Static Wikipedia February 2008 (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu

Web Analytics
Cookie Policy Terms and Conditions Etna (vulcanu) - Wikipedia

Etna (vulcanu)

Di Wikipedia, l'enciclopedìa lìbbira.

Pi l'àutri significati, viditi Etna (disambiguitati).
L'Etna comu si prisintava a l'eruzzioni dô 2002.
L'Etna comu si prisintava a l'eruzzioni dô 2002.

L' Etna è nu vurcanu attivu nti la parti est di la Sicilia, tra Catania e Missina. È lu vurcanu cchiù granni di l'Europa e la muntagna cchiù àuta d'Italia ô sud di l'Alpi: havi un basamentu di 1600 Kmq e havi n'autizza suggetta a canciamenti cuntìnui (oggi è di 3.320 m s.l.m..).

Lu sò pirìmitru è di 150 Km e havi na stinzioni di quarchi 60 Km versu N-S e di quarchi 40 Km versu E-O.

L'Etna cunfina a est cô Mari Joniu, a nord cô ciumi Alkantara, a ovest e a sud cô ciumi Simetu e câ Chiana di Catania.

Ìndici

Murfuluggìa

Lu sò tirritoriu si poti spàrtiri nta tri fasci, a secunnu di l’autizza. La prima veni nnicata comu "fascia pidemuntana", ditta macari "di li surgivi" pi la prisenza di tantìssimi e ricchi surgenti ca sfùcianu macari sotta lu liveddu dô mari. Sta fascia si stennni finu a na quota di 600 metri.

La secunna fascia, ditta "zona buschiva", si parti di 600 metri e arriva sinu a 2000 metri di quota.

L'ùrtima fascia, la "riggiuni disèrtica", agghica sinu a li quoti summitali (3300 m).

Lu vulcanu, eppi na cumpressa evoluzzioni ca è tistimuniata di la sò murfuluggìa particulari. Pi esempiu, lu dificiu etneu havi na pinnenza media di 7°-8° gradi nfina a quoti di quarchi 1700-1800 metri e di ccà nfinu a la summitati agghiunci macari i 28°-30° gradi. Chistu veni ntrippitatu comu lu risurtatu di na prima fasi di l'attività vulcànica (di 700.000 anni arreri nfinu a quarchi 200.000-100.000 anni arreri) privalintimenti “effusiva”,a tipu di li vulcani Hawaiani, ntô mentri ca si furmò nu dificiu vurcànicu (Etna primurdiali) cu na murfuluggìa rilativamenti duci. Doppu, supra a stu primu dificiu, si svilupparu, suvrappunènnusi, àutri vurcani cu fasi di attività cchiù esprusiva (cu l'artirnàrisi di effusioni làvichi e prudotti piroclàstici comu li cìnniri, lapilli ecc. tìpicu di lu "stratu vulcanu") dannu a lu massicciu etneu na forma cchiù di pinnenza. N'àutru particulari murfulòggicu è datu di la granni diprissiuni canusciuta comu Valli dô Bove, tiatru di tanti eruzzioni; comu a chidda dô 1991-93 ca mudificau la murfuluggìa di la parti miridiunali.

La prima di li tri fasci di lu vurcanu, la "zona pidemuntana", spiciarmenti chidda di lu virsanti urientali, è ntirutta a tratti di scarpati virticali, canusciuti comu Timpa, ca scìnninu mpruvvisamenti versu lu mari, cu lunghizza macari di chilòmitri, criannu scuggheri a piccu supra lu mari.

Sti "Timpi", di sòlitu urientati ammeri la direzzioni NNW-SSE e ca si stènninu macari nta li funnali marini arantu a la costa, sunnu furmati di nu sistema di fagghi causati pi na parti di lu “stress” di caràttiri riggiunali e, pi n'àutra parti, di li scivulamenti di lu dificiu vurcànicu ca pisa supra la scarpata ca scinni versu li funnali di lu Joniu.

Lu paisaggiu di l'Etna è chinu di cintinara di munti isulati e cu li formi cchiù o menu rigulari di coni truncati ntâ summità, àuti macari cchiù di 200 metri. Sti munti si furmaru duranti pisodi eruttivi.

La murfuluggìa di li cimi, cancia cuntinuamenti pi causanza di la cuntìnua attività parussìstica di li crateri summitali ca sù a cuntattu direttu cu la càmmira magmàtica menu prufunna.

Lu crateri summitali ca si ginirò nta n’èbbica pricidenti di l’àutri crateri è la '"Vuràggini Cintrali"'. La forma ca havi ora stu crateri la pigghiò cu l'eruzzioni di lu 1956-64 quannu grazzi a na ntenza attività esprusiva, ca pruducìu accùmuli di matiriali vurcànicu, havi accrisciutu l'autizza di 65 metri.

Àutri noma

L' Etna è canusciutu cu lu nomu sicilianu (d'orìggini àrabba: "gebel utlamat") di Mungibeddu (o Mungibbeddu, Mungibieddu, Muncibeddu, Muncibbeddu, Muncibbieddu, e puru cu li formi ortugràfichi nun curretti Mungibeddru, Mungibbeddru, Mungibeddhu, e Muncibeddhu) e è puru canusciutu câ sprissioni siciliana Muntagna di focu, o nta un modu cchiù sèmprici e cunfidinziali è canusciuta di li catanisi cu lu nnomu " 'a Muntagna ".

Attivitati

L'Etna è unu dî vurcani cchiù attivi dû munnu. La sò attivitati quasi cuntìnua e riulari pirmetti la prisenza di nu centru nazziunali di vulcanoluggìa chi è a l'avanguardia nta la ricerca scintìfica supra li vurcani.

Storia

Ntê sèculi passati, comunqui, lu vurcanu havi statu prutagunista d'eruzzioni distruttivi chi hannu suttirratu tutti li cità vicini. La cità di Catania sarva tistimunianzi di sti eruzzioni n cchiazza Stesicuru, unni l'anticu tiatru rumanu è suttirratu sutta na dicina di metri di lava.

Static Wikipedia 2008 (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu -

Static Wikipedia 2007 (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - en - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu -

Static Wikipedia 2006 (no images)

aa - ab - af - ak - als - am - an - ang - ar - arc - as - ast - av - ay - az - ba - bar - bat_smg - bcl - be - be_x_old - bg - bh - bi - bm - bn - bo - bpy - br - bs - bug - bxr - ca - cbk_zam - cdo - ce - ceb - ch - cho - chr - chy - co - cr - crh - cs - csb - cu - cv - cy - da - de - diq - dsb - dv - dz - ee - el - eml - eo - es - et - eu - ext - fa - ff - fi - fiu_vro - fj - fo - fr - frp - fur - fy - ga - gan - gd - gl - glk - gn - got - gu - gv - ha - hak - haw - he - hi - hif - ho - hr - hsb - ht - hu - hy - hz - ia - id - ie - ig - ii - ik - ilo - io - is - it - iu - ja - jbo - jv - ka - kaa - kab - kg - ki - kj - kk - kl - km - kn - ko - kr - ks - ksh - ku - kv - kw - ky - la - lad - lb - lbe - lg - li - lij - lmo - ln - lo - lt - lv - map_bms - mdf - mg - mh - mi - mk - ml - mn - mo - mr - mt - mus - my - myv - mzn - na - nah - nap - nds - nds_nl - ne - new - ng - nl - nn - no - nov - nrm - nv - ny - oc - om - or - os - pa - pag - pam - pap - pdc - pi - pih - pl - pms - ps - pt - qu - quality - rm - rmy - rn - ro - roa_rup - roa_tara - ru - rw - sa - sah - sc - scn - sco - sd - se - sg - sh - si - simple - sk - sl - sm - sn - so - sr - srn - ss - st - stq - su - sv - sw - szl - ta - te - tet - tg - th - ti - tk - tl - tlh - tn - to - tpi - tr - ts - tt - tum - tw - ty - udm - ug - uk - ur - uz - ve - vec - vi - vls - vo - wa - war - wo - wuu - xal - xh - yi - yo - za - zea - zh - zh_classical - zh_min_nan - zh_yue - zu