Gabriel García Márquez

Nga Wikipedia, Enciklopedia e Lirë

Gabriel García Márquez është një shkrimtar i njohur kolumbian lindi më 6 mars të 1927 në Aracataca, një fshat i vogël pranë maleve të Caraïbeve kolumbiane. Ai ishte djali i Gabriel Eligio García dhe Luisa Santiaga Márquez Iguarán.

Në atë periudhë dështoi shoqëria United Fruit, që deri në atë kohë kishte mbajtur ekonominë në rajon në një nivel mjaft të mirë nëpërmjet kultivimit të bananes. Si në çdo familje të asaj krahine edhe në atë Marquez gjendja financiare ishte në përkeqësim të vazhdueshëm kështu që Gabrile së bashku me prindërit u transferua në shtepinë e gjyshërve të tij në Riohacha.

Tetë vitet e para të jetës së Márquez kaluan qetësisht të mbushur me historitë magjike të gjyshes Tranquilina Iguarán dhe tregimet epike të gjyshit Nicolás Ricardo Márquez Mehija, në shtëpine e të cilit dëgjoi historine e masakrës së plantacioneve të bananes, ku u vranë mbi 100 njerëz, që më pas u varrosën në një varr masiv. Nga goja e gjyshit dëgjoi bëmat e jashtëzakonshme të gjeneralit Rafael Uribe Uribe, protagonist absolut i Luftës Njëmijë Ditore (1899-1902), një nga ngjarjet më të rënda dhe të përgjakshme në historinë e Kolumbisë.

Ne 1935 humbi gjyshin dhe kjo ngarje ndikoi shume ne gjendjen shpirterore te 12 vjecarit Marquez, i cili nje vit me pas shkon ne Barrankija për te studiuar ne shkollen San Hosé. Ne 1942 u transferua ne Zipaquirá për te perfunduar gjimnazin. Ne moshen 20 vjecare fitoi te drejten e studimit ne Universitétin e Bogotá, dega drejtesi. I merzitur nga jeta e pershpjetuar e kryeqytetit kolumbian dhe nga i ftohti i krahines se Andeve, Gabriel mbyllej ne dhomen e tij ku lexonte kryeveprat e atuoreve me te medhenj latine dhe spanjisht-foles. I mahnitur nga letersia, filloi te shkruante duke braktisur studimet.

Megjithe pasionin e madh për librat Marquez ishte nje nga ata qe vuanin situate e Kolombise qe po kalonte nje moment ku dhuna ishte gjithnje e pranishme. Me 9 prill 1948, filloi e famshmja El Bogotazo, e njohur si trediteshi i dhunes ne kryeqytet, qe perfundoi me vdekjne e drejtuesit libéral Jorge Eliecer Gaitán. Gjate atyre diteve te pergjakshme disa njerez hyne ne apartamentin e tij dhe dogjen gjithcka. Marquez vendosi te shkonte ne Kartagjene ku gjeti pune si redator e me pas reporter për gazeten "El Universal".

Ne 1949 vendosi te rikthehej ne Barrankija, ku filloi te punonte si gazetar dhe u bashkua me “El Gruppo de Barranquilla”, qe perbehej nga te rinj qe kishin pasion letersine. Nje vit me pas publikoi ne faqet e gazetes "El Espectador" te Santa Fé nje tregim me titull "La tercera resignación". Ne 1952, mbaroi se shkruari romanin e tij te pare, “La hojarasca”(Gjethe te vyshkura) doreshkkrimin e te cilit e derogoi Argentine. Pas tre javesh ne pergjigjen qe i erdhi shkruhej qe mund te merrej me çdo gje pervec se me letersi.

Ne 1955 fitoi cmimin e pare ne nje konkurs, ku konkuroi me tregimin "Un día después del sábado" (Dita pas se Shtunes). Fale dhuntive te tij narrative, García Márquez ne nje hark kohor mjaft te shkurter u be nje nga emrat me te rendesishem te gazetarise kolumbiane.Intervistat, artikujt dhe opinionet e tij ishin te mirpritura ne çdo redaksi. Te gjithe punimet e tij deri ne 1956, u publikuan si nje liber i vetem me titull "Relato de un naufrago", qe trazoi skénen politik ne vend pasi aty trajtoheshin trafiqet e droges nepermjet detit. Qendrimi i Markez ndaj keitj fenomeni gjeti aprovimin e popullit por provokoi keqas politikanet.

Ne nentor 1956 drejtori i gazetes "El Espectador", për te cilen punote Markez, mori urdher nga disa qeveritare qe te pushonte nga puna shkrimtarin. Nga miqesia e ngushte dhe respekti i madh, drejtori vendosi ta dergonte ne Zvicer ku do te kryente reporterin për gazeten e tij. Edhe pas falimentimit qe ndodhi nje vit me pas, Markez vendosi te qendronte ne Zvicer. Gjate jetes ne Evrope, ai vizitoi shume qytete te famshme te kontinentit te vjeter se bashku me mikun Plinio Apuleyo Mendoza. Udhetimi ne fjale sherbeu si frymezim për te shkruar "90 días en la cortina de hierro". Ne 1958, pas nje qendrimi ne Londer, García Márquez u kthye ne Amerike, për tu vendosur me pas ne Venezuele.

Ne Barrankija, u martua me Mercedes Barca, me te cilen pati dy femije, Rodrigo (lindur ne Bogotá ne 1959) dhe Gonzalo (lindi ne Meksiko ne 1962). Ne 1961 u transferua ne New York ku filloi pune si korespondent i Prensa Latina. Kercenimet e vazhdueshme nga ana e CIA-s dhe kubanezeve e shtyne te transferohej ne Meksike. Ne 1967 realzioi kryevepren e krijimtarise se tij “Cien años de soledad,“nje liber qe shenon kulmin e te ashtuquajturit realizem magjik. Ne 1974 dolen ne treg “Ojos de perro azul” dhe "El otono del patriarca", dy veprat me komplekse te krijimtarise se tij, nje metafore e gjere mbi vetmine, mjerimin si pasoje e pasurimit.

Nga 1975, Márquez jetoi midis Meksikes dhe Kartagjenes, Havanes e Parisit. Ne 1982, u vleresua me cmimin Nobel për Letersine. Nel 2002 publikoi vellimin e pare te Vivere për raccontarla ndersa dy vjet me pas vepren e tij te fundit, te pakten deri tani Memorias de mis putas tristes. Aktualisht Gabriel Garcia marquez jeton ne Mexico Disctricto Federal ne Meksike ku shkruan autobiografine e vet dhe lufton kancerin limfatik. Nder veprat e tij me te medha permenden Dashuri ne Koherat e Koleres, Kronike e nje vdekjeje te paralajmeruar dhe “Njeqind vjet vetmi” e cila është perkthyer ne shqip nga i madhi Robert Shvarc, Gjenerali ne labirinthin e tij, Ereindira etj.

Romani i fundit i Gabriel Garcia Marquez u botua ne Tetor 2004 me titullin Memoria de mis putas tristes (Kujtese e kurvave te trishta).