Zygmunt Kałużyński

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Zygmunt Kałużyński w swoim mieszkaniu przy ul. Wilczej, Warszawa, 3 czerwca 2004 r.

Zygmunt Marian Kałużyński (ur. 11 grudnia 1918 w Lublinie, zm. 30 września 2004 w Warszawie), polski krytyk filmowy, popularyzator historii kina, wieloletni publicysta tygodnika Polityka, erudyta, dziennikarz i eseista, popularna osobowość telewizyjna.

Praktycznie nie znał ojca, który osierocił go we wczesnym dzieciństwie; w wieku 10 lat utracił matkę, która była nauczycielką. Wychowywał go wujek.

Studiował na Wydziale Prawa UW (1936-1939), w Państwowym Instytucie Sztuki Teatralnej w Warszawie (1937 - 1939) uczęszczał na wydział reżyserii, na którym wykładał Leon Schiller; po wojnie kontynuował naukę w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Łodzi (1947-1949). Pracę dziennikarską rozpoczął w 1944 r. w czasopiśmie Wieś (1944-1948), następnie publikował w czasopismach Łódź Teatralna (1948-1949), Polityka i Świat (Paryż 1950-1952), Nowa Kultura (1952-1957), Polityka (1957-1993, później stały współpracownik na nieformalnej emeryturze). Współpracował także z Odrodzeniem. Dużą popularność przyniósł mu telewizyjny cykl w TVP2 Perły z lamusa (1990-2000), w którym wraz z Tomaszem Raczkiem prezentował i omawiał najcenniejsze pozycje światowego kina, i na kanwie którego wydał trzy książki odnoszące się w tytule do pereł. Publikował również we Wprost debaty z T. Raczkiem na temat najnowszych przebojów kinowych. Autor wielu książek poświęconych sztuce filmowej, złożonych z tekstów drukowanych w Polityce.

W 2002 r. otrzymał kryształową statuetkę Gwiazdy Telewizji Polskiej, a w kwietniu 2003 roku został uhonorowany nagrodą Warszawskiej Premiery Literackiej za autobiografię Pamiętnik orchidei czyli Zapiski ocalonego z XX wieku.

Nagrobek Zygmunta Kałużyńskiego na Cmentarzu Komunalnym (d. Wojskowym) - Powązki, Warszawa, 23 lipca 2006

Jego osoba budziła liczne kontrowersje. Według opinii Zdzisława Pietrasika, chociaż w życiu prywatnym ciepły, dobry i uczynny, to publicznie był bezwzględnym krytykiem, zachowującym niezależność, nie bojącym się kroczyć pod prąd, nie idącym na układy i w ten sposób walczącym o jak najwyższą jakość polskiego filmu, czym zyskał sobie reputację człowieka zadziornego, irytującego, kontrowersyjnego, godnego najmocniejszych ocen. Niektórzy ludzie kina byli wręcz przekonani o szkodliwym wpływie jego działalności na polską X muzę, co obrazuje wypowiedź krytyka filmowego Andrzeja Bukowieckiego: Pamiętam [...] program >>Sam na sam<< w telewizji, kiedy po premierze >>Nocy i dni<< Jerzego Antczaka Kałużyński niemal pobił się z Aleksandrem Jackiewiczem ostro atakując film powszechnie uważany za wybitny. Potem do Mieczysława Rakowskiego, ówczesnego redaktora naczelnego >>Polityki<< przyszła delegacja reżyserów kina moralnego niepokoju, z prośbą żeby Kałużyński przestał pisać, bo on strasznie krytykował te filmy. A było to przecież kino opozycyjne, bardzo potrzebne, kino, które torowało drogę do Sierpnia 80. roku.. Wyjątkowe emocje wzbudziły też felietony Kałużyńskiego na łamach odwieszonej w 1982 r. Polityki, w których bezpardonowo atakował kino polskie, akcję bojkotu, a także opozycję solidarnościową.

Sam Kałużyński bez skrępowania i z upodobaniem cytował wypowiedzi o sobie znanych luminarzy polskiej kultury: rektor Akademii Teatralnej Jan Englert określił go jako debila, który wymęcza felietony o >>objawach wieku starczego<<; reżyser Krzysztof Zanussi widział w nim upadłego wyrobnika w służbie stalinowskiej; reżyser Agnieszka Holland żądała w programie telewizyjnym, by uniemożliwić mu zabieranie głosu jako szkodnikowi niszczącemu kulturę narodową, a kiedyś stwierdziła Nie mam na jego temat nic do powiedzenia. Rozumiem, że w polskim pejzażu filmowym wyrósł na klasyka; widać jaki pejzaż, taki klasyk; reżyser Andrzej Żuławski oświadczył, że jak widzi ... [jego] małpią gębą w TVP, to mu się rzygać chce. W telewizyjnym programie Sam na sam, którego Kałużyński bywał uczestnikiem, nigdy się z nikim nie zgadzał.

Doceniał moc autokreacji i oddziaływania bulwersowaniem nie tylko piórem, ale także wyglądem. W telewizji pojawiał się w poplamionej koszuli, wymiętej marynarce, opadających spodniach i prezentował efektowny słowotok oraz niekonwencjonalne zachowania - wypracowany latami dyżurny zestaw min, pokazywanie na wizji interlokutorowi języka lub efekciarskie klękanie (przed piosenkarką Izabellą Trojanowską).

Znany był nie tylko ze swej obszernej wiedzy filmowej, ale również z zamiłowania do braku higieny, z czego uczynił wrecz rodzaj ideologii. Jak wspomina reżyser Jan Sosiński, wykonujący zdjęcia w jego mieszkaniu - ... nie myte przez pięćdziesiąt lat okna, czym pan Zygmunt się chwalił, dawały efekt zmiękczającego filtra, a kurz pełnił rolę magicznego pyłu.

Miłośnik kina, komiksu, jazzu, muzyki poważnej (sam akompaniował na fortepianie podczas koncertów swemu przyjacielowi, sławnemu tenorowi, Bogdanowi Paprockiemu) i kultury francuskiej. Paradoksalnie ten miłośnik żywego obrazu i osobowość telewizyjna pierwszy w życiu telewizor sprawił sobie dopiero w 2001 roku.

Był postrzegany jako antyklerykał, mocno krytykowano jego tezy jak np. zamieszczone w zbiorze felietonów Z pozycji przewróconego stwierdzenie, że Bóg nie ma programu ekonomicznego. Wg Macieja Gajka krótko przed śmiercią powrócił do praktykowania religii katolickiej^[1].

W czerwcu 2006 r. ogłoszono, że od października tegoż roku, podczas cyklicznego festiwalu filmowego "Toffi" w Toruniu, promującego kino autorskie i niezależne, przyznawana będzie Nagroda im. Zygmunta Kałużyńskiego. Otrzymywać ją będzie reżyser, scenarzysta, kompozytor, operator lub aktor, którego element filmu (scena, ujęcie, dialog, motyw muzyczny, obraz) będzie zasługiwać na zapamiętanie.

W jednym z ostatnich wywiadów w swoim życiu powiedział, że polskie kino upada dlatego że nie ma w Polsce państwowego programu kulturalnego, który istniał w PRL. Nie ma czegoś takiego jak ideowość artystyczna (tyg. NIE 37/2003r.) .

Był dwukrotnie żonaty, po raz pierwszy z Julią Hartwig, po raz drugi z lewicową amerykańską aktorką Eleonorą Griswold.

[edytuj] Twórczość

Zobacz w Wikicytatach kolekcję cytatów
z Zygmunta Kałużyńskiego

Kanikuła. Fantazja dramatyczna w 9 scenach (Przedmowa: Stefan Lichański; Czytelnik 1946)
Podróż na Zachód (szkice; Czytelnik 1953)
Listy zza trzech granic (recenzje i publicystyka; Czytelnik 1957)
Nowy Kaliban. Notatki kibica z okresu fermentu (felietony; Czytelnik 1961)
Bilet wstępu do nowego wieku (szkice i recenzje filmowe; Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe1963)
Salon dla miliona (szkice; Czytelnik 1966)
Nowa fala zalewa kino (felietony filmowe; Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe 1970
Pożegnanie molocha (szkice; Państwowy Instytut Wydawniczy 1972)
Wenus automobilowa. Obyczaje współczesne na ekranie (szkice; Państwowy Instytut Wydawniczy 1976)
Demon milionowy. Mity, obsesje, wizje dla mas (felietony; Państwowy Instytut Wydawniczy 1978)
Seans przerywany (felietony filmowe; Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe 1980, ISBN 83-22-10127-9)
Superman chałturnik. Sztuka popularna o dramatach naszych czasów (szkice; Państwowy Instytut Wydawniczy 1982, ISBN 83-06-00773-5)
Widok z pozycji przewróconego (felietony; Państwowy Instytut Wydawniczy 1985, 1986, ISBN 83-06-01209-7)
Diabelskie zwierciadło (felietony filmowe; Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe 1986, ISBN 83-22-10354-9)
Paszkwil na siebie samego (Państwowy Instytut Wydawniczy 1988, ISBN 83-06-01631-9)
Pamiętnik rozbitka (felietony; BGW 1991, ISBN 83-70-66144-0)
Perły do lamusa? Rozmowy o filmach lat dziewięćdziesiątych (wespół z Tomaszem Raczkiem; Opus 1992, ISBN 83-70-89006-7)
Bankiet w domu powieszonego (szkice; BGW 1993, ISBN 83-70-66519-5)
Kolacja z celuloidu (szkice i felietony; Polski Dom Wydawniczy 1994, ISBN 83-70-43163-1)
Poławiacze pereł (wespół z Tomaszem Raczkiem; Twój Styl 1998, ISBN 83-71-63063-8)
Buntownik bywalec (Ars 1998, ISBN 83-90-49204-0)
Perłowa ruletka. Leksykon filmowy (wespół z Tomaszem Raczkiem; Twój Styl 2000, ISBN 83-71-63256-8)
Wampir Salonowiec (Twój Styl 2001, ISBN 83-71-63288-6)
Kino na nowy wiek (Siedmioróg 2001, ISBN 83-71-62982-6)
Pamiętnik orchidei: zapiski ocalonego z XX wieku (Instytut Wydawniczy "Latarnik" 2003,ISBN 83-91-78910-1; wyd. 2 uzupełnione pt. Pamiętnik orchidei. Pożegnania, Instytut Wydawniczy "Latarnik" 2005, ISBN 83-60000-00-X)
Do czytania pod prysznicem: znalezione w osobistej szufladzie (Instytut Wydawniczy "Latarnik" 2004, ISBN 83-91-78916-0; Nominacja do Śląskiego Wawrzynu Literackiego, marzec 2005 r.)
Kanon Królewski: jego 50 ulubionych filmów (wybór recenzji filmowych; wybór i oprac. Zdzisław Pietrasik; Instytut Wydawniczy "Latarnik im. Zygmunta Kałużyńskiego - Spółdzielnia Pracy "Polityka" 2005, ISBN 83-60-00006-9)
Perły kina: leksykon filmowy na XXI wiek. Tom 1: Sensacje i science fiction (wespół z Tomaszem Raczkiem; Instytut Wydawniczy "Latarnik" 2005, ISBN 83-60-00001-8)
Perły kina: leksykon filmowy na XXI wiek. Tom 2: Ekranizacje literatury (wespół z Tomaszem Raczkiem; Instytut Wydawniczy "Latarnik" im. Zygmunta Kałużyńskiego 2005, ISBN 83-60-00005-0)
Perły kina: leksykon filmowy na XXI wiek. Tom 3: Komedie, przygody i animacje (wespół z Tomaszem Raczkiem; Instytut Wydawniczy "Latarnik" im. Zygmunta Kałużyńskiego 2005, ISBN 83-60-00008-5)
Perły kina: leksykon filmowy na XXI wiek. Tom 4: Miłość i seks (wespół z Tomaszem Raczkiem; Instytut Wydawniczy "Latarnik" im. Zygmunta Kałużyńskiego 2005, ISBN 83-60000-10-7)
Perły kina: leksykon filmowy na XXI wiek. Tom 5: Rarytasy, niewypały i kurioza (wespół z Tomaszem Raczkiem; Instytut Wydawniczy "Latarnik" im. Zygmunta Kałużyńskiego 2006, ISBN 83-60000-13-1 [10 cyfr], ISBN 978-83-60000-13-7 [13 cyfr])
Alfabet na cztery ręce t. I/II (wespół z Tomaszem Raczkiem; Instytut Wydawniczy "Latarnik" im. Zygmunta Kałużyńskiego 2006 [w przygotowaniu])

[edytuj] Przekłady

Jan Szembek, Dziennik. Dokument polityki sanacyjnej (z jęz. francuskiego; wstęp: Stefan Arski, Książka i Wiedza 1954)

[edytuj] Opracowania

Jan Lenica (autor tekstu; WAG 1964)
Wojciech Zabłocki, Szablą i piórkiem (autor przedmowy; Sport i Turystyka 1982, ISBN 83-21-72389-6)

[edytuj] Linki zewnętrzne

[edytuj] Źródła

↑ Gajek M.: Przemienieni, OZON, 2005, nr 22

Źródło: "http://pl.wikipedia.org../../../z/y/g/Zygmunt_Ka%C5%82u%C5%BCy%C5%84ski_81d0.html"

Kategorie: Polscy pisarze • Ludzie związani z Lublinem • Polscy dziennikarze kulturalni • Polskie osobowości telewizyjne • Urodzeni w 1918 • Zmarli w 2004

Zygmunt Kałużyński

Z Wikipedii

Spis treści

[edytuj] Twórczość

[edytuj] Przekłady

[edytuj] Opracowania

[edytuj] Linki zewnętrzne

[edytuj] Źródła

Views

nawigacja

techniczne

zmiany

Szukaj