatralna Studio P
  • Akademia Teatru Młodego Widza

[edytuj] Kina

• Cinema City (Śródmieście, multipleks na 12 sal)
• Orzeł (Starówka)
• Nasze Kino (Starówka)
• Kinoteatr Grunwald (Śródmieście)
• Kino Diecezjalne (Bielany)
• Kino Letnie (Starówka, w sezonie)
• Inne "małe" kina

[edytuj] Imprezy i festiwale

W Toruniu odbywają się dziesiątki imprez teatralnych, filmowych, muzycznych i kulturalnych. Do najciekawszych należą:

• Międzynarodowy Festiwal Teatralny KONTAKT (maj)
• Festiwal Muzyki i Sztuki Krajów Bałtyckich PROBALTICA (maj)
  • strona internetowa festiwalu
• Międzynarodowy Festiwal Muzyki Chrześcijańskiej SONG OF SONGS (czerwiec)
  • strona internetowa festiwalu
• Jazz Od Nowa Festiwal (luty)
• Akademickie Spotkania Teatralne KLAMRA (marzec)
• Ogólnopolski Festiwal Teatralny POBOCZA TEATRU (kwiecień)
• Toruński Festiwal Nauki i Sztuki (kwiecień)
• Festiwal Muzyczny TORUŃ-MUZYKA I ARCHITEKTURA (lipiec i sierpień)
• Ogólnopolski Festiwal TORUŃ-BLUES MEETING (listopad)
• Letnie Spotkania Teatrów Ulicznych (lipiec i sierpień)
• Promocja Edukacyjna (marzec, oferta szkół wyższych z całej Polski)
• Międzynarodowy Festiwal Lato Filmów
• Triennale Grafiki KOLOR W GRAFICE (jedna z największych światowych imprez graficznych, odbywa się w kilku *miastach)
• Międzynarodowe Toruńskie Spotkania Teatrów Lalek (październik)
• Ogólnopolski Konkurs Wydawnictw Reklamowych IDEA (maj)
• Konkurs ZPAP DZIEŁO ROKU (najstarszy w regionie)
• Toruński Festiwal Książki (listopad)
• Świętojański Festiwal Muzyki Organowej (maj i czerwiec)
  • strona internetowa festiwalu
• Międzynarodowe Spotkania Kapel Ludowych (czerwiec)
• Festiwal Folkloru Miejskiego KAPELE PODWÓRKOWE (wrzesień)
• Coroczna odsłona Alei Gwiazd
• Święto Miasta (24 czerwca)
• Święto Piernika (25 grudnia)
• Międzynarodowy Konkurs Twórczości Plastycznej Dzieci i Młodzieży
• Afryka Reggae Festival (charytatywny, jeden z największych w Polsce)
• Dark Stars Festival
• Toruński Offowy Festiwal Filmowy TOFFI (październik)
• Ogólnopolski Festiwal Muzyki Młodzieżowej BIG STAR FESTIWAL
• Festiwal TORUŃ HARMONICA TOP (maj)
• Przegląd Teatrów Ogródkowych MIĘDZYMURZE (sierpień)
• Net-Art-Festiwal Generacji Interaktywnej (październik)
• Muzyka Dawna Persona Grata (styczeń-grudzień)
• Międzynarodowy Festiwal Haendlowski (czerwiec)
  • festiwal muzyki dawnej (VI) [1]
• Festiwal Teatrów Ulicznych BULWAR (lipiec)
• Koncerty pod Gwiazdami (sierpień-wrzesień)
• Europejskie Spotkania Artystyczne (maj) – oprócz Torunia w Przysieku i Zamku Bierzgłowskim.
• Konwent Miłośników Fantastyki Zahcon
• Festiwal Sztuki Internetowej Wyobraźnia Ekranu

[edytuj] Muzea

Pierwsze muzeum ("musaeum") istnieje w Toruniu już od 1594 roku. Spadkobiercą jego historii (po licznych zmianach nazw i burzach dziejowych) jest Muzeum Okręgowe. Obecnie trwają prace nad przekształceniem Muzeum Okręgowego w Muzeum Narodowe. Natomiast budowane obecnie Muzeum Sztuki Współczesnej ma już przyznany przez ministerstwo status placówki narodowej.

• Muzeum Okręgowe, złożone z kilku oddziałów - m. in.:
  • Ratusza Staromiejskiego
  • Domu Eskenów
  • Kamienicy pod Gwiazdą - Muzeum Sztuki Dalekiego Wschodu
  • Domu Kopernika wraz z wystawą Świat Toruńskiego Piernika, Mikołaj Kopernik - Życie i Dzieło, Pracownią Uczonego, Wnętrzami mieszczańskimi, wystawą polską w Rappersville.
  • Muzeum Podróżników im. Tony Halika
• Muzeum Etnograficzne
  • skansen etnograficzny przy Starym Mieście (jedyny w kraju skansen w centrum miasta)
  • oddział muzeum w Kaszczorku - Zagroda Rybacko-Rolnicza
• Muzeum Piśmiennictwa i Drukarstwa w Grębocinie pod Toruniem
• Muzeum Techniki i Inżynierii Komunalnej Torunia (w zabytkowej wieży ciśnień)
• Centrum Sztuki Współczesnej (budowane w ramach Narodowego Programu Kultury "Znaki czasu")
• Muzeum Piernika
• Muzeum Uniwersyteckie
• Muzeum Przyrodnicze (Wydział Biologii i Nauk o Ziemi UMK)
• Muzeum Motoryzacji (przy Technikum Samochodowym)
• Fort IV - XIX-wieczny fort artyleryjski, dostępny do zwiedzania z przewodnikiem, ekspozycja historii Twierdzy Toruń

[edytuj] Planetarium i Obserwatorium Astronomiczne

• Planetarium im. Wł. Dziewulskiego
  • Planetarium - seanse filmowe
  • Orbitarium - pokazy naukowe, sterowanie statkami kosmicznymi
  • Centrum Wiedzy o Wszechświecie (budowa)
• Obserwatorium Astronomiczne
  • największe w Europie środkowej radioteleskopy (32 m średnicy)
  • zabytkowe obserwatoria kopułowe optyczne (rozsuwane dachy)
  • zabytkowy pałac i park pałacowy

[edytuj] Muzyka

• Toruńska Orkiestra Symfoniczna [2]
• Centrum Kultury "Dwór Artusa"
• Zespół Szkół Muzycznych im. Karola Szymanowskiego [3]
• Ponadto z Toruniem silnie związane są zespoły takie jak Republika, Kobranocka, Raz Dwa Trzy, Manchester, Czaqu, Butelka, Nocna Zmiana Bluesa, SOFA.
• Znani muzycy związani z Toruniem: Mariusz Lubomski, Grzegorz Ciechowski, Adam Nowak, Sławomir Wierzcholski, Atrakcyjny Kazimierz (Jacek Bryndal), Bogdan Hołownia. Corocznie, podczas koncertu pamięci Grzegorza Ciechowskiego w klubie Od Nowa na Toruńskich Bielanach, przyznawana jest specjalna nagroda jego imienia dla młodych, utalentowanych muzyków.

[edytuj] Galerie

• Państwowa Galeria Sztuki Wozownia
• Galeria ZPAP "Na piętrze"
• Galeria Rusz
• Galeria Nad Wisłą
• Galeria i Ośrodek Plastycznej Twórczości Dziecka
• Galeria Dla... (Klub NRD)
• Galeria Dworu Artusa
• Dwór Mieszczański
• Galeria Twórczości Osób Niepełnosprawnych
• Galeria Sztuki Arsenał
• Galeria 011
• Galeria Fundacji Pro Arte
• Galeria Dom Muz, Podmurna 1/3
• Galeria Dom Muz, Poznańska 52
• Galeria Dom Muz, Okólna 169
• Galeria TUMULT
• Galeria w Bibliotece Głównej UMK
• Galeria Światła i Rękodzieła Natura i Kultura
• Galeria Piwnicy Pod Aniołem
• Galeria A, Apator
• Galeria Zbigniewa Lengrena, Ratusz
• Galeria Fotografiki ZPAF
• Galeria Muzyczna Bunkier
• Galeria Krzywa
• Galeria „5”
• Galeria ‘’S’’
• Galeria Sponsorów
• Galeria 1-ego Artefaktu, Plac Teatralny 1

[edytuj] Inne

• Towarzystwo Współpracy Z Miastami Bliźniaczymi Torunia
• Towarzystwo Naukowe w Toruniu
• Towarzystwo Miłośników Torunia

Toruń ubiega się o tytuł Europejskiej Stolicy Kultury roku 2016.

[edytuj] Edukacja

[edytuj] Przedszkola

W mieście jest około 45 placówek zapewniających edukację na poziomie przedszkolnym, niektóre z placówek posiadają także grupy żłobkowe dla najmłodszych. Mniej więcej połowa z nich to przedszkola publiczne (prowadzone przez Miasto Toruń), a połowa - prywatne.

[edytuj] Szkoły Podstawowe

• 32 szkoły podstawowe ( SP nr 18 i SP nr 16 z oddziałami integracyjnymi)

[edytuj] Gimnazja

• 34 gimnazja, niektóre z oddziałami integracyjnymi

[edytuj] Szkoły średnie

• Gimnazjum i Liceum Akademickie
• Licea Ogólnokształcące - 36 wraz z Liceami dla dorosłych
• Technika - 31
• Zasadnicze Szkoły Zawodowe - 13
• Szkoły specjalne - 3 przysposobiające do pracy i do zawodu
• Licea Profilowane - 8
• Szkoły artystyczne - 6

[edytuj] Szkoły policealne

Ogółem jest ich w mieście 61. Niektóre z policealnych placówek to: Medyczne Studium Zawodowe im. Mikołaja Kopernika; Policealna Szkoła Architektury dla Dorosłych; Policealna Szkoła Fryzjerska "ŻAK"; Policealna Szkoła Kosmetyczna dla Dorosłych czy Policealne Studium Elektroniczne.

[edytuj] Szkoły wyższe

Pierwsza uczelnia w Toruniu powstała już w 1568 roku (Gimnazjum Akademickie) i była jedną z najstarszych uczelni w kraju. Dziś Toruń stanowi jeden z najważniejszych ośrodków akademickich w kraju, a toruńskie uczelnie kształcą rocznie około 50 tysięcy studentów.

[edytuj] Publiczne

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu (założony w 1945) z obserwatorium astronomicznym Piwnicach, gdzie znajduje się największy w Europie środkowo-wschodniej radioteleskopem o średnicy 32 m WWW. Największa i najstarsza uczelnia w województwie, wg wielu rankingów najlepsza w regionie i 4-5 w kraju. Duma i chluba całego regionu.
• Wyższe Seminarium Duchowne Diecezji Toruńskiej (aktualnie sekcja Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika) WWW
• Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych w Toruniu (opiekę naukowo-dydaktyczną nad Kolegium sprawuje UMK)
• Kolegium Mody (oddział zamiejscowy Akademii Sztuk Pięknych Łódź)
• Kolegium Pracowników Służb Społecznych'
• Uniwersytet Trzeciego Wieku

[edytuj] Niepubliczne

• Wyższa Szkoła Bankowa WWW
• Wyższa Szkoła Kultury Społecznej i Medialnej w Toruniu WWW
• Toruńska Szkoła Wyższa WWW

[edytuj] Rekreacja i wypoczynek

Zobacz także: Szlaki turystyczne Torunia i okolic

[edytuj] Atrakcje przyrodnicze i tereny zielone

• Planty utworzone na miejscu nowożytnych obwarowań bastionowych wokół Starówki (Dolina Marzeń, Al. Jana Pawła II, Jordanki, Park Etnograficzny, Park Waryńskiego)
• Ogród Zoobotaniczny na Bydgoskim Przedmieściu zał. w 1797 przez G. Schultza
• Park przy ul. Waryńskiego
• Park Tysiąclecia na Stawkach
• Zabytkowy park miejski na Bydgoskim Przedmieściu
• Błonia położone nad Wisłą
• Barbarka - leśna osada
• wyspa wislana i rezerwat przyrody Kępa Bazarowa
• W Toruniu znajduje się 28 obiektów uznanych za pomniki przyrody, w tym 22 pojedyncze drzewa, 5 grup drzew i 1 głaz narzutowy

Zobacz też: pomniki przyrody w Toruniu.

[edytuj] Rezerwaty

• Rezerwat na rzece Drwęcy - ichtiologiczny (stanowisko m.in. minoga rzecznego)
• Na północ od miasta leży rezerwat leśny Las Piwnicki
• Kępa Bazarowa - wyspa wiślana i rezerwat leśny naprzeciwko Starego Miasta

[edytuj] Jeziora

• Nagus - na obszarze Torunia (dzielnica Rudak), nie nadające się do kąpieli ani wypoczynku

[edytuj] Media

• Stacje telewizyjne
  • TVN / TVN24 - oddział Regionalny w Toruniu
  • TVP 3 - TVP S.A. Redakcja w Toruniu
  • Telewizja Trwam
  • Telewizja Polsat (w trakcie organizacji redakcji)
  • Telewizja Podróże TV
  • Telewizja kablowa TV Toruń
  • Telewizja kablowa Petrus TV

• Rozgłośnie radiowe
  • Radio Maryja
  • Radio Toruń 96,7 GOLD FM
  • Radio ESKA
  • Radio GRA
  • Radio Plus
  • Radio Sfera
  • Polskie Radio Pomorza i Kujaw - Redakcja w Toruniu
  • Radio Butelka

• Prasa
  • Lokalny oddział Gazeta Pomorska
  • Nowości
  • Lokalny oddział Gazety Wyborczej
  • Teraz Toruń
  • City Toruń
  • Undergrunt
  • Ilustrator
  • Ikar
  • Immunitet
  • Rocznik Toruński

[edytuj] Transport

[edytuj] Transport drogowy

Toruń jest najważniejszym węzłem drogowym w województwie. Tu przecinają się najważniejsze krajowe drogi oraz jedyna w regionie autostrada A1 i jedyna wybudowana droga szybkiego ruchu S10 .

[edytuj] Drogi i inwestycje istniejące

• A1 autostrada A1 - obecnie istniejący jednojezdniowy fragment służy jako wschodnia obwodnica i ma status S10 drogi ekspresowej S10
• S10 południowa obwodnica Torunia (tzw. trasa poligonowa) - fragment drogi ekspresowej S10; 15 listopada 2005 została otwarta. W jej ciągu znajdują się cztery czynne węzły drogowe:
  • Toruń-Nieszawka (bezkolizyjny) S10/10/15
  • Toruń-Czerniewice (bezkolizyjny) S10/10/1
  • Toruń-Złotoria (bezkolizyjny, techniczny) S10/10/654
  • Toruń-Lubicz (bezkolizyjny) S10/10/80
• 1 E75 droga międzynarodowa E75 (droga krajowa nr 1) w kier. Gdańska i Łodzi
• 10 droga krajowa nr 10 w kier. Bydgoszcz, Szczecina i Warszawy
• 15 droga krajowa nr 15 z kier. Inowrocławia, Poznania, Wrocławia do Olsztyna
• 80 droga krajowa nr 80 w kier. Bydgoszczy
• 200 droga wojewódzka nr 200 (Wielka Nieszawka-Cierpice)
• 257 droga wojewódzka nr 257 (Toruń Przybyszewskiego-Torun-rz. Wisła-Mała Nieszawka)
• 258 droga wojewódzka nr 258 (Toruń-Złotoria-Silno-rz. Wisła-Wygoda-Toruń Czerniewice)
• 273 droga wojewódzka nr 273 (Mała Nieszawka-Wielka Nieszawka-Cierpice)
• 552 droga wojewódzka nr 552 Różankowo - Lubicz stanowi północną obwodnice, o znaczeniu lokalnym na odc. Różankowo - Łysomice, od Łysomic do Lubicza jest to połączenie drogi krajowej nr 1 z drogą ekspresową S10, w przyszłości autostradą A1, która jest wschodnią obwodnicą Torunia.
• 553 droga wojewódzka nr 553 w kier. Różankowa
• 572 droga wojewódzka nr 572 (Lubicz-stacja PKP)
• 585 droga wojewódzka nr 585 (Podgórska-Dybowska)
• 654 droga wojewódzka nr 654 (Toruń-Złotoria-Silno)
• 657 droga wojewódzka nr 657 (Złotoria-Lubicz)

[edytuj] Większe inwestycje drogowe projektowane lub w czasie budowy

• A1 Autostrada Gdańsk-Toruń-Łódź-Katowice (trwa budowa od strony Gdańska)
• Trasa Średnicowa gen. Andersa Podgórza (na ukończeniu)
• S15 Trasa Wschodnia - z mostem na rzece Wiśle (projektowana)
• Trasa Średnicowa północna (projektowana)
• Trakt Leśny (projektowany)
• Północna obwodnica Torunia (węzeł Lubicz-Łysomice-Przysiek) (projektowana)

[edytuj] Transport kolejowy

Toruń jest ważnym węzłem kolejowym, krzyżują się tutaj linie kolejowe do Bydgoszczy, Kutna, Inowrocławia, Malborka, Olsztyna i Sierpca.

Zobacz także: Most kolejowy im. Ernesta Malinowskiego w Toruniu

• Stacje oraz przystanki kolejowe i ich lokalizacja wg osiedli i ulic:
  • Toruń Główny (Stawki, ul. Kujawska) (pociągi pospieszne i osobowe)
  • Toruń Miasto (Stare Miasto, plac 18 stycznia) (pociągi pospieszne i osobowe)
  • Toruń Wschodni (Mokre, plac Fryderyka Skarbka) (pociągi pospieszne i osobowe)
  • Toruń Kluczyki (Podgórz - Kluczyki, ul. Kluczyki) (pociągi osobowe)
  • Toruń Północny (stacja towarowa) (Chełmińskie - Koniuchy, Szosa Chełmińska)
  • Toruń Czerniewice (Czerniewice, ul. Przy Torze) (pociągi osobowe)
  • Toruń Grębocin (Grębocin, ul. Ceramiczna) (pociągi osobowe)
  • Toruń TRB (stacja towarowa) (Podgórz, ul. Nieszawska)
• Stacje przeładunkowe, bez ruchu ciągłego:
  • Toruń Elana (Mokre - Katarzynka, ul. Płaska)
  • Toruń Port Drzewny (ul. Starotoruńska)
  • Toruń Zachodni (Bielany) zlikwidowany ok. 1970 roku
  • Toruń Barbarka (Wrzosy - Barbarka, ul. Pawia)
• Stacje na przedmieściach Torunia:
  • Łysomice
  • Papowo Toruńskie
  • Lubicz
  • Brzoza Toruńska
  • Cierpice

• Szybka Kolej Miejska Bit-City - kolejowe połączenie Torunia i Bydgoszczy. Według założeń ma być elementem spajającym i integrującym dwa największe miasta województwa, spowodować szybszy rozwój obu stolic regionu, przyspieszyć powstanie aglomeracji bydgosko-toruńskiej. Pomysłodawcą projektu jest Wydział Inwestycji Strategicznych Urzędu Miasta Torunia w 2006, a wdrażającym projekt - Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego w Toruniu oraz Sejmik Województwa Kujawsko-Pomorskiego w Toruniu, przy współpracy z urzędami miast Bydgoszczy i Torunia . Obecnie trwają szczegółowe prace projektowe oraz pozyskiwanie środków unijnych dla potrzeb projektu.

[edytuj] Lotnisko sportowo - turystyczne

• Lotnisko Torun - Bielany

Lotnisko na Torunskich Bielanach obsługuje Aeroklub Pomorski, który istnieje od 1922 roku. Lotnisko dogodnie położone bezpośrednio przy linii kolejowej, drodze krajowej "80" oraz projektowanej trasie średnicowej. Posiada hotel oraz restaurację.

Obecnie na lotnisku czynnie działają sekcje sportowe (lotnicza, szybowcowa, lotniarska i spadochroniarska) oraz loty turystyczne. Przelot samolotem Wilga (4 miejsca) nad całym Toruniem to koszt ok. 150 zł. W sezonie loty dostępne praktycznie codziennie.

[edytuj] Port Lotniczy Toruń

W 2005 roku podjęto decyzję o rozbudowie toruńskiego lotniska i przystosowania go do ruchu pasażerskiego. Lotnisko zostało także umieszczone w programie ministerstwa infrastruktury o przystosowaniu 17 lokalnych lotnisk w Polsce. Już w tej chwili lotnisko posiada dwa pasy betonowe (o długości 1269 i 1190) http://www.aeroklub.torun.pl/index.php?main=pliki&ID_kat=9 oraz zabudowania lotniskowe, oświetlenie pasa i wieżę kontrolną. Prace w pierwszym etapie przewidują przedłużenie pasa o 500 metrów ( docelowo do 3 km), oraz budowę nowego budynku portu w zachodniej części lotniska. Wg zapewnień Urzędu Miasta, za ok. 2 lata powinno zostać dostosowane do wymogów lotniska pasażerskiego. W 2006 zapadła ostateczna decyzja na temat toruńskiego lotniska. Port będzie obsługiwany przez małe samoloty do 40 pasażerów.

[edytuj] Transport wodny

• Toruń od stuleci był ważnym portem rzecznym na Wiśle. Obecnie ta forma transportu jest mało popularna. Nadal jednak istnieją porty rzeczne w Toruniu.
  • Port Drzewny - ul. Starotorunska
  • Port Zimowy - ul. Popiełuszki (Rybaki)
  • Regionalna Dyrekcja Gospodarki Wodnej, ul. Popiełuszki

• liczne przystanie żeglarskie
  • AKS
  • AZS
  • KS Budowlani
  • Szkwał, Port Drzewny
  • Towimor, Port Drzewny
  • Walter, Port Drzewny

[edytuj] Komunikacja miejska

Zobacz więcej w osobnym artykule: Miejski Zakład Komunikacji w Toruniu.

[edytuj] Miejski Zakład Komunikacji

Zobacz także: Tramwaje w Toruniu

W mieście kursuje 34 linii autobusowych. 32 dzienne (w tym 5 podmiejskich), 2 nocne, 3 nocne specjalne (razem około 328 km) i 5 linii tramwajowych - 4 dzienne, jedna nocna (około 34 km) oraz sezonowa obsługiwana przez wagon historyczny. Udział tramwajów w pracy przewozowej wynosi tylko ok. 19%. Tabor autobusowy w kategorii wieku należy do jednych z najmłodszych w kraju, gorzej wypada tabor tramwajowy, lecz wagony są poddawane modernizacjom. Bolączką parku taborowego MZK Toruń jest mała ilość taboru przystosowanego do przewozu osób niepełnosprawnych. Obecnie (stan na listopad 2006) 40 autobusów jest przystosowanych do przewozu osób niepełnosprawnych, to jest 31% taboru autobusowego, żaden tramwaj nie jest przystosowany do przewozu osób niepełnosprawnych. Główne linie, pomimo relatywnie wysokiej częstotliwości w szczycie (5-10 min.) są przeciążone i panuje w nich tłok.

Ciekawostki:

Najdłuższa linia tramwajowa: 1

Najdłuższa linia autobusowa: 37 (miejsko-podmiejska)

Najdłuższa linia autobusowa, miejska: 31

Autobus z nr bocznym 543 posiada pełną klimatyzację.

Linia tramwajowa z największą częstotliwością kursowania: 1 (co 10 min.)

Linia autobusowa z największą częstotliwością kursowania: 15 (nawet co 8 min. w szczycie)

[edytuj] Inni przewoźnicy

Po mieście kursują także 4 linie bezpłatne do dwóch hipermarketów obsługiwane przez firmę Morvi. Od jesieni 2006 firma EUROPOL uruchomiła linię E z osiedla Na Skarpie do Centrum, konkurując z liniami MZK. Na trasach podmiejskich kursują: PKS Connex Toruń, TKA Linia oraz inne, mniejsze firmy prywatne (np. MixBus, Auto Trans).

Miejski Zakład Komunikacji Toruński Klub Miłośników Komunikacji Miejskiej - informacje o komunikacji miejskiej w Toruniu

[edytuj] Komunikacja turystyczna

W sezonie turystycznym oferowane są dodatkowo inne formy komunikacji:

• Katarzynka - łódka łączacą bulwar z Kępą Bazarową i Zamkiem Dybowskim (przez cały dzień)
• Statek pasażerski Wanda (kursy po Wiśle)
• Statek pasażerski Wiking (kursy po Wiśle)
• Riksze, postój na Rynku Staromiejskim (kursy po Starym Mieście)
• Dorożki (okazjonalnie, na Rynku Staromiejskim)
• Zabytkowy wagon tramwajowy MZK (kursuje po istniejących torowiskach) - dla wycieczek

[edytuj] Sport

[edytuj] Profesjonalne kluby sportowe

• KS Unibax Toruń SSA (dawniej KS Apator Toruń)
• Toruński Klub Piłkarski (dawniej ZKS Elana Toruń)
• TKH ThyssenKrupp Energostal Toruń - (Toruński Klub Hokejowy)
• UKS Budowlanka Toruń
• Pomorzanin Toruń - drużyna hokeja na trawie (I liga), drużyna piłkarska
• SIDEn MMKS VIII LO Toruń [4] - męska drużyna koszykówki
• AZS UMK VIII LO - kobieca drużyna koszykówki
• MKS "Axel" Toruń - łyżwiarstwo figurowe
• Nova Trading
• Nestle-Pacific (kolarstwo)
• "Start-Wisła" Toruń - łyżwiarstwo figurowe
• Toruński Klub Taekwon-do Lechmed Taekwon-do
• Skarpa Toruń - siatkówka
• Budowlani Toruń [5] - szermierka, wioślarstwo, siatkówka kobiet

[edytuj] Sport amatorski, rekreacja

W Toruniu znajduje się bogata baza, kilkadziesiąt obiektów służących rekreacji. Do najważniejszych należą:

• lodowiska sztuczne - 3: dwa stałe całoroczne TOR-TOR, MENTOR, trzecie sezonowe Rynek Nowomiejski (zimą)
• wyciąg narciarski: Unisław k. Torunia, (wyciąg, tor snowbordowy i saneczkowy)
• tory saneczkowe: Rudelka (Bema), Park Miejski (Bydgoskie), Winna (Rubinkowo), Unisław (Krystyania)
• baseny kryte - 11: Mini Aqua-Park, SP14, ZSME, OSIR, SP8, SP28, SP16, SP32, SP29, SP30, SP24, SP5.
• baseny odkryte: Wodnik
• stadiony - 6: Żużlowy KS Apator, Miejski, Elana, Tramp, Kopernik, MOS
• hale sportowe - 2: Hala ZSPS, Olimpijczyk
• przystanie wioślarskie i żeglarskie - 6: AKS, AZS, Budowlani, Szkwał, Towimor, Walter
• strzelnice - 5: Falco (strzelnica i paintball, Fort VIII), Euro Trade (paintball), Auto Trezor (strzelnica), Sportowa (Fort I), Myśliwska
• pola golfowe - 2: Tatfort (Fort IV), Country Club, Toruń-Górsk
• Lotnisko Sportowe: Aeroklubu Pomorskiego
• Tor Rallycrossowy: Toruński Klub Motorowy
• Skate Park: Bema
• ściany wspinaczkowe -3: Walter, Tor-Tor, Piernikowe Miasteczko (dla dzieci)
• korty teniskowe - 6: Start Wisła, OSIR, Świętopełka, TTT Real, Jurmet (kryte hale) Lubicz, TKM
• stadniny koni - 9: Ciuruś (Kaszczorek), Agrofood (Grabowiec), Jaskółcza 11 (Wrzosy), Rancho (Mała Nieszawka), Fundacja Ducha, Ogród Zoobotaniczny, Brzoza Toruńska, Rubbens (Papowo Toruńskie), Dolina Koni (Otłoczyn)

[edytuj] Gospodarka i infrastruktura

[edytuj] Toruński ośrodek przemysłowy

• Centra logistyczne, hurtownie ogólnopolskie:
  • Centra logistyczne: Nestle-Pacific, Staler, TZMO, Brenntag Stines Logistics Polska
  • ogólnopolskie centrale hurtowe: Nova Trading, Thyssen Krupp, Torfarm SA
• przemysł wydobywczy: Geofizyka Toruń SA, Aga Gazy Techniczne
• Przemysł chemiczny:
  • włókna chemiczne Elana, Merinotex
  • nawozy fosforowe, kwas siarkowy (do 2005 r. Polchem)
  • farby graficzne (TFFG Atra)
  • materiały higieniczne i środki opatrunkowe TZMO i Bella
• Przemysł spożywczy:
  • Krajowa Spółka Cukrowa
  • fabryka pierników i wyrobów cukierniczych Kopernik
  • fabryka płatków śniadaniowych Nestle-Pacific
  • zakłady drobiarskie Drosed
  • wytwórnia serów topionych Lacpol
  • Toruńskie Piwnice Win Importowanych Torwin S. A.
  • rozlewnia i fermentownia win Vinpol
• Przemysł elektromaszynowy:
  • maszyny budowlane Beretta, Dynamic Metal, spożywcze Paak, dla przemysłu chemicznego Rywal RHC,
  • fabryki samochodów WAS Wietmarscher, Fabryka Karetek
  • przemysł okrętowy Towimor,
  • przemysł młynarski Spomasz,
  • aparatura elektryczna i elektroniczna Apator SA, Kooperacja
  • aparatura pomiarowa - wodo- i gazomierze, zegary Metron
• przemysł meblarski Wuteh, Gamet, Nomet, Jurmet, Stolgro
• przemysł odzieżowy Torpo, Eldorado, Markit
• przemysł poligraficzny Zapolex, Pack-Druk, Congraph
• budownictwo
  • największe firmy budowlane (developerzy) z regionu Budlex, Marbud, Grabowscy, Urbański, Erbud, Toruńskie Towarzystwo Budownictwa Społecznego
  • produkcja ceramiki budowlanej Wienerberger, Ciegielnie Toruńskie, Ceg-Pol
  • stolarka budowlana Adpol, Stamir, DGG

Toruńskie firmy zajmują wysokie miejsca w ogólnopolskich rankingach firm, takich jak np. ranking Rzeczypospolitej, oraz czołowe w rankingach wojewódzkich (np. Krajowa Spółka Cukrowa, TZMO)

[edytuj] Pomorska Specjalna Strefa Ekonomiczna Łysomice k. Torunia

Wydzielona z Pomorskiej SSE w Gdańsku w 2006, nazwana "Crystal Park", oddalona 2 km na północ od granicy Torunia, przy drodze krajowej nr 1/E75 i budowanej autostradzie A1. To największa inwestycja zagraniczna w województwie i jedna z największych w kraju. Wyjątkowo szybkie japońskie tempo budowy każdej fabryk to 6-8 miesięcy.

• Początek: 12 kwietnia 2006 r. szef Sharp Corporation Katsuhiko Machida, premier Polski Kazimierz Marcinkiewicz oraz podsekretarz stanu w Ministerstwie Gospodarki Andrzej Kaczmarek spotkali się w Kancelarii Premiera, by podpisać umowę na budowę fabryki modułów do monitorów ciekłokrystalicznych w podtoruńskim Ostaszewie (gm. Łysomice). Pierwsza fabryka ruszyła w styczniu 2007 r. Na początku zatrudniała 800 osób. W ślad za japońskim potentatem poszli jego kooperanci i suma inwestycji w gminie Łysomice powiększyła się kilkakrotnie.
• stan obecny (marzec 2007): czynne 3 firmy (Sharp, Orion, Matsushita Chemicals), ok. 3000 zatrudnionych. Kolejne firmy w budowie (Sumika Electronic Materials Poland, Crystal Logistics, U-TEC Poland, Poland Tokai Okaya Manufacturing). Główna firma Sharp posiada linie do produkcji monitorów ciekłokrystalicznych.
• stan docelowy: Do 2010 r. Sharp oraz kilkanaście firm kooperujących zainwestuje pod Toruniem ok. 500 mln USD. Liczba etatów zwiększy się do kilkunastu tysięcy osób.

Mimo, że to dopiero początki, dostrzec można znaczące oddziaływanie Pomorskiej SSE na Toruń i cały region:

• zmiany w infrastrukturze transportowej: japońskim koncernom obiecano m.in. przyśpieszenie wybudowania autostrady A1 (Gdańsk-Toruń) do 2010 roku (trwa budowa), obwodnicę Inowrocławia w ciągu S15 (zaprojektowana, budowa w 2008), modernizację węzłów kolejowych Inowrocławia, Bydgoszczy i Torunia oraz budowę lotniska cargo w Toruniu (trwają rozmowy),
• znaczący wzrost cen nieruchomości: w Łysomicach i całym Toruniu, zarówno mieszkaniowych jak i inwestycyjnych. Rozpoczyna się kompleksowa budowa kilku osiedli domków jednorodzinnych w Łysomicach,
• spadek bezrobocia w Toruniu (obecnie znacznie poniżej średniej krajowej),
• wzrost ilości turystów japońskich na Starym Mieście w Toruniu.

[edytuj] Hipermarkety

Toruń posiada ok. 30 super- i hipermarketów:

• spożywcze: Carrefour (Centrum Handlowe Bielawy), Real (2) (centrum handlowe Galeria Copernicus oraz Centrum Handlowe Kometa), Billa, Tesco (4), Biedronka (7), Piotr&Paweł (2), Netto (2), Lidl (3, w budowie 4-ty), PoloMarket (7).
• techniczne: Leroy Merlin, MediaMarkt, OBI, Avans, Domar (3).
• ogrodnicze: Rolpest, Torseed (2), Stihl.
• wykończenia wnętrz i meblowe: Galeria Wnętrz AMC (największa w województwie, ponad 60 firmowych sklepów), Jysk (2), PDT, DobreDlaDomu (2), Kler.
• ekskluzywne salony, sklepy - duża ilość na Starym Mieście

Planowanych jest kilkanaście kolejnych super- i hipermarketów oraz trzy centra handlowo-wypoczynkowe:

• Jordanki: francuski Apsys (sala koncertowa, parkingi, galerie),
• Śródmieście: Irlandzka Grupa Inwestycyjna (sala koncertowa, parkingi, galerie),
• Bydgoskie Przedmieście: firma Nesta SA (zespół handlowy na terenie Polchemu).
• teren stadionu żużlowego (Plaza Centers - planowane centrum handlowo-rozrywkowe)

[edytuj] Targi Toruńskie

Od 2005 r. firma Targi Toruńskie Sp. z o.o. przystąpiła do organizowania imprez targowych. Do cyklu imprez targowych weszły między innymi: Targi Wydawnictw i Szkolnej Promocji Edukacyjnej, Targi Infoadministracja i Infobiznes, Jarmark Katarzyński, targi kolekcjonerskie i konserwatorskie. W 2006 r. do użytku po generalnym remoncie została oddana hala targowa Centrum Targowe PARK. Zbudowana w 1928 r. jako najnowocześniejsza w Polsce hala wystawowa wg. projektu K. Ulatowskiego od 1958 r. była wykorzystywana niezgodnie z przeznaczeniem. Kilka razy do roku w Toruniu odbywają się duże uliczne jarmarki. Po renowacji Rynku Nowomiejskiego odbywały się tam, jednakże ze względu na niską frekwencję przeniesione je na ulicę Różaną.

Kalendarz jarmarków :

• Jarmark Wielkanocny (wiosną tydzień przed świętami)
• Jarmark Katarzyński (największy i najstarszy targ kolekcjonerów połączony z obchodami Święta Miasta zawsze na przełomie czerwca i lipca)
• Jarmark Pożegnanie Lata oraz Kolekcjonerów (zawsze pod koniec sierpnia, połączony z kiermaszem szkolnym)
• Jarmark Bożonarodzeniowy (trwa ok. dwa tygodnie przed świętami)

[edytuj] Znani torunianie i osoby związane z Toruniem

• Kazimierz Antonowicz (1914-2003)
• Piotr Artomius (1552–1609)
• Leszek Balcerowicz (ur. 1947)
• Zdzisław Bociek (ur. 1945)
• Antoni Bolt (1891-1941)
• Jacek Bryndal
• Rafał Bryndal
• Filip Byczkowski
• Dorota Chilińska
• Witold Chmielewski (ur. 1949)
• Grzegorz Ciechowski (1957-2001)
• Ludwik Czachowski (1944-1999)
• Bronisław Dietl (1878-1952)
• Katarzyna Dowbor (ur. 1959)
• Maciej Dowbor (ur. 1978)
• Władysław Dziewulski (1878-1962)
• Henryk Elzenberg (1887-1967)
• Marian Filar (ur. 1942)
• bł. Stefan Wincenty Frelichowski (1913-1945)
• Adam Freytag (1608-1650)
• Alicja Grześkowiak (ur. 1941)
• Tony Halik (1921-1998)
• Jan Krzysztof Hartknoch (1644-1687)
• Arnold Hasse (1873-1933)
• Zbigniew Herbert
• Bogdan Hołownia (ur. 1957)
• Artur Hutnikiewicz (1916-2005)
• Wilhelmina Iwanowska (1905-1999)
• Aleksander Jabłoński (1898-1980)
• Lotte Jacobi (1896-1990)
• Wiesław Jaguś (ur. 1975)
• Jarosław Jaworski
• Paweł Jaworski
• Iwona Kempa
• Maciej Konacki (ur. 1972)
• Jan Kopcewicz
• Mikołaj Kopernik (1473-1543)
• Joanna Koroniewska (ur.1978)
• Teodor Edward Körner (1810-1891)
• Jarosław Kostkowski
• Małgorzata Kożuchowska (ur. 1971)
• Andrzej "Kobra" Kraiński (ur. 1964)
• Sławomir Kruszkowski (ur. 1975)
• Marian Kryszewski (1925-2005)
• Zbigniew Krzywański (ur. 1961)
• Zbigniew Lengren (1919-2003)
• Bogdan Lewandowski
• Bogusław Linda (ur. 1952)
• Samuel Bogumił Linde (1771-1847)
• Mariusz Lubomski (ur.1962)
• Jerzy Łoś (1920-1998)
• Sławomir Maciejewski (ur. 1962)
• Miłka Malzahn (ur. 1971)
• Alfons Mańkowski (1870-1941)
• Maurycy Męczekalski
• Zofia Melechówna (ur. 1926)
• Adam Nowak (ur. 1963)
• Janina Ochojska (ur. 1955)
• Maciej Orłoś (ur. 1960)
• Wacław Oszajca (ur. 1947)
• Romuald "Wicza" Pokojski (ur. 1973)
• Mirosław Rogalski
• Jakub Kazimierz Rubinkowski (1668-1749)
• o. Tadeusz Rydzyk (ur. 1945)
• Wacław Sadkowski (ur. 1933)
• Kazimierz Serocki (1922-1981)
• Regina Smendzianka (ur. 1924)
• Samuel Tomasz Sömmering (1755-1830)
• Jerzy Fryderyk Steiner (1704-1766)
• Henryk Stroband (1548-1609)
• Grażyna Szapołowska (ur. 1953)
• Efraim Szreger (1727-1783)
• Wanda Szuman
• Wisława Szymborska
• Mirosław Twaróg
• Kazimierz Ulatowski (1884-1975)
• Sławomir Uniatowski
• Monika Weychert-Waluszko
• Maria Wasilewska
• Gustaw Weese (1801-1874)
• Sławomir Wierzcholski (ur. 1958)
• Janusz L. Wiśniewski (ur. 1954)
• Aleksander Wolszczan (ur. 1946)
• Jacek Yerka {ur. 1952)
• Elżbieta Zawacka
• Ignacy Zelek (1894 - 1961)

Zobacz też Doktorzy Honoris Causa Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu

[edytuj] Miasta partnerskie Torunia

Miasto	Kraj	Data podpisania umowy
Czadca	Słowacja	1996
Filadelfia	Stany Zjednoczone	1976
Getynga	Niemcy	1978
Guilin (桂林)	Chińska Republika Ludowa	2005
Hämeenlinna	Finlandia	1989
Kaliningrad	Rosja	1995
Lejda	Holandia	1988
Swindon	Anglia	2003

[edytuj] Jednostki pływające, które nosiły lub noszą imię Torunia

• ORP Toruń - monitor rzeczny flotylli pińskiej
• ORP Toruń Transportowo-Minowy (morski) - więcej
• m/s Uniwersytet Toruński
• s/y Województwo Toruńskie

[edytuj] Prezydenci Torunia

Zobacz więcej w osobnym artykule: Prezydenci Torunia.

[edytuj] Przypisy

[edytuj] Bibliografia

[edytuj] Przewodniki i monografie

• Hoburg Karl, Belagerungen der Stadt und Festung Thorn seit dem 17. Jahrhundert, Thorn 1850 [6]
• Kestner Ernst, Beiträge zur Geschichte der Stadt Thorn nach archivalischen Quellen mitgetheilt, Thorn 1882 [7]
• Semrau Arthur, Führer durch die alten Baudenkmäler der Stadt Thorn, Thorn 1894 [8]
• Uebrick Reinhard, Thorn. Illustrieter Führer, Danzig 1903 [9]
• Führer durch Thorn und seine Umgebung, Thorn 1917 [10]
• Toruń w jednym dniu, Toruń 1921 [11]
• Lankau Jan, Monografja i przewodnik ilustrowany po Toruniu z planem miasta, Toruń 1924 [12]
• Steiner Georg Friedrich, Das Merkwürdigste in, bey und um Thorn. 50 Zeichnungen, Berlin 1925 [13]
• Sydow Marian, Krótki przewodnik po Toruniu wydany staraniem Pomorskiej Elektrowni Krajowej "Gródek" na X. Zjazd Związku Elektrowni Polskich 2-4 czerwca 1928 r., Toruń 1928 [14]
• Sydow Marian, Toruń jego dzieje i zabytki, Toruń 1929 [15]
• Toruń. Monografja miasta, Toruń 1929 [16]
• Frankiewicz Czesław, Dzieje Torunia, Bydgoszczy i miast okolicznych, Poznań 1930 [17]
• Sydow Marian, Najciekawsze osobliwości m. Torunia z dawnych i nowszych czasów, Toruń 1933 [18]
• Chmarzyński Gwido, Toruń dawny i dzisiejszy, Toruń 1933 [19]
• Plan m. Torunia wraz z krótkim przewodnikiem, Toruń 1937 [20]
• Strassenverzeichnis der Stadt Thorn, Thorn 1940 [21]
• Orłowicz Mieczysław, Toruń, Warszawa 1948 [22]
• Sienicka Antonina, Przewodnik dendrologiczny po Toruniu i okolicy, Łódź 1957 [23]
• Przybyłowa Janina, Toruń w opisach literackich. Głosy wieków, Toruń 1973 [24]
• Gąsiorowski Eugeniusz, Gąsiorowska Maria, Toruń. Krajobraz i architektura, Warszawa 1974
• Mansfeld Bogusław, Toruń i okolice. Przewodnik, Warszawa 1977 [25]

[edytuj] Historia

• Wielotomowa Historia Torunia pod red. Mariana Biskupa:
  • T. 1, W czasach średniowiecza (do roku 1454), oprac. J. Chudziakowa, Toruń 1999
  • T. 2, cz. 1, U schyłku średniowiecza i w początkach odrodzenia (1454-1548), Marian Biskup, Toruń 1992
  • T. 2 cz. 2, W czasach renesansu, reformacji i wczesnego baroku (1548-1660), oprac. Stefan Cackowski et al., Toruń 1994
  • T. 2 cz. 3, Między barokiem i oświeceniem (1660-1793), oprac. Jerzy Dygdała, Stanisław Salmonowicz, Jerzy Wojtowicz, Toruń 1996
  • T. 3, cz. 1, W czasach zaboru pruskiego (1793-1920), oprac. Elżbieta Alabrudzińska et al., Toruń 2003
  • T. 3, cz. 2, W czasach Polski Odrodzonej i okupacji niemieckiej (1920-1945), oprac. Elżbieta Alabrudzińska et al., Toruń 2006
• Dzieje Torunia, pod red. Kazimierza Tymienieckiego, Toruń 1933

[edytuj] Księgi adresowe

• Allgemeiner Wohnungs-Anzeiger für die Stadt Thorn (1866 - 1912)
• Księga adresowa miasta Torunia wraz z Podgórzem i powiatem Toruń-Wieś (1923)
• Księga adresowa i informacyjna miasta Torunia (1932)
• Książka adresowa miasta Torunia według stanu z czerwca 1936 (1936)

[edytuj] Dawna prasa

• Thornische Nachrichten von Gelehrten Sachen (dwutygodnik,1762-1766)
• Biedaczek czyli mały i tani tygodnik dla biednego ludu (1848-1850)
• Gazeta Toruńska (1867-1921)
• Słowo Pomorskie (1920-1939)
• Dom Rodzinny. Dodatek tygodniowy Słowa Pomorskiego (1925-1933)
• Mestwin. Dodatek naukowo-literacki Słowa Pomorskiego (1925-1934)
• Historia czasopiśmiennictwa toruńskiego

[edytuj] Bibliografie

• Henryk Baranowski, Bibliografia miasta Torunia, Warszawa, Poznań, 1972
• Henryk Baranowski, Bibliografia miasta Torunia
  • T. 1, Do roku 1971, Toruń 1999
  • T. 2, 1972-1993 wraz z uzupełnieniami, Toruń 1996
• Henryk Baranowski, Bibliografia miasta Torunia. Materiały z lat 1972-1974 oraz uzupełnienia z lat poprzednich, Poznań 1975 ("Rocznik Toruński" t. 8)
• Henryk Baranowski, Bibliografia miasta Torunia. Materiały z lat 1975-1978 wraz z uzupełnieniami z okresu wcześniejszego, Poznań 1980 ("Rocznik Toruński" t. 14)
• Henryk Baranowski, Bibliografia miasta Torunia. Materiały z lat 1979-1983 wraz z uzupełnieniami z okresu wcześniejszego, Poznań 1985 ("Rocznik Toruński" t. 17)
• Henryk Baranowski, Bibliografia miasta Torunia. Materiały z lat 1984-1989 wraz z uzupełnieniami z lat wcześniejszych, Poznań 1991 ("Rocznik Toruński" t. 20)
• Urszula Zaborska, Bibliografia miasta Torunia za lata 1994-1997 wraz z uzupełnieniami, Poznań, Toruń 1998 ("Rocznik Toruński" t. 25)
• Urszula Zaborska, Bibliografia miasta Torunia za lata 1998-1999 wraz z uzupełnieniami, Poznań, Toruń 2000 ("Rocznik Toruński" t. 27)
• Urszula Zaborska, Bibliografia miasta Torunia za 2000 wraz z uzupełnieniami, Poznań, Toruń 2001 ("Rocznik Toruński" t. 27)
• Urszula Zaborska, Bibliografia miasta Torunia za 2001 wraz z uzupełnieniami, Poznań, Toruń 2002 ("Rocznik Toruński" t. 29)
• Urszula Zaborska, Bibliografia miasta Torunia za 2002 wraz z uzupełnieniami, Poznań, Toruń 2003 ("Rocznik Toruński" t. 30)
• Urszula Zaborska, Bibliografia miasta Torunia za 2003 wraz z uzupełnieniami, Poznań, Toruń 2004 ("Rocznik Toruński" t. 31)

[edytuj] Linki zewnętrzne

[edytuj] Strony internetowe

• Oficjalna strona miejska
• Toruński Serwis Samorządowy
• Biuletyn Informacji Publicznej
• Toruński Serwis Turystyczny
• System Informacji Torunia
• Torun Online (en)
• Relacje Torunia i Bydgoszczy
• wiki toruńskiej grupy użytkowników Linuksa
• Stare plany Torunia (1652-1911)
• Info Toruń - mapa Torunia - Toruński Informator
• Wirtualny Toruń

[edytuj] Linki do map Polski

• Mapy i zdjęcia satelitarne:
  • mapy i zdjęcia satelitarne (Google) w Wikimapii
  • mapa w Szukaczu
  • mapa w Mapquest (en)