Ultimatum Hulla

Z Wikipedii

W dniu 26 listopada 1941 sekretarz stanu (odpowiednik minstra spraw zagranicznych) Stanów Zjednoczonych Cordell Hull przekazał ambasadorowi Cesarstwa Japonii notę dyplomatyczną. Nota ta była de facto ultimatum i była ostatnim elementem sankcji Stanów Zjednoczonych wobec Japonii.

Ultimatum Hulla było bezpośrednią przyczyną wybuchu wojny amerykańsko-japońskiej, która rozpoczęła się od niespodziewanego ataku na Pearl Harbor. Zespół uderzeniowy floty japońskiej, który dokonał tego ataku wypłynął w tajemnicy w dniu wręczenia noty Hulla. W trakcie przejścia czekał na sygnał do ataku, gdyby wojna była nieunikniona bądź sygnał oznaczający odwołanie ataku, gdyby pokój był możliwy do utrzymania. Ultimatum Hulla oznaczało, że nie jest możliwe utrzymanie pokoju, więc 2 grudnia 1941 zespół uderzeniowy dostał rozkaz ataku.

Spis treści 1 Tło historyczne 2 Zawartość noty 3 Komentarz 4 Linki zewnętrzne

[edytuj] Tło historyczne

W Europie od ponad dwu lat trwała wojna, prawie cały kontynent został opanowany przez Niemców i Włochów, broniła się Wielka Brytania, tocząc bój o Atlantyk. Związek Radziecki zaatakowany w czerwcu toczył desperackie zmagania obronne, niemieckie czołgi były niedaleko Moskwy.

W Azji trwała wojna japońsko-chińska. Kolonie państw europejskich znalazły się w trudnej sytuacji. Kolonie brytyjskie nie mogły liczyć na wsparcie, kolonie holenderskie były w jeszcze gorszej sytuacji gdyż Holandia była okupowana. Kolonie francuskie cierpiały wskutek niepewności politycznej, gdyż formalnie dalej podlegały rządowi Vichy ale istniał konkurencyjny rząd Wolnych Francuzów.

[edytuj] Zawartość noty

Nota [1] składała się z dwu części. Część druga zawierała 10 żądań, które w swobodnym przekładzie można streścić następująco (w nawiasach komentarze autora tłumaczenia):

1. Japonia przystąpi do wielostronnego paktu nieagresji między: Stanami Zjednoczonymi, Japonią, Wielką Brytanią, Chinami, Holandią (aut.: chodziło o Indie Holenderskie), ZSSR i Tajlandią.
2. Wszyscy sygnatariusze paktu o nieagresji zobowiążą się do respektowania integralności Indochin Francuskich (aut.: wówczas pod rządami Vichy) i zobowiążą się do przestrzegania równouprawnienia w handlu z tą kolonią.
3. Japonia wycofa wszystkie siły wojskowe, morskie, powietrzne i policyjne z Chin i Indochin (aut.: Nie jest jasne czy dotyczy to również Mandżurii czyli Mandżukuo i Korei)
4. Japonia nie będzie uznawać żadnego innego rządu Chin poza Rządem Narodowym.
5. Oba rządy będą zabiegać od Brytyjczyków i innych rządów aby porzuciły eksterytorialne prawa do enklaw na terenie Chin wynikające z protokołu Bokserów z 1901 roku.
6. Rządy rozpoczną negocjacje na temat zniesienia barier handlowych włączając surowy jedwab na listę surowców.
7. Rządy odmrożą wzajemnie zamrożone aktywa.
8. Rządy wynegocjują plan stabilizacji kursu dolar-yen, zaś koszty pokryją oba rządy pokryją po połowie.
9. Oba rządy zgodzą się, że żadne porozumienie, które zostało zawarte z trzecim krajem lub krajami nie będzie interpretowane w sprzeczności z podstawowymi zasadami niniejszego dokumentu (aut.: to jest w sprzeczności z porozumieniami państw Osi)
10. Oba rządy użyją swoich wpływów aby nakłonić inne państwa do przestrzegania niniejszego porozumienia.

[edytuj] Komentarz

Ultimatum zostało tak sformułowane aby Japonia nie mogła w żadnym przypadku go przyjąć. O ile wszystkie punkty poza 3 i (mniej ważnym) 4 można by uznać za trudne i upokarzające, to żądanie wycofania się z Chin i Indochin byłoby całkowitą katastrofą dla Japonii.

Zupełny brak surowców naturalnych na wyspach japońskich od początku nowoczesnej Japonii zmusił ją do ekspansji w celu ich pozyskania właśnie do Chin i Indochin. Po utracie tych terytoriów Japonia szybko stanęłaby w obliczu zagrożenia niepodległości z powodu zależności od importu surowców. Nie bez znaczenia byłaby też całkowita utrata prestiżu państwa japońskiego.

Punkty dotyczące wycofania się z tych terytoriów szczególnie silnie kontrastują z amerykańską notą dyplomatyczną z 21 czerwca 1941 [2] (przeddzień najazdu Niemiec na ZSRR) w której amerykanie milcząco godzą się z istniejącym stanem rzeczy a nawet sugerują negocjacje na temat wspólnego zwalczania chińskich komunistów.

Wydaje się, że ta gwałtowna zmiana stanowiska w tak krótkim czasie mogła wynikać z kilku przesłanek. Rząd Stanów Zjednoczonych był zdecydowany wziąć udział w wojnie przeciwko III Rzeszy, ale musiał zmierzyć sie z dwoma problemami:

• silne tendencje izolacjonistyczne, gdyż społeczeństwo amerykańskie nie chciało się angażować w wojnę w Europie
• wojna Niemiec ze Związkiem Radzieckim, który był ostatnią realną siła europejską, która mogła powstrzymać III Rzeszę.

Japonia, będąc sygnatariuszem układu osi, mogła się poczuć zobowiązana do wsparcia Niemców w wojnie z ZSRR i zaatakować Związek Radziecki od wschodu. Biorąc pod uwagę sukcesy Hitlera w europejskiej części ZSRR takie uderzenie od tyłu mogłoby doprowadzić do klęski ostatniej siły zdolnej powstrzymać Hitlera.

Ultimatum nie do przyjęcia, które w rzeczywistości zmuszało Japonię do wojny z USA, rozwiązywało dwa problemy:

• uniemożliwiało atak Japonii na ZSRR a więc pomagało Rosjanom w wojnie z Niemcami
• stawiało społeczeństwo amerykańskie w obliczu faktu dokonanego: ktoś wypowiedział wojnę USA i nie można było dyskutować czy włączyć się do wojny czy nie.

Porównując siły obu przeciwników (por. Traktat waszyngtoński (1922)), USA i Japonii, nie można było mieć wątpliwości co do wyniku końcowego tego starcia a Stany Zjednoczone były na tyle potężne, że mogły sobie pozwolić na prowadzenie wojny na dwu frontach. Japończycy też doskonale zdawali sobie sprawę ze swoich nikłych szans ale nie mieli wyboru.

[edytuj] Linki zewnętrzne

• [3] treść ultimatum z 26 listopada 1941
• [4] treść noty z 21 czerwca 1941