Wojciech Roj (starszy)
Z Wikipedii
Wojciech Roj, właśc. Wojciech Raj-Gąsienica (ur. 1 stycznia 1839 w Zakopanem, zm. 2 stycznia 1924 w Zakopanem), gospodarz góralski, kowal i cieśla, przewodnik tatrzański.
Był najstarszym dzieckiem gospodarza góralskiego Andrzeja Gąsienicy i Katarzyny z domu Budz. Rola Gąsieniców była nazywana "Rajem" i od niej, zgodnie z tradycją, przybrał przydomek Wojciech (w formie gwarowej "Roj"). Przydomku tego używał jako nazwiska. Od dzieciństwa pracował w gospodarstwie rodziców, wyuczył się kowalstwa i ciesielstwa, sezonowo wyjeżdżał do pracy w kopalni węgla na Węgry. Miał kuźnię w Zakopanem. Od 1873 uczestniczył (początkowo jako tragarz) w wyprawach w góry zakopiańskiego proboszcza Józefa Stolarczyka oraz Tytusa Chałubińskiego; w wyprawach tych - często pionierskich - brali udział także inni górale - znany gawędziarz Sabała i skrzypek Bartłomiej Obrochta. Po kilku latach jego rola w wyprawach Chałubińskiego znacznie wzrosła, stał się głównych ich organizatorem; Wojciech Kossak nazywał go "ministrem wszelkich spraw". Na zaproszenie Chałubińskiego kilkakrotnie przebywał w Warszawie, gdzie dodatkowo wyuczył się ślusarstwa. Jako pierwszy, także za poradą Chałubińskiego, uprawiał w Tatrach rośliny pastewne. W latach 1881-1882 wybudował zakopiański dom Chałubińskiego. Znalazł się w gronie obdarowanych legatem testamentowym Chałubińskiego (1889).
Był czołowym wykonawcą domów w stylu zakopiańskim, realizatorem projektów zaprzyjaźnionego Stanisława Witkiewicza. Oprócz domu Chałubińskiego zbudował m.in. willę "Pod Jedlami" dla Jana Gwalberta i Wandy Pawlikowskich. Był częstym gościem rodziny Pawlikowskich w Krakowie, Lwowie i Medyce, wysoko ceniono go za ciekawą osobowość, umiejętności gawędziarskie i inteligencję; podejmował u siebie i był przewodnikiem wielu wybitnych osobistości, m.in. Władysława Anczyca, Henryka Sienkiewicza, Bronisława Dembińskiego, Jana Kasprowicza. Wspomnienia Roja o Chałubińskim spisał Adam Wrzosek, pozostała również korespondencja Roja z Chałubińskim z lat 1879-1884.
Działał społecznie w organizacjach góralskich w Zakopanem, m.in. w Towarzystwie Zaliczkowym. Przemawiał podczas położenia kamienia węgielnego pod pomnik Chałubińskiego w Zakopanem (1901). Był żonaty z Katarzyną z Ustupskich (ur. 1843, zm. 1919), z którą miał syna Józefa (ur. 1863, zm. 1892), nazywanego "adiutantem Chałubińskiego"; młody Roj pomagał Chałubińskiemu w badaniach minerałów i mchów tatrzańskich. Bratanek Wojciecha, również Wojciech był posłem na Sejm, działaczem PSL Piast.
Źródła:
- Wiesław Bieńkowski, Wojciech Roj, w: Polski Słownik Biograficzny, tom XXXI, 1989
