Trąbka

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Ten artykuł dotyczy instrumentu muzycznego. Zobacz też: inne znaczenia tego słowa.

Trąbka – Instrument dęty blaszany. Najpopularniejszy z tej grupy instrumentów, do których należą także: róg (waltornia), puzon, tuba i wiele innych. Typowym strojem trąbki jest B, lecz znane są także trąbki w C, Es, D lub A. Skala instrumentu: (zakres dźwięków muzycznych) – od e do c³. Oprócz zwykłej trąbki znane są i używane takie odmiany jak:

trąbka basowa – grająca o oktawę niżej.
trąbka piccolo – grająca o oktawę wyżej.
trąbka kieszonkowa – miniaturowy instrument o wysokim stroju
kornet (instrument) – alternatywna odmiana trąbki.

Słowo trąbka, zdrobnienie od trąba, pochodzi z włoskiego tromba mającego to samo znaczenie co polski odpowiednik.

Typowa trąbka o stroju B

Współczesna trąbka składa się z metalowej rury, najczęściej wykonanej z mosiądzu, rzadziej z metali szlachetnych. Rura skręcona jest w pętlę. Z jednej strony zakończona kielichowym lub stożkowym ustnikiem, a z drugiej rozszerzeniem w kształcie dzwonu. Zespół trzech zaworów otwiera lub zamyka alternatywne drogi przepływu powietrza, umożliwiając zmianę wysokości dźwięku. Trąbka wyposażona jest także w jeden lub więcej zaworów pozwalających usuwanie gromadzącej się wilgoci (śliny grającego i skroplonej pary wodnej). Strojenie trąbki polega na drobnej regulacji długości głównej pętli. Brzmienie trąbki w dużej mierze zależne jest od techniki gry i może być łagodne i melodyjne bądź ostre i wibrujące. Zastosowanie tłumików pozwala na zmianę barwy dźwięku.

Trąbka Piccolo z dwoma końcówkami (dłuższa dla stroju w A)

Współczesna trąbka znana jest w swej formie od 1813 roku, kiedy to wyposażono ją w zawory. Jednocześnie dopiero wtedy trąbka stała się praktycznym i stosunkowo łatwym w grze instrumentem. Wczesna trąbka, wywodząca się z archaicznych instrumentów blaszanych bardziej przypominała współczesny róg (waltornię) niż dzisiejszą trąbkę. Pozbawiona zaworów i o bardzo ograniczonych możliwościach technicznych wydobywania czystych dźwięków muzycznych używana była do grania fanfar. Dopiero w XVII i XVIII wieku wypracowano technikę praktycznej gry na trąbce tzw. Clarino. Polegała ona na takiej grze, by osiągnąć wysoki rejestr instrumentu gdzie dźwięki szeregu harmonicznego, rozłożone są tak gęsto, że pokrywają cała skalę. Trąbkę clarino wykorzystywali w swych kompozycjach tacy kompozytorzy epoki baroku jak Jan Sebastian Bach, Leopold Mozart czy George Frideric Handel. Gra na trąbce clarino, niezwykle trudna i wymagająca umiejętności technicznych, stała się bardzo intratnym zawodem. "Trąbkarze" byli najlepiej opłacanymi instrumentalistami swych czasów. Nic, zatem dziwnego, że gildie zrzeszające tych instrumentalistów stały się zamkniętymi klubami, do których z zasady dopuszczano potomków i krewnych muzyków w nich się wywodzących.

W połowie XVIII wieku znaczenie trąbki w muzyce zaczęło się zmniejszać. Mimo prób ulepszenia instrumentu, nie osiągnięto liczących się rezultatów. Udoskonalenie instrumentu, które przetrwało, polegało na zmianie kształtu ustnika na płytszy, co w pewnym stopniu ułatwiło grę na instrumencie. Inną próbą było zmiana konstrukcji trąbki i wynalezienie tzw. Trąbki suwakowej, mającej tę samą zasadę działania co puzon. Rozwiązało to problem wydobywania dźwięku, lecz uczyniło trąbkę stosunkowo powolnym instrumentem, uniemożliwiając grę w szybkich tempach. Trąbka suwakowa sporadycznie używana jest do dziś. Inną próbą byłą poczyniona przez Antona Wieldigera w 1801 wyprodukowania trąbki z klapami na wzór klarnetu. Próba okazała się nieudana. Instrument okazał się niezdolny do wykonywania dźwięków w dostatecznie szerokim zakresie. Dopiero wprowadzenie zaworów w 1813 uczyniło trąbkę praktycznym instrumentem. Aczkolwiek partię trąbki umieszczali w swych kompozycjach tacy kompozytorzy jak Hector Berlioz, Giuseppe Rossini czy Igor Strawiński, trąbka nie wróciła do swej świetności z czasów clarino. Dopiero w latach czterdziestych XX wieku nastąpił renesans instrumentu za sprawą muzyków jazzowych. Odkryli oni wyjątkowe cechy tego instrumentu i rozciągnęli jego możliwości. Techniki gry wypracowane przez muzyków jazzowych były często adaptowane przez muzyków grających repertuar klasyczny.