Tramwaje w Łodzi

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Elektryczne tramwaje pojawiły się w Łodzi 23 grudnia 1898 r. Łódź była pierwszym miastem na terenie zaboru rosyjskiego, które posiadało tego rodzaju transport publiczny. Początkowo istniały dwie, dość krótkie linie tramwajowe obsługujące Śródmieście, w lutym 1899 r. były już cztery, zgodnie z koncesją. W roku 1901 (17 i 19 stycznia) ruszyły pierwsze podmiejskie linie tramwajowe - do Pabianic i Zgierza. Obie te inicjatywy były efektem działania prywatnych spółek, w których dominowali łódzcy fabrykanci niemieckiego pochodzenia z Juliuszem Kunitzerem na czele.

W latach 1910-1931 tramwajowe linie podmiejskie połączyły większość ważniejszych miejscowości podłódzkich tworząc największą tego rodzaju sieć w Polsce, która przetrwała bez zmian aż do końca lat 80. XX wieku. W pierwszej połowie lat 90. XX w. zlikwidowano część z nich, ale proces ten został zahamowany i obecnie Łódź jako jedyne miasto w Polsce posiada rozbudowaną sieć tramwajów podmiejskich.

Po II wojnie światowej sieć podmiejska i miejska zostały upaństwowione i przekazane Miejskiemu Przedsiębiorstwu Komunikacyjnemu w Łodzi (MPK), które wraz z rozbudową Łodzi powiększyło znacznie liczbę i długość linii miejskich, pozostawiając sieć podmiejską praktycznie bez zmian. Obecnie w Łodzi funkcjonuje 15 linii miejskich i kilka podmiejskich, z których część została przejęta od MPK przez spółki zorganizowane przez podłódzkie gminy. Najdłuższą linią tramwajową w Polsce i prawdopodobnie również w Europie jest 46-ka zaczynająca się z łodzkiej krańcówki Chocianowice i prowadząca do Ozorkowa o długości 34 km.

Łódzka i podłódzka sieć tramwajowa cechuje się wąskim rozstawem torów (1000 mm). Miejska linia nr 10, jest obsługiwana przez nowoczesne Cityrunnery, które jednak nie rozwijają nawet połowy możliwej prędkości, ze względu na krótkie odcinki pomiędzy przystankami. Obecnie największym projektem tramwajowym w aglomeracji łódzkiej jest Łódzki Tramwaj Regionalny, projekt szybkiego tramwaju, obejmujący między innymi wymianę torowisk na trasie dzisiejszych linii nr 11 i 46 (Pabianice-Łódź-Zgierz-Ozorków), budowę wzbudzanej sygnalizacji, nowych przystanków i zakup 10 niskopodłogowych tramwajów PESA 122N. W dalszej perspektywie planowana jest budowa drugiej linii ŁTR na trasie Radiostacja-Brus-Konstantynów Łódzki (również istniejącej obecnie), a także modernizacja do standardu szybkiego tramwaju linii nr 10: Retkinia-Widzew z ewentualnym, planowanym od wielu lat, przedłużeniem linii od przystanku Augustów (dzisiejszej krańcówki na Widzewie) na Olechów.

Spis treści

1 Początki łódzkich tramwajów
2 Tramwaje podmiejskie w aglomeracji łódzkiej
3 Tabor tramwajowy
4 Łódzkie tramwaje dziś
5 Pętle tramwajowe
6 Linie tramwajowe w Łodzi (stan na 01.01.2007)
7 Linie tramwajowe - stan na 02.04.2007
8 Linie tramwajowe do 31.12.2000 roku
9 Ciekawostki
10 Zobacz też
11 Linki zewnętrzne

[edytuj] Początki łódzkich tramwajów

Tramwaj w Pabianicach

Łódź w latach 90. XIX wieku liczyła już ponad 300 tysięcy mieszkańców. W tym ogromnym przemysłowym mieście brakowało, i brakuje wciąż, szerokich przelotowych ulic i obwodnic. Cały ruch osobowy i towarowy skupiał się więc w zapchanym śródmieściu, zwłaszcza na ulicy Piotrkowskiej. Po łódzkich ulicach krążyło wtedy tysiące dorożek, powozów i bryczek oraz rozmaitych wozów z towarami, nic więc dziwnego, że zarówno władze miasta, jak i miejscowi przemysłowcy nosili się z zamiarem odciążenia ruchu kołowego w centrum przez budowę kolei obwodowej albo linii tramwajowych.

W połowie lat 80. XIX wieku podjęto pierwsze próby uruchomienia w Łodzi tramwaju konnego, które zakończyły się jednak niepowodzeniem. Zrezygnowano z konnych tramwajów ze względów higienicznych. Tramwaje takie wymagałyby bowiem budowy w centrum Łodzi wielkich stajni, co pogorszyłoby warunki sanitarne w tym mieście. Ostatecznie zdecydowano się na czystsze i szybsze tramwaje elektryczne. Tramwaje miały przewozić za dnia pasażerów, a w nocy - towary do fabryk. Przetarg na budowę linii wygrało Konsorcjum Kolei Elektrycznej Łódzkiej (KEŁ), które stworzyli czołowi przemysłowcy łódzcy z Juliuszem Kunitzerem na czele. Decyzja o udzieleniu im zgody na budowę zapadła na najwyższym szczeblu, w Sankt Petersburgu, podpisał ją sam car Mikołaj II Romanow. Techniczną stronę uruchomienia linii oraz własnej elektrowni, dostarczenie sprzętu i taboru powierzono potężnemu niemieckiemu koncernowi elektrotechnicznemu AEG, który rozpoczął budowę latem 1897 r.

Pierwsze łódzkie tramwaje elektryczne wyjechały na swe trasy tuż przed Bożym Narodzeniem - w piątek 23 grudnia 1898 r. Łódź otrzymała wówczas najnowocześniejszy na te czasy środek transportu, wyprzedzając pod tym względem nawet Warszawę, w której jeszcze przez 10 lat kursowały tramwaje konne. Były to pierwsze tramwaje elektryczne w całym zaborze rosyjskim. Uruchomiono początkowo tylko dwie niezbyt długie linie tramwajowe: Plac Kościelny - Górny Rynek (obecnie Plac Reymonta) oraz Park Helenów (obecnie 19 Stycznia) - Piotrkowska, Restauracja Paradyz (okolice współczesnego Centralu). Do lutego 1899 r. uruchomiono 2 pozostałe linie, zgodnie z koncesją.

Eksperyment z tramwajami elektrycznymi w Łodzi powiódł się lepiej, niż się spodziewano. Szybko spłacono koszty budowy linii, przedsięwzięcie przyniosło spore zyski akcjonariuszom, ruch kołowy w centrum Łodzi wyraźnie zmalał, zaś ludność, mimo wcześniejszych poważnych obaw, dosyć szybko przyzwyczaiła się do tramwajów "co bez konia chodzą". Poważnych wypadków i incydentów nie było zbyt wiele. Porządku w wagonach i na ulicach ze zdwojoną czujnością strzegła carska policja. Tylko niektórzy dorożkarze, zwalczając nową, niebezpieczną konkurencję, złośliwie blokowali tory albo zajeżdżali drogę tramwajom. Po II wojnie światowej spółkę tramwajową znacjonalizowano i połączono z tramwajami podmiejskimi.

[edytuj] Tramwaje podmiejskie w aglomeracji łódzkiej

Tramwaj w Aleksandrowie

Tramwaj linii 43 do Lutomierska

Szybko postanowiono rozbudować linie tramwajowe w kierunku powiązanych z łódzkim przemysłem sąsiednich mniejszych miejscowości. Pomysł ten pojawił się niemal z chwilą uruchomienia pierwszego łódzkiego tramwaju.

Starania o tę nową, dochodową koncesję rozpoczęło jednocześnie kilka grup przedsiębiorców. Także tym razem zwyciężyła grupa kierowana przez Juliusza Kunitzera. Ten niezwykle obrotny, ale i bezwzględny fabrykant łódzki przeszedł do historii jako wzór "lodzermenscha". Zginął z rąk robotnika w czasie Rewolucji 1905 r. Wśród koncesjonariuszy podmiejskiej kolejki dojazdowej są te same nazwiska, co w Konsorcjum Kolei Elektrycznej Łódzkiej, członków najznaczniejszych łódzkich klanów fabrykanckich niemieckiego pochodzenia: Scheiblera, Heinzla, Grohmana, Geyera i Anstadta. Warunki koncesji podpisał car Mikołaj II w dniu 6 stycznia 1899 r. Oficjalna nazwa Konsorcjum brzmiała: Łódzko-Zgierskie i Łódzko-Pabianickie Elektryczne Wąskotorowe Koleje Podjazdowe.

Łódzkie tramwaje podmiejskie nazywano "kolejką podjazdową" (rusycyzm, kalka z ros.), popularnie mówiono "dojazdowa" i traktowano jako coś pośredniego między komunikacją miejską a prawdziwą koleją. Budowniczym tych linii i tym razem był niemiecki koncern AEG, a dokładnie jego petersburski oddział. Prace budowlane ruszyły we wrześniu 1899 r. Jako pierwszą ukończono i otwarto 17 stycznia 1901 r. nitkę pabianicką. Funkcjonowała ona do niedawna pod numerem 41, a jej długość wynosiła prawie 15 km. Dwa dni później - 19 stycznia 1901 r. ruszyły pierwsze tramwaje do Zgierza. Potem otrzymały numer 45, o długości 9,5 km.

W 1908 r. dawne Konsorcjum przekształciło się w spółkę akcyjną pod nazwą Towarzystwo Łódzkich Wąskotorowych Elektrycznych Kolei Dojazdowych (ŁWEKD), które 14 lipca 1908 r. otrzymało nową koncesję na 48 lat. Wśród akcjonariuszy po tragicznej śmierci Kunitzera dominującą pozycję zdobyła rodzina Scheiblerów, posiadająca prawie 40% akcji spółki. Głównym celem statut]owym Towarzystwa, oprócz eksploatacji już istniejących linii tramwajowych do Zgierza i Pabianic, była budowa nowych.

Trzecia oddana do użytku linia połączyła Łódź z Aleksandrowem. Linia ta była uruchamiana w dwu etapach. Trudności wyniknęły z powodu skrzyżowania linii tramwajowej z torem Kolei Kaliskiej na Żabieńcu. 9 lutego 1910 r., Problem rozwiązano uruchamiając tymczasowy ruch wahadłowy. Cała trasa stała się przejezdna 25 lutego 1910 r. Kolejne uruchamiane linie prowadziły do Rudy Pabianickiej (1910), Konstantynowa (1911), Rzgowa i Tuszyna z przedłużeniem do Kruszowa (1916/1917), Ozorkowa (1922) i Lutomierska (1929/1931). Na tych ostatnich przez jakiś czas nie było trakcji elektrycznej, jeździły więc parowozy.

Jeszcze przed I wojną światową planowano połączenie liniami tramwajowymi z Łodzią Brzezin, Koluszek, a nawet Zduńskiej Woli i Piotrkowa Trybunalskiego. Szerokość torów była identyczna, jak w przypadku łódzkich tramwajów miejskich i wynosiła 1000 mm, czyli znacznie mniej niż kolejowych. Większość tych linii podmiejskich działa do dziś. Zlikwidowano tylko tramwaje do Aleksandrowa (1991), do Tuszyna (1978) i do Rzgowa (1993).

[edytuj] Tabor tramwajowy

Tramwaj (typ 805Na) lini 5 w Łodzi

W ciągu ponad 100 lat funkcjonowania łódzkich tramwajów można naliczyć aż 18 typów używanych wagonów, wszystkie one - wobec faktu, iż od początku kładziono w Łodzi tory o rozstawie szyn 1000 mm - przystosowane były do trakcji wąskotorowej. Część pojazdów obsługiwała także linie podmiejskie. Były to m.in.:

Wagony typu Herbrand VNB-125. Produkcji niemieckiej. Jeden z pierwszych wagonów silnikowych jeżdżących po Łodzi już od chwili uruchomienia elektrycznej komunikacji tramwajowej w 1898 roku. Charakteryzował się odkrytymi pomostami, umożliwiającymi łatwe wsiadanie i wysiadanie, nawet w czasie trwania jazdy. Kołowa (autobusowa)replika "trambus" takiego tramwaju jeździ do dziś po Piotrkowskiej jako atrakcja turystyczna.

Wagony typu U-104 Pulman. W latach 1910-1911 zakupiono nowocześniejsze nieco tramwaje. Miały silniki niemieckiej firmy AEG, wyprodukowane w Rydze. Były one długie na ok. 13 m, szerokie na prawie 2 m, a wysokie na ponad 3 m. Wyróżniały się wysoko wysklepionym, zaokrąglonym profilem dachu i płaskimi daszkami nad pomostami. Posiadały one po 9 okien z każdej strony o zaokrąglonych górnych narożnikach. Udogodnieniem dla podróżnych były całkowicie zamknięte pomosty, z jednoskrzydłowymi przesuwnymi drzwiami. Tramwaje te zawierały 38 miejsc siedzących i 7 stojących na pomostach, przy maksymalnym obciążeniu 146 pasażerów. W środku wagony posiadały dwa przedziały - elegancko wyposażony przedział II klasy z 8 miejscami siedzącymi i, znacznie obszerniejszy, przedział III klasy dla 30 pasażerów.

Wagony typu Konstal N. Wytwarzane w latach 1948-1956 przez zakłady Konstal w Chorzowie oraz Stocznię Gdańską i Zakłady Wagonów w Sanoku[ob Autosan]. Wersja wąskotorowa 2N produkowana była w latach 1950-1956. Wersje doczepne [produkowane m.in przez Fabrykę Wagonów Świdnica] (wagony bez silnika) oznaczane są ND lub 2ND.

Wagony typu Konstal 4N. Wytwarzane w latach 1956-1962 przez zakłady Konstal w Chorzowie. Wersja wąskotorowa 5N produkowana była w latach 1957-1962. Wersje doczepne (wagony bez silnika) oznaczane są 4ND lub 5ND.

Wagony typu Konstal 102N. Wytwarzane w latach 1967-1969 przez zakłady Konstal w Chorzowie. Zbliżona wyglądem wersja wąskotorowa 802N, jeżdżąca po Łodzi, produkowana była w roku 1970.

Wagony typu Konstal 102Na. Wytwarzane w latach 1970-1973 przez zakłady Konstal w Chorzowie. Wersja wąskotorowa 102NaW potem803N produkowana była w latach 1973-1974.

Wagony typu Konstal 105N. To oznaczenie tramwaju wytwarzanego w latach 1979-1992 przez zakłady Konstal w Chorzowie. Wąskotorowa wersja oznaczona została 105NW potem 805Na. Liczba miejsc: siedzących 20, stojących 79. Układ napędowy: 4 silniki prądu stałego o łącznej mocy 160 kW. Składy te dominują do dziś na łódzkich liniach tramwajowych. Jest ich w Łodzi 453, a wśród nich 25 składów zmodernizowanych w latach 1997-1999 oraz 14 składów zmodernizowanych w latach 2004-2005.

Cityrunner. Jest to jeden z najnowocześniejszych typów tramwajów jeżdżących obecnie na terenie Polski. Jest produkcji kanadyjskiej. Ma wagon pięcioczłonowy, niskopodłogowy. Liczba miejsc: siedzących 59, stojących 116. Układ napędowy energoelektroniczny, 4 silniki prądu przemiennego o łącznej mocy 400 kW. Został wyprodukowany w 2001 r. a wprowadzony do regularnej eksploatacji w Łodzi w 2002 r. Wagony tego typu obsługują linię 10 łączącą dwa krańce dzielnic Łodzi - Widzewa i Polesia z Centrum. Łódzkie MPK dysponuje 15 takimi tramwajami.

[edytuj] Łódzkie tramwaje dziś

Cityrunner na ulicach Łodzi

Po II wojnie światowej obie łódzkie spółki tramwajowe (miejska i podmiejska) zostały upaństwowione i połączone. Sieć linii została przez lata rozbudowana, a tabor znacznie unowocześniony. Obecnie zarządza nimi Miejskie Przedsiębiorstwo Komunikacyjne w Łodzi (MPK - Łódź Sp. z o.o.) powstałe w 1992 r. Wszystkie udziały w kapitale zakładowym tej spółki objęła Gmina Łódź. Niektóre linie podmiejskie obsługują inne spółki. Tramwaje w Łodzi jeżdżą z powodzeniem do dziś, należąc do najpopularniejszych środków transportu publicznego. W chwili obecnej funkcjonuje w Łodzi 15 miejskich, 3 podmiejskie oraz jedna aglomeracyjna linia tramwajowa. Z linii podmiejskich ocalała większość - nr 43BIS do Konstantynowa, nr 43 do Lutomierska oraz nr 46 do Ozorkowa. Zgierz z Pabianicami łączy jedna aglomeracyjna linia tramwajowa MPK nr 11, jedna z najdłuższych w Polsce. Linię miejską nr 10 obsługują od 2002 roku szybkie, niskopodłogowe Cityrunnery - jedne z najnowocześniejszych tramwajów w Polsce.

[edytuj] Pętle tramwajowe

W nawiasie podane jest orientacyjne położenie pętli.

AUGUSTÓW (Rokicińska/Augustów)
BRATYSŁAWSKA (Bratysławska/al.Waltera-Janke)
BRUS (Konstantynowska/zajezdnia tramwajowa "Tramwaje Podmiejskie")
CHOCHOŁA (Aleksandrowska/Chochoła - Szpital dla Nerwowo i Psychicznie Chorych im. J. Babińskiego)
CHOCIANOWICE (Pabianicka/Chocianowicka - zajezdnia tramwajowa MPK)
CHOJNY (Kilińskiego/Śląska - Dworzec Łódź-Chojny)
DĄBROWA (Dąbrowskiego/pod wiaduktem)
DUŻY SKRĘT (Pabianice, ul.Łódzka)
HELENÓWEK (Zgierska/Stara Baśń - zajezdnia tramwajowa MKT)
JULIANÓW (Zgierska/Św.Teresy - Szpital im. Biegańskiego)
KONSTANTYNÓW ŁÓDZKI (Konstantynów Łódzki, Park Miejski)
KOZINY (Srebrzyńska/al.Włókniarzy - "Makro")
KURCZAKI (Rzgowska/Kurczaki)
LEGIONÓW (Legionów/al.Włókniarzy)
LODOWA (Lodowa - cmentarz Zarzew)
LUTOMIERSK (Lutomiersk, Plac Jana Pawła II)
OZORKÓW (Ozorków, ul.Cegielniana)
PLAC NIEPODLEGŁOŚCI (Rzgowska/Piotrkowska - Hala "Górniak")
PLAC WOLNOŚCI (Pomorska/Nowomiejska/Legionów/Piotrkowska)
PÓŁNOCNA (Północna/Franciszkańska - Park Staromiejski)
PABIANICE (Pabianice, Łaska/Wiejska)
RADIOSTACJA (Narutowicza/Konstytucyjna)
RONDO LOTNIKÓW LWOWSKICH (Pabianicka/al.Politechniki/Paderewskiego - Szpital im. Kopernika)
STARY WIDZEW (al.Piłsudskiego/Widzewska - stadion "Widzewa")
STOKI (Telefoniczna/Giewont)
STRYKOWSKA (Strykowska/Inflancka - Cmentarz Żydowski)
SZCZECIŃSKA (Aleksandrowska/Szczecińska)
ŚLĄSKA (Niższa/Śląska)
TELEFONICZNA (Telefoniczna - zajezdnia MPK)
WYCIECZKOWA (Warszawska/Wycieczkowa)
WYSZYŃSKIEGO (al.Wyszyńskiego/Popiełuszki)
ZGIERZ (Zgierz, pl.Kilińskiego)
ZDROWIE (Zdrowie/Park na Zdrowiu - ZOO)
ŻABIENIEC (Aleksandrowska/Dworzec Łódź-Żabieniec)

[edytuj] Linie tramwajowe w Łodzi (stan na 01.01.2007)

1: CHOJNY - Kilińskiego - Franciszkańska - Wojska Polskiego - STRYKOWSKA
2: DĄBROWA - Dąbrowskiego - Rzgowska - Plac Niepodległości - Piotrkowska - Żwirki - Kościuszki - Zachodnia - Limanowskiego - Aleksandrowska - CHOCHOŁA
3: AUGUSTÓW - Rokicińska - Puszkina - Przybyszewskiego - Plac Reymonta - Piotrkowska - Żwirki - Kościuszki - Zachodnia - Zgierska - Dolna - Łagiewnicka - Warszawska - WYCIECZKOWA
4: DĄBROWA - Dąbrowskiego - Kilińskiego - Pomorska - Plac Wolności - Nowomiejska - Zgierska - HELENÓWEK
5: KURCZAKI - Rzgowska - Plac Niepodległości - Piotrkowska - Plac Reymonta - Przybyszewskiego - Kilińskiego - Franciszkańska - Wojska Polskiego - Zgierska - Limanowskiego - Aleksandrowska - SZCZECIŃSKA
6: KURCZAKI - Rzgowska - Plac Niepodległości - Piotrkowska - Żwirki - Kościuszki - Zachodnia - Ogrodowa - Północna - Franciszkańska - Wojska Polskiego - STRYKOWSKA
7: ŚLĄSKA - Niższa - Śmigłego-Rydza - Kopcińskiego - Narutowicza - Kilińskiego - Pomorska - Plac Wolności - Legionów - Cmentarna - Srebrzyńska - KOZINY
8: AUGUSTÓW - Rokicińska - Piłsudskiego - Mickiewicza - Włókniarzy - Limanowskiego - Aleksandrowska - CHOCHOŁA
9: AUGUSTÓW - Rokicińska - Piłsudskiego - Kopcińskiego - Narutowicza - Zielona - Legionów - Konstantynowska - ZDROWIE
10: AUGUSTÓW - Rokicińska - Piłsudskiego - Mickiewicza - Bandurskiego - Karolewska - Bratysławska - WYSZYŃSKIEGO
11: PABIANICE (Wiejska) - Łaska - Zamkowa - Warszawska - Dąbrowa - Teklin - Widzew-Zdżary - Ksawerów - Pabianicka - CHOCIANOWICE - Pabianicka - Rondo Lotników Lwowskich - Pabianicka - Piotrkowska - Żwirki - Kościuszki - Zachodnia - Zgierska - HELENÓWEK Łódzka - 1 Maja - ZGIERZ (Pl. Kilińskiego)
11A: CHOCIANOWICE - Pabianicka - Rondo Lotników Lwowskich - Pabianicka - Piotrkowska - Żwirki - Kościuszki - Zachodnia - Zgierska - HELENÓWEK
12: WYSZYŃSKIEGO - Bratysławska - Karolewska - Bandurskiego - Włókniarzy - Kopernika - Gdańska - Zielona - Narutowicza - Konstytucyjna - Pomorska - działki - Telefoniczna - STOKI
13: ŚLĄSKA - Niższa - Śmigłego-Rydza - Kopcińskiego - Narutowicza - Zielona - Legionów - Włókniarzy - Limanowskiego - Aleksandrowska - SZCZECIŃSKA
14: DĄBROWA - Dąbrowskiego - Śmigłego-Rydza - Piłsudskiego - Mickiewicza - Bandurskiego - Karolewska - Bratysławska - WYSZYŃSKIEGO
15: KURCZAKI - Rzgowska - Paderewskiego - Rondo Lotników Lwowskich - Politechniki - Żeromskiego - Kopernika - Gdańska - Legionów - Plac Wolności - Pomorska - działki - TELEFONICZNA
43: STOKI - Telefoniczna - Pomorska - Plac Wolności - Legionów - Konstantynowska - KONSTANTYNÓW ŁÓDZKI - LUTOMIERSK (pl. Jana Pawła II)
43bis: STOKI - Telefoniczna - Pomorska - Plac Wolności - Legionów - Konstantynowska - KONSTANTYNÓW ŁÓDZKI (pl.Kościuszki)
43bis: STOKI - Telefoniczna - Pomorska - Plac Wolności - Legionów - Konstantynowska - ZDROWIE
46: CHOCIANOWICE - Pabianicka - Rondo Lotników Lwowskich - Politechniki - Żeromskiego - Kopernika - Gdańska - Legionów - Plac Wolności - Nowomiejska - Zgierska - ZGIERZ (Łódzka - Łęczycka - Ozorkowska) - OZORKÓW (Cegielniana)

[edytuj] Linie tramwajowe - stan na 02.04.2007

*1: CHOJNY - Kilińskiego - Narutowicza - RADIOSTACJA

2: DĄBROWA - Dąbrowskiego - Rzgowska - Plac Niepodległości - Piotrkowska - Żwirki - Kościuszki - Zachodnia - Limanowskiego - Aleksandrowska - CHOCHOŁA
3: AUGUSTÓW - Rokicińska - Puszkina - Przybyszewskiego - Plac Reymonta - Piotrkowska - Żwirki - Kościuszki - Zachodnia - Zgierska - Dolna - Łagiewnicka - Warszawska - WYCIECZKOWA

*4: DĄBROWA - Dąbrowskiego - Kilińskiego - Mickiewicza - Kościuszki - Zachodnia - Legionów - Plac Wolności - Nowomiejska - Zgierska - HELENÓWEK

*5: KURCZAKI - Rzgowska - Plac Niepodległości - Piotrkowska - Plac Reymonta - Przybyszewskiego - Kilińskiego - Narutowicza - RADIOSTACJA

*5.: SZCZECIŃSKA - Aleksandrowska - Limanowskiego - Agierska - Wojska Polskiego - Franciszkańska - Północna - Ogrodowa - Zachodnia - Legionów - Cmentarna - Srebrzyńska - KOZINY

6: KURCZAKI - Rzgowska - Plac Niepodległości - Piotrkowska - Żwirki - Kościuszki - Zachodnia - Ogrodowa - Północna - Franciszkańska - Wojska Polskiego - STRYKOWSKA

*7: ŚLĄSKA - Niższa - Śmigłego-Rydza - Kopcińskiego - Narutowicza - Kilińskiego - Pomorska - Plac Wolności - Legionów -LEGIONÓW/WŁÓKNIARZY

8: AUGUSTÓW - Rokicińska - Piłsudskiego - Mickiewicza - Włókniarzy - Limanowskiego - Aleksandrowska - CHOCHOŁA
9: AUGUSTÓW - Rokicińska - Piłsudskiego - Kopcińskiego - Narutowicza - Zielona - Legionów - Konstantynowska - ZDROWIE
10: AUGUSTÓW - Rokicińska - Piłsudskiego - Mickiewicza - Bandurskiego - Karolewska - Bratysławska - WYSZYŃSKIEGO
11: PABIANICE (Wiejska) - Łaska - Zamkowa - Warszawska - Dąbrowa - Teklin - Widzew-Zdżary - Ksawerów - Pabianicka - CHOCIANOWICE - Pabianicka - Rondo Lotników Lwowskich - Pabianicka - Piotrkowska - Żwirki - Kościuszki - Zachodnia - Zgierska - HELENÓWEK Łódzka - 1 Maja - ZGIERZ (Pl. Kilińskiego)
11A: CHOCIANOWICE - Pabianicka - Rondo Lotników Lwowskich - Pabianicka - Piotrkowska - Żwirki - Kościuszki - Zachodnia - Zgierska - HELENÓWEK
12: WYSZYŃSKIEGO - Bratysławska - Karolewska - Bandurskiego - Włókniarzy - Kopernika - Gdańska - Zielona - Narutowicza - Konstytucyjna - Pomorska - działki - Telefoniczna - STOKI
13: ŚLĄSKA - Niższa - Śmigłego-Rydza - Kopcińskiego - Narutowicza - Zielona - Legionów - Włókniarzy - Limanowskiego - Aleksandrowska - SZCZECIŃSKA
14: DĄBROWA - Dąbrowskiego - Śmigłego-Rydza - Piłsudskiego - Mickiewicza - Bandurskiego - Karolewska - Bratysławska - WYSZYŃSKIEGO
15: KURCZAKI - Rzgowska - Paderewskiego - Rondo Lotników Lwowskich - Politechniki - Żeromskiego - Kopernika - Gdańska - Legionów - Plac Wolności - Pomorska - działki - TELEFONICZNA
43: STOKI - Telefoniczna - Pomorska - Plac Wolności - Legionów - Konstantynowska - KONSTANTYNÓW ŁÓDZKI - LUTOMIERSK (pl. Jana Pawła II)
43bis: STOKI - Telefoniczna - Pomorska - Plac Wolności - Legionów - Konstantynowska - KONSTANTYNÓW ŁÓDZKI (pl.Kościuszki)
43bis: STOKI - Telefoniczna - Pomorska - Plac Wolności - Legionów - Konstantynowska - ZDROWIE
46: CHOCIANOWICE - Pabianicka - Rondo Lotników Lwowskich - Politechniki - Żeromskiego - Kopernika - Gdańska - Legionów - Plac Wolności - Nowomiejska - Zgierska - ZGIERZ (Łódzka - Łęczycka - Ozorkowska) - OZORKÓW (Cegielniana)

[edytuj] Linie tramwajowe do 31.12.2000 roku

1: CHOJNY - Kilińskiego - Franciszkańska - Wojska Polskiego - Strykowska - STRYKOWSKA
2: KURCZAKI - Rzgowska - Plac Niepodległości - Piotrkowska - Żwirki - Kościuszki - Zachodnia - Limanowskiego - Aleksandrowska - CHOCHOŁA
4: KURCZAKI - Rzgwoska - Dąbrowskiego - Kilińskiego - Pomorska - Plac Wolności - Nowomiejska - Zgierska - HELENÓWEK
5: CHOJNY - Kilińskiego - Północna - Ogrodowa - Zachodnia - Limanowskiego - Aleksandrowska - SZCZECIŃSKA
6: KURCZAKI - Rzgowska - Paderewskiego - Pabianicka - Plac Niepodległości - Piotrkowska - Żwirki - Kościuszki - Zachodnia - Legionów - Plac Wolności - Pomorska - Telefoniczna - działki - STOKI
7: KOZINY - Srebrzyńska - Cmentarna - Legionów - Zachodnia - Kościuszki - Zwirki - Piotrkowska - Plac Niepodległości - Rzgowska - Dąbrowkiego - Niższa - NIŻSZA (Śląska)
8: WYSZYŃSKIEGO - Wyszyńskiego - Bratysławska - Karolewska - Bandurskiego - Włókniarzy - Kopernika - Gdańska - Legionów - Plac Wolności - Pomorska - działki - TELEFONICZNA
9: ZDROWIE - Konstantynowska - Legionów - Zielona - Narutowicza - Kopcińskiego - Śmigłego-Rydza - Dąbrowskiego - DĄBROWA
10: WYSZYŃSKIEGO - Wyszyńskiego - Bratysławska - Karolewska - Bandurskiego - Włókniarzy - Mickiewicza - Piłsudskiego - Rokincińska -AUGUSTÓW
11: CHOCIANOWICE - Pabianicka - Piotrkowska - Żwirki - Kościuszki - Zachodnia - Zgierska - HELENÓWEK
12: WYSZYŃSKIEGO - Wyszyńskiego - Bratysławska - Karolewska - Bandurskiego - Włókniarzy - Kopenika - Gdańska - Zielona - Narutowicza - Konstytucyjna - Pomorska - działki - Telefoniczna - STOKI
14: WYSZYŃSKIEGO - Wyszyńskiego - Bratysławska - Karolewska - Bandurskiego - Mickiewicza - Piłsudskiego - Śmigłego-Rydza - Dąbrowskiego - DĄBROWA
15: KURCZAKI - Rzgowska - Paderewskiego - Politechiki - Żeromskiego - Kopernika - Gdańska - Legionów - Zachodnia - Ogrodowa - Północna - Franciszkańska - Wojska Polskiego - Strykowska - STRYKOWSKA
16: DĄBROWA - Dąbrowskiego - Kilińskiego - Pomorska - Plac Wolności - Nowomiejska - Zgierska - Dolna - Łagiewnicka - Warszawska - WYCIECZKOWA
16A: PLAC WOLNOŚCI - Nowomiejska - Zgierska - Dolna - Łagiewnicka - Warszawska - WYCIECZKOWA
18: AUGUSTÓW - Rokicińska - Puszkina - Przybyszewskiego - Piotrkowska - Pabianicka - RONDO LOTNIKÓW LWOWSKICH
19: DĄBROWA - Dąbrowskiego - Plac Niepodległości - Piotrkowska - Żwirki - Kościuszki - Zachodnia - Ogrodowa - Północna - Franciszkańska - Wojska Polskiego - Strykowska - STRYKOWSKA
20: NIŻSZA (Śląska) - Niższa - Śmigłego-Rydza - Przybyszewskiego - Piotrkowska - Czerwona - Wólczańska - Wróblewskiego - Politechniki - Żeromskiego - Kopernika - Włókniarzy - Limanowskiego - Aleksandrowska - SZCZECIŃSKA
21: AUGUSTÓW - Rokicińska - Puszkina - Przybyszewskiego - Piotrkowska - Żwirki - Kościuszki - Zachodnia - Limanowskiego - ŻABIENIEC
22: HELENÓWEK - Zgierska - Zachodnia - Ogrodowa - Północna - Kilińskiego - Narutowicza - Kopcińskiego - Śmigłego-Rydza - Niższa - NIŻSZA (Śląska)
25: CHOCHOŁA - Aleksandrowska - Włókniarzy - Legionów - Zielona - Kościuszki - Piłsudskiego - Rokicińska - AUGUSTÓW
27: CHOCIANOWICE - Pabianicka - Politechniki - Żeromskiego - Kopenika - Gdańska - Zielona - Narutowicza - Konstytucyjna - Pomorska - działki - TELEFONICZNA
29: AUGUSTÓW - Rokicińska - Puszkina - Przybyszewskiego - Śmigłego-Rydza - Kopcińskiego - Narutowicza - Zielona - Legionów - Konstantynowska - ZDROWIE
41: PLAC NIEPODLEGŁOŚCI - Pabianicka - Chocianowice - Mały Skręt - Ksawerów - Teklin - PABIANICE (Dąbrowa, Duży Skręt, Warszawska, Zamkowa, Łąska - Łaska/Wiejska)
43: PÓŁNOCNA - Ogrodowa - Zachodnia - Legionów - Konstantynowska - Konstantynów Łódzki - LUTOMIERSK (plac Jana Pawła II)
43bis: PÓŁNOCNA - Ogrodowa - Zachodnia - Legionów - Konstantynowska - KONSTANTYNÓW ŁÓDZKI (plac Kościuszki)
45: PÓŁNOCNA - Ogrodowa - Zachodnia - Zgierska - Helenówek - ZGIERZ (Łódzka, 1 Maja - Plac Kilińskiego)
46: PÓŁNOCNA - Ogrodowa - Zachodnia - Zgierska - Helenówek - ZGIERZ (Łódzka, Stary Rynek, Łęczycka, Ozorkowska) - Proboszczewice - Lućmierz - Rosanów - Emilia - Słowik - Aleksandria - OZORKÓW (Cegielniana)

[edytuj] Ciekawostki

W latach 1975 - 1998 łódzkie tramwaje wyjeżdżały poza granice ówczesnego województwa łódzkiego - linia 43 do Lutomierska w byłym województwie sieradzkim oraz linia 42 do Tuszyna (do likwidacji w 1978 roku) w byłym województwie piotrkowskim.
Przed wielu laty istniały plany budowy linii tramwajowej z Łodzi do Piotrkowa Trybunalskiego (przedłużenie linii "tuszyńskiej"), Łasku (przedłużenie linii "pabianickiej") oraz Brzezin (obecne torowisko w ulicy Wojska Polskiego-ówczesnej Brzezińskiej oraz zburzony w 2006 roku wiadukt nad torami PKP na ulicy Brzezińskiej).
Najdłuższą linią tramwajową w Polsce jest linia 46 z łódzkiej krańcówki Chocianowice przez Zgierz do Ozorkowa (34 km). Według niektórych danych jest to również najdłuższa linia w Europie.
Drugą co do długości linią w Polsce jest linia 11 (wśród motorniczych nazywana "linią trójmiejską") z Pabianic przez Łódź do Zgierza, a trzecią 43 z łódzkich Stoków przez Konstantynów Łódzki do Lutomierska.
Linia nr 1 jest najkrótszą w Łodzi linią tramwajową. Liczy 9,6 km i prowadzi od pętli Chojny na ul. Kilińskiego przy Śląskiej do pętli na Dołach przy ul. Strykowskiej (przy Inflanckiej).
Do końca lat 80-tych XX wieku łódzkie tramwaje docierały również do Tuszyna i Rzgowa (linia nr 42/42bis) oraz do Aleksandrowa Łódzkiego (linia nr 44).
Łódzkie tramwaje obsługiwały ponadto lokalną linię tramwajową w Pabianicach (linia 41bis w okresie późniejszym oznaczona P).