Witold (wielki książę litewski)

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Witold

Książę Witold (fragment obrazu Bitwa pod Grunwaldem), Jan Matejko

Witold (lit. Vytautas, biał. Вітаўт) (ur. ok. 1350, zm. 27 października 1430) - wielki książę litewski od 1401, syn Kiejstuta i Biruty, byłej kapłanki Praurimy z Połągi, brat stryjeczny Władysława Jagiełły. Jego żoną była Anna Światosława, księżniczka smoleńska.

Brał udział w walkach z Moskwą i Krzyżakami oraz w walkach o panowanie na Litwie z Jagiełłą. Po objęciu władzy na Litwie przez Władysława Jagiełłę, popierając swego ojca Kiejstuta, rozpoczął wojnę przeciwko bratu. Razem z Kiejstutem został uwięziony przez Jagiełłę w Krewie. Z więzienia ucieka do księcia mazowieckiego, Janusza, swego szwagra, a potem w 1382 do Malborka. W 1383 roku Witold został przez Krzyżaków ochrzczony i przyjął imię Wiganda. Z Krzyżakami podpisuje układ, w którym czyni ich spadkobiercami, gdyby wygasła jego linia dziedzictwa. Razem z Krzyżakami wyprawia się na Litwę. Krzyżacy oddają mu zdobyte Troki, które ponownie odbija Jagiełło. W 1385 r. zawiera z Jagiełłą pokój i wyraża zgodę na podpisanie unii krewskiej. Witold ponawia chrzest przybierając imię Aleksander. Przewidziane tą umową namiestnictwo Litwy otrzymał dopiero w 1392. Witold otrzymuje wtedy Brześć, Drohiczyn, Kamieniec, Wołkowysk, Grodno i Suraż. Na tronie książęcym w Wilnie zasiada Skirgiełło, brat Jagiełły. Ambitny Witold podnosi przeciwko niemu bunt w 1389. W 1390 Witold dołączył do krzyżackiej krucjaty, którą dowodził Engelbard Rabe. Razem z nimi oblega broniących Wilna Polaków. Skirgiełło został pokonany w bitwie pod Wojszuszkami. W wyniku tajnych negocjacji z Jagiełłą Witold odstępuje Krzyżaków.

1392-1430 jako Wielki książe litewski

W 1392 zostaje wielkim księciem litewskim, natomiast Skirgiełło zostaje wielkim księciem kijowskim. W kolejnych latach musi przeciwstawić się kolejno Świdrygielle, który z pomocą Krzyżaków chce zdobyć wileński tron, Jerzemu Światosławowiczowi i Hlebowi Światosławowiczowi, władcom smoleńskim, Olegowi Krasnemu, ks. riazańskiemu i Tatarom. W 1396 Witold pojmał w Witebsku Świdrygiełłę i odesłał go jako jeńca Jagielle. W 1399 poniósł dotkliwą klęskę w bitwie nad Worsklą z Tatarami Złotej Ordy pod wodzą Timura Kołtuka, w jej wyniku Litwa odepchnięta została od Morza Czarnego, a sam Witold szukał teraz zbiliżenia z Polską.

W 1401 r. podpisał unię wileńsko-radomską, dzięki czemu otrzymał tytuł Wielkiego Księcia Litewskiego, podlegającego jednak władcy polskiemu. W 1404 przyłączył do Litwy księstwo smoleńskie. Poparł powstania antykrzyżackie na Żmudzi. Dowodził wojskami litewsko-ruskimi pod Grunwaldem w 1410 r. (czynił to bezpośrednio z pola bitwy).

W latach 1406-1408 prowadził wojny z Moskwą, zakończone pokojem nad Ugrą (1408), zwiększające jego wpływy na ziemiach ruskich. W 1413 w Horodle podpisał unię, która wprowadziła instytucję odrębnego wielkiego księcia na Litwie wybieranego przy udziale panów polskich, wspólne sejmy i zjazdy polsko-litewskie, pokrewny podział administracyjny krajów, a bojarów litewskich przyjęto do herbów polskich.

W wyniku I pokoju toruńskiego (1411) uzyskał zwrot Żmudzi (jednak miała ona należeć do Litwy tak długo, jak długo żył Witold). Współtworzył unię horodelską (1413), która zwiększała niezależność Litwy oraz została zaakceptowana przez panów litewskich. Za przyczyną namowy przez Zygmunta Luksemburczyka starał się o koronę królewską, jednak wiozące koronę poselstwo cesarskie zostało zatrzymane przez polskich magnatów, co zaprzepaściło szanse Witolda na usyskanie tytułu królewskiego (1429).