พระอภัยมณี

จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี

พระอภัยมณี
กวี :	สุนทรภู่
ประเภท :	นิทานคำกลอน
คำประพันธ์ :	กลอนสุภาพ
ความยาว :	94 เล่มสมุดไทย
สมัย :	ต้นรัตนโกสินทร์
ปีที่แต่ง :	ราวรัชกาลที่ 3
ชื่ออื่น :
ลิขสิทธิ์ :

พระอภัยมณี เป็นวรรณคดีชิ้นเยี่ยมเล่มหนึ่งของไทย ทั้งยังมีความยาวมากถึง 94 เล่มสมุดไทย เมื่อพิมพ์เป็นเล่มหนังสือ มีความยาวกว่าหนึ่งพันสองร้อยหน้า ผู้แต่งคือพระสุนทรโวหาร หรือสุนทรภู่ กวีเอกแห่งกรุงรัตนโกสินทร์นับเป็นวรรรณคดีไทยที่มีชื่อเสียงในอับดันต้นๆ ทั้งยังได้รับการถ่ายทอดในรูปแบบต่างๆ มากมาย ทั้งเรื่องเล่าร้อยแก้ว นิทานภาพ รวมทั้งภาพยนตร์ และละครโทรทัศน์

สารบัญ 1 ประวัติ 2 เนื้อเรื่อง 3 คำประพันธ์ 4 บทกลอนจากพระอภัยมณี

[แก้] ประวัติ

สุนทรภู่น่าจะได้แต่งเรื่องพระอภัยมณีตั้งแต่ครั้งสมัยรัชกาลที่ 2 โดยค่อยแต่งทีละเล่มสองเล่มเรื่อยไป และยังแต่งๆ หยุดๆ เป็นหลายครั้ง ในตอนแรกเขียนจบไว้ที่ 49 เล่มสมุดไทย ตอนพระอภัยมณีออกบวช แต่กรมหมื่นอัปสรสุดาเทพทรงมีรับสั่งให้แต่งต่อ ในที่สุดจึงได้ความยาวถึง 94 เล่มสมุดไทย ทว่านักวรรณคดีบางท่านเสนอความเห็น ว่าในเล่มหลังๆ อาจไม่ใช่สำนวนของสุนทรภู่เพียงคนเดียว

[แก้] เนื้อเรื่อง

เริ่มต้นที่กรุงรัตนา ที่มีท้าวสุทัศน์และพระนางประทุมเกสร มีพระโอรสสององค์ คือ พระอภัยมณี และศรีสุวรรณ พระบิดารับสั่งให้โอรสทั้งสองไปเรียนศิลปวิทยา ในที่สุดพระอภัยมณีได้เรียนวิชาปี่ ขณะที่ศรีสุวรรณได้เรียนวิชากระบี่กระบอง เมื่อสำเร็จวิชา ก็ได้เสด็จกลับคืนพระนคร ทว่าพระบิดาทรงกริ้ว ด้วยพระโอรสไปเรียนวิชาชั้นต่ำ ไม่คู่ควรแก่กษัตริย์ จึงไล่ทั้งสองออกจากพระนคร แล้วการผจญภัยของพระอภัยมณีและศรีสุวรรณก็เริ่มต้นตั้งแต่ต้น

ทั้งสองได้พบปะกับผู้คนมากมาย ต่างได้พบคู่และอยู่ร่วมกันฉันท์ผัวเมีย และพบเหตุเพทภัยนานาอย่างน่าตื่นเต้น และสนุกสนาน โดยเฉพาะเมื่อมีตัวละครเด่นขึ้นมาประกอบอีกหลายตัว เช่น สินสมุทร และสุดสาคร โอรสของพระอภัยมณี รวมถึงนางยักษ์ผีเสื้อสมุทร โดยมีฉากสำคัญๆ หลายบทหลายตอนด้วยกัน พระอภัยมณีได้นางเงือกเป็นภรรยา แล้วได้ลูกชื่อว่า สุดสาคร อายุก็ไล่ประมาณสินสมุทรซึ่งสินสมุทรเป็นพี่ชายของสุดสาครหลังปราบนางยักษ์ได้แล้ว สุดสาครได้ออกตามหาพ่อแล้วโดยม้านิลมังกรเป็นเพื่อน

[แก้] คำประพันธ์

คำประพันธ์ในเรื่องพระอภัยมณี เป็นกลอนสุภาพทั้งหมด ด้วยเป็นความถนัดอย่างพิเศษของกวีผู้นี้ ภาษาที่ใช้มีความเรียบง่ายตามแบบฉบับของสุนทรภู่ มีสัมผัสในไพเราะงดงามโดยตลอด ทำให้เป็นที่นิยมอ่านเรื่อยมา แม้ในปัจจุบัน

[แก้] บทกลอนจากพระอภัยมณี

ความไพเราะของถ้อยคำและสำนวนในนิทานคำกลอนเรื่องพระอภัยมณี ทำให้มีผู้ที่ชื่นชอบ และท่องบทกลอนจากเรื่องนี้ได้หลายบท ในที่นี้ขอยกบทกลอนที่รู้จักกันดีมาให้ได้อ่าน ดังนี้

• บทเริ่มต้น

	แต่ปางหลังยังมีกรุงกษัตริย์
สมมุติวงศ์ทรงนามท้าวสุทัศน์	ผ่านสมบัติรัตนานามธานี
อันกรุงไกรใหญ่ยาวสิบเก้าโยชน์	ภูเขาโขดเป็นกำแพงบูรีศรี
สะพรึบพร้อมไพร่ฟ้าประชาชี	ชาวบูรีหรรษาสถาวร
มีเอกองค์นงลักษณ์อรรคราช	พระนางนาฏนามประทุมเกสร
สนมนางแสนสุรางคนิกร	ดังกินนรน่ารักลักขณา
มีโอรสสององค์ล้วนทรงลักษณ์	ประไพพักตรเพียงเทพเลขา
ชื่ออภัยมณีเป็นพี่ยา	พึ่งแรกรุ่นชันษาสิบห้าปี
อันกุมารศรีสุวรรณนั้นเป็นน้อง	เนื้อดังทองนพคุณจำรุณศรี
พึ่งโสกันต์ชันษาสิบสามปี	พระชนนีรักใคร่ดังนัยนาฯ

• เมื่อพระฤๅษีสอนสุดสาคร หลังถูกชีเปลือยผลักตกหน้าผา เอาม้ามังกรและไม้เท้ากายสิทธิ์ไป

บัดเดี๋ยวดังหงั่งเหง่งวังเวงแว่ว	สะดุ้งแล้วเหลียวแลชะแง้หา
เห็นโยคีขี่รุ้งพุ่งออกมา	ประคองพาขึ้นไปจนบนบรรพต
แล้วสอนว่าอย่าไว้ใจมนุษย์	มันแสนสุดลึกล้ำเหลือกำหนด
ถึงเถาวัลย์พันเกี่ยวจนเลี้ยวลด	ก็ไม่คดเหมือนหนึ่งในน้ำใจคน
อันมนุษย์นี้ที่รักสองสถาน	บิดามารดารักมักเป็นผล
ที่พึ่งหนึ่งพึ่งได้แต่กายตน	เกิดเป็นคนคิดเห็นเจรจาฯ
แม้นใครรักรักมั่งชังชังตอบ	ให้รอบคอบคิดอ่านนะหลานหนา
รู้สิ่งไรไม่สู้รู้วิชา	รู้รักษาตัวรอดเป็นยอดดี
จงคิดตามไปเอาไม้เท้าเถิด	จะประเสริฐสมรักเป็นศักดิ์ศรี
พอเสร็จคำสำแดงแจ้งคดี	รูปโยคีหายวับไปกับตาฯ

• นางวาลีเตือนสติพระอภัยมณี เมื่อพระอภัยมณีจะปล่อยอุศเรนไป

ประเวณีตีงูให้หลังหัก	มันก็มักทำร้ายเมื่อภายหลัง
จระเข้ใหญ่ไปถึงน้ำมีกำลัง	เหมือนเสือขังเข้าถึงดงก็คงร้าย
อันแม่ทัพจับได้แล้วไม่ฆ่า	ไปข้างหน้าศึกจะใหญ่ขึ้นใจหาย
ต้องตำรับจับให้มั่นคั้นให้ตาย	จะทำภายหลังยากลำบากครัน
จะพลิกพลิ้วชิวหาเป็นอาวุธ	ประหารบุตรเจ้าลังกาให้อาสัญ
ต้องตัดศึกลึกล้ำที่สำคัญ	นางหมายมั่นมุ่งเห็นจะเป็นการฯ

• เมื่อพระอภัยมณีเป่าปี่ ช่วยศรีสุวรรณ สินสมุทร และพราหมณ์ทั้งสาม

พระโหยหวลครวณเพลงวังเวงจิต	ให้คนคิดถึงถิ่นถวิลหวัง
โอ้จากเรือนเหมือนนกที่จากรัง	อยู่ข้างหลังก็จะแลชะแง้คอย
ถึงยามค่ำย่ำฆ้องจะร้องไห้	ร่ำพิไรรัญจวนหวลละห้อย
โอ้ยามดึกดาวเคลื่อนเดือนก็คล้อย	น้ำค้างย้อยเย็นฉ่ำที่อัมพร
หนาวอารมณ์ลมเรื่อยเฉื่อยเฉื่อยชื่น	ระรวยรื่นรินรินกลิ่นเกสร
แสนสงสารบ้านเรือนเพื่อนที่นอน	จะอาวรณ์อ้างว้างอยู่วังเวง
วิเวกแว่วแจ้วเสียงสำเนียงปี่	พวกโยธีทิ้งทวนชนวนเขนง
ลงนั่งโยกโงกหงับทับกันเอง	เสนาะเพลงเพลินหลับระงับไปฯ