วิกิพีเดีย

จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี

วิกิพีเดีย (Wikipedia) คือสารานุกรมเสรีหลายภาษาบนอินเทอร์เน็ต ที่ทุกคนสามารถอ่านและปรับปรุงเพิ่มเติมเนื้อหา ซึ่งทำให้วิกิพีเดียกลายเป็นสารานุกรมที่ได้รับการแก้ไข รวบรวมและดูแลรักษาจากอาสาสมัครหลายแสนคนทั่วโลก ผ่านซอฟต์แวร์ชื่อมีเดียวิกิ

วิกิพีเดียเริ่มต้นเมื่อ 15 มกราคม พ.ศ. 2544 โดยเริ่มต้นโครงการจากชื่อสารานุกรมนูพีเดียที่เขียนโดย ผู้เชี่ยวชาญในหลายสาขา และในปัจจุบันดำเนินงานโดยมูลนิธิวิกิมีเดีย ซึ่งก่อตั้งโดยจิมมี เวลส์และแลร์รี แซงเจอร์ ในปัจจุบัน วิกิพีเดียมีทั้งหมดมากกว่า 250 ภาษา รวมทุกภาษามีบทความมากกว่า 6,000,000 บทความ โดยในทั้งหมดมี 14 ภาษาที่มีบทความมากกว่า 100,000 บทความ และปัจจุบันวิกิพีเดียไทยมีทั้งหมด 21,485 บทความ

สารบัญ 1 ลักษณะสารานุกรม 2 เนื้อหาเสรี และการอนุญาตให้ใช้แบบเสรี 3 อคติและการโอนเอียงของข้อมูล 4 โครงการอื่น 5 อ้างอิง 6 ดูเพิ่ม

ลักษณะสารานุกรม

สารานุกรมวิกิพีเดียได้รับการยอมรับจากนักวิชาการและสื่อมวลชน เนื่องจากเนื้อหาเปิดเสรีให้สามารถนำไปใช้ได้ รวมถึงเปิดเสรีที่ให้ทุกคนแก้ไข รวมถึงนโยบายมุมมองที่เป็นกลางจากทุกฝ่ายที่เขียนในสารานุกรม อย่างไรก็ตามการนำไปใช้อ้างอิงในเอกสารทางวิชาการยังคงเป็นข้อถกเถียงเนื่องจากการเปิดโอกาสให้ทุกคนแก้ไข ซึ่งง่ายต่อการปรับเปลี่ยนข้อมูลทุกเมื่อ

ผู้ประสงค์ร้ายที่มือบอนเข้าไปทำลายข้อมูลหรือสิ่งดีๆ ในวิกิพีเดีย ยังเป็นปัญหาที่เกิดบ่อย แม้ว่าส่วนใหญ่ผู้ก่อการร้ายเหล่านั้นจะถูกจับได้ และมีการเข้าไปแก้ไขเนื้อหาเพิ่มเติมที่ไม่ถูกต้องเหล่านั้นอย่างรวดเร็ว โดยผู้ใช้วิกิพีเดียที่ทำหน้าที่ตรวจสอบติดตามการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นล่าสุด

ความน่าเชื่อถือของวิกิพีเดียได้ถูกทำการทดสอบ ในเดือนธันวาคม พ.ศ. 2548 ได้มีทีมนักวิจัยทดสอบความถูกต้องของวิกิพีเดียฉบับภาษาอังกฤษ เปรียบเทียบกับสารานุกรมบริเตนนิกา สารานุกรมที่เก่าแก่ที่สุดในโลก โดยนำเรื่องราวเกี่ยวกับด้านวิทยาศาสตร์ไปทดสอบ ผลลัพธ์ที่ออกมาสรุปว่าความถูกต้องใกล้เคียงกัน โดยมีการผิดพลาดทางข้อมูลและการใช้ภาษาใกล้เคียงกัน^[1]

เนื้อหาเสรี และการอนุญาตให้ใช้แบบเสรี

เนื้อหาข้อความทั้งหมดในวิกิพีเดียเป็นเนื้อหาเสรี งานสมทบที่ส่งมายังวิกิพีเดียทุกชิ้นถูกคุ้มครองโดยสัญญาอนุญาตเอกสารเสรีของ GNU "GNU Free Documentation License" หรือ GFDL ซึ่งเป็นหนึ่งในสัญญาอนุญาตชนิด "copyleft" ที่ให้สิทธิ์นำเนื้อหาไปแจกจ่ายซ้ำ, ดัดแปลงต่อยอด, และนำไปใช้งานได้อย่างเสรี ทั้งนี้รวมถึงการใช้งานเชิงพาณิชย์ด้วย. สัญญาอนุญาตตัวนี้ อนุญาตให้ผู้ร่วมเขียนวิกิพีเดียแต่ละคนยังคงมีสิทธิ์ในงานที่ตนเองสร้างสรรค์ขึ้น แต่ในขณะเดียวกัน ก็ยังอนุญาตให้ผู้อื่นนำงานนั้นไปต่อยอดและแจกจ่ายงานต่อยอดนั้นต่อได้ เพียงมีเงื่อนไขว่าจะต้องให้เครดิตกับเจ้าของงานดั้งเดิม และงานต่อยอดนั้นจะต้องใช้สัญญาอนุญาต GFDL เช่นเดียวกัน. ด้วยสัญญาอนุญาตตัวนี้ ทำให้รับประกันได้ว่าวิกิพีเดียจะถูกแก้ไขได้อย่างเสรีและอย่างเท่าเทียมกัน; การสมทบงานของผู้เขียนแต่ละคน จะถูกบันทึกไว้ในฐานข้อมูลตราบนานเท่านาน. แลร์รี แซงเจอร์ เคยกล่าวถึงการใช้ GFDL ไว้ว่า “การรับประกันเสรีภาพ เป็นแรงจูงใจสำคัญในการทำงานสารานุกรมเสรี”^[2]

วิกิพีเดียนั้นยังประกอบด้วยภาพและสื่ออื่น ๆ ที่ไม่ได้สร้างสรรค์โดยผู้ร่วมแก้ไข โดยสื่อเหล่านั้นอาจจะเป็นสาธารณสมบัติ หรือใช้สัญญาอนุญาตแบบ copyleft อื่น หรือสัญญาอนุญาตที่เข้ากันได้กับ GFDL เช่นสัญญาอนุญาตประเภท Creative Commons. อย่างไรก็ตามยังคงมีชิ้นงานอื่น ๆ เช่น ตราประจำบริษัท, ตัวอย่างเพลง, ภาพข่าวที่มีลิขสิทธิ์ ฯลฯ ที่นำออกแสดงในวิกิพีเดีย ด้วยการอ้างสิทธิ์การใช้งานโดยชอบธรรม (fair use) ภายใต้กฎหมายลิขสิทธิ์ของสหรัฐอเมริกา (เครื่องแม่ข่ายที่เก็บเนื้อหาของวิกิพีเดียนั้น โดยส่วนใหญ่รวมถึงวิกิพีเดียภาษาไทย ตั้งอยู่ในสหรัฐอเมริกา)

อคติและการโอนเอียงของข้อมูล

อคติในระบบของวิกิพีเดีย เป็นอีกหัวข้อหนึ่งที่มีการวิพากษ์วิจารณ์กันมาก โดยเฉพาะในประเด็นที่ว่าเรื่องราวบางเรื่องมีข้อมูลลงลึกมากกว่าเรื่องอื่น ๆ ซึ่งข้อวิพากษ์วิจารณ์นี้ แม้กระทั่งผู้เสนอโครงการวิกิพีเดียเองก็ยอมรับ

โครงการอื่น

นอกจากสารานุกรมแล้ว วิกิมีเดียยังมีฐานข้อมูลข่าวสาร ตลอดจนวิทยาการความรู้และเทคโนโลยีในรูปแบบอื่น ๆ อีกมากมายรวมอยู่ด้วยทั้งในลักษณะของ จดหมายเหตุ อักขรานุกรมภูมิศาสตร์ วารสาร เฉพาะด้าน รวมทั้งสถานการณ์ข่าว หรือเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นในปัจจุบัน องค์กรวิกิมีเดียยังมีโครงการอื่น ภายใต้ชื่อใกล้เคียงกันดังนี้

...	วิกิพจนานุกรม พจนานุกรมและอรรถาภิธาน	...	วิกิตำรา ตำราและคู่มือ	...	วิกิคำคม ที่รวบรวมคำคม สุภาษิต
...	วิกิซอร์ซ เอกสารต้นฉบับ	...	วิกิข่าว แหล่งข่าวเนื้อหาเสรี	...	วิกิสปีซีส์ สารบบอนุกรมวิธาน
...	คอมมอนส์ แหล่งรวบรวมแบ่งปันสื่อ	...	เมต้าวิกิ ศูนย์กลางโครงการวิกิมีเดีย

อ้างอิง

1. ↑ Wikipedia as accurate as Britannica ข่าวจากเว็บซีเอ็นเอ็นกล่าวถึงการทดสอบวิกิพีเดียเปรียบเทียบกับสารานุกรมอื่น
2. ↑ แลร์รี แซงเจอร์, "Britannica or Nupedia? The Future of Free Encyclopedias", Kuro5hin, 25 ก.ค. พ.ศ. 2544.

• วิวัฒนาการของวิกิพีเดียไทย บทความอ้างถึงวิกิพีเดียไทย เว็บไซต์ Onopen.com จากกองบรรณาธิการนิตยสารโอเพ่น ในบทความแปล บทสัมภาษณ์จิมมี่ เวลส์ และบทสัมภาษณ์ชาววิกิพีเดียไทยสั้น ๆ

ดูเพิ่ม

• วิกิพีเดียไทย