Kara mayını
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Kara mayını, toprak altına veya üstüne yerleştirilen, doğrudan doğruya çarpma veya basınç etkisiyle patlayarak zarara yol açan patlayıcı silah [1]. Düşmanı:
- İmha etmek,
- İstenen bölgeden uzak tutmak,
- Yön değiştirmek zorunda bırakmak,
- Geciktirmek,
- Psikolojik olarak rahatsız etmek amaçlarıyla kullanılır.
[değiştir] Tarihi
Kara, antipersonel ya da tanksavar mayınları, İkinci Dünya Savaşı’nda çokça kullanılan bu mayınların özelliği, karşı tarafın toprakları üzerinde ilerleyen düşmanın temasıyla patlayabilmesidir. Özellikle tanklar, savaş alanına girdiklerinde onları durdurmaya ya da ortadan kaldırmaya yarayan mayını harekete geçirirler. Almanlar daha savaş başlamadan ve tüm savaş boyunca bu konuda üstün olduklarını gösterdiler. Daha 1935’de, yıldırım savaşında mayın kullanımı üzerine eksiksiz bir sistem geliştirmişlerdi. Metal mahfazalı bir tanksavar mayını olan Tellermine 35, bir tankın yatak takımını ağır bir biçimde tahrip etmeye ya da onu hareket edemez duruma getirmeye yetecek kadar, aşağı yukarı 5 kg patlayıcı içeriyordu; ateşleyecisi 150 kg’lık bir basınçla çalışıyordu; bu da yaya bir savaşçının ağırlığıyla patlamasını önlüyordu. Ama mayının, etkisiz bir duruma getirilmesini engelleyen bir tuzakla donatılması mümkündü. Ayrıca, 100 g ile 10 kg arasında değişen patlayıcılara takılabilen standart telli çeşitli ateşleyicileri olan sabit tipte antipersonel mayınları kullanıldı. S-35 sıçrar antipersonel mayınında bulunan ek bir patlayıcı, mayını telle önceden saptanan bir yüksekliğe sıçratıyordu; mayın bu yüksekliğe ulaşınca 100 m’den daha uzağa her yönde öldürücü şarapneller fırlatarak patlıyordu.[2]
Libya ve Mısır’da çöl savaşı sırasında, doğal engellerin bulunmadığı yerlerde engeller oluşturmak için milyonlarca mayın kullanıldı. Tunus, İtalya ve Rusya mayının en çok kullanıldığı bölgelerdi. Yavaş ve kullanışsız olan elektromanyetik dedektörlerin sağladığı koruma, 1942’den itibaren Almanların bulduğu, dedektörle saptanamayan mayınların (ağaç, bakalit, bitüm, cam, beton) yaygınlaşmasıyla iyiden iyiye gözden düştü. Almanlar beşli kümeler halinde mayın yerleştirme yöntemini kullandılar ve mayın tarlalarının yoğunluğunu istenen amaca uygulamayı her zaman başardılar. Ucuza mal oluşu, kullanım kolaylığı ve etkinliği bu mayının tüm savaşanlarca benimsenmesini sağladı. Mayının taşıdığı tehlikenin belirsizliği ve sürekliliği, savaşanları büyük ölçüde etkiledi ve alınması gereken ek önlemler zırhlı araçların ve piyadelerin hızını azalttı. Mekanik araçlar, patlayıcılar, hatta hayvanlarla yapılan mayın çalışmaları, sondayla karış karış incelemekten vazgeçmeyi gerektirecek kadar verimli olmadı.[3]
Dünyanın önemli ordularında eksizsiz bir tanksavar ve antipersonel sistemi vardı. Bazıları, önceden hesaplanan bir geçikmeyle, hatta elektronik olarak uzaktan harekete geçirilen çeşitli ateşleyicilerden ve plastikten yararlanarak, mekanik olarak ya da helikopterle yerleştirme yöntemleri ve etkisi ayarlanabilen imla hakları (çukur ya da düz imla hakları) geliştirerek mayınların gizlenmesi temel ilkedir. Bua karşılık, mayınlar da belirli bir süre sonra etkisiz kılınmasına ya da kendi kendini imha etmeside olanak veren aygıtlarla donatılmıştır. Nihayet, elinde nükleer güç bulunan ülkeler, doğal olarak kullanımı gizli tutulan, ama zorunlu geçiş noktalarında kesin bir durdurma etkisine sahip, düşük güçte nükleer haklı mayınlar üzerinde araştırmalar yapmaktadır.[4]
[değiştir] Çeşitleri
Kara mayınları, anti-personel (AP) ve anti-tank (AT) mayınları olmak üzere ikiye ayrılır. AP mayınları, AT mayınlarını korumak; arazi ya da köprüler gibi önemli noktaları savunmak; sınır hatları boyunca askerî ve sivil geçişlere engel olmak için kullanılır. AT mayınları ise mekanize araç trafiğini engellemek için kullanılır.[5]
[değiştir] Anti-Personel (AP) ve Anti-Tank (AT) Mayınları
AP ve AT mayınları şekil ve büyüklük açısından farklılıklar gösterdiği gibi metal,plâstik ya da tahta gibi çeşitli kasa ve kılıf şekillerinde de imâl edilebilirler. Bu mayınları kendi sınıflarında incelememiz gerektiği taktirde şu sınıflandırmayı yapmamız yerinde olucaktır.[6]
- Anti-Personel: Bu mayın çeşitleri personel amaçlı düşük tahribatlı mayınlardır yani personele yönelik kullanım alanları pusu bölgeleri önceden tesbit edilmiş devriye geçiş bölgeleri ve daraltılmış çatışma alanları olarak ayrılabilir amaç personele verilebildiği kadarhasar verip ateş üstünlüğünü ele geçirmektir.
- Anti-Tank: Bu mayın çeşitleri ise diğer mayınların aksine yüksek yahribat gücüne sahip olmakla beraber toplu ve yalnız seyir halindeki devriye araçlarında kullanılır amaç verilen en yüksek hasar personel taşıyıcıları etkisiz kılmaktır fünyesiz olarakta çalısabilme özelligine sahiplerdir birbirinden bagımsız iki ateşleyici tetik tertibatıyla da calısabilirler.[7]
[değiştir] Ateşleme Mekanizmaları
Ateşleme mekanizmaları da çeşitlidir. Ayak sürçmesine duyarlı basit basınç ateşleyiciler, hileli dal/çubuk ateşleyiciler, sismik-akustik ateşleyiciler veya ışık ya da manyetik etkilere duyarlı ateşleyiciler şeklinde olabilir.[8]
[değiştir] Kullanım Alanları
Mayınlar farklı arazilerde farklı derinliklere gömülebildikleri gibi; yüzeye saçılı olarak, menfezlerde, bina içerisinde ya da üzeri yüksek otlarla kaplı arazi şartlarında da kullanılabilmektedirler.Mayınlar Metal ve Plastik olarak imal edilmektedir.[9]
[değiştir] AP Mayınları
AP mayınları genellikle disk şeklinde ya da silindir biçiminde olup; çapları 20 ile 125 mm ve yükseklikleri 50 ile 100 mm arasında değişir. Ağırlıkları 30 g civarında olan AP mayınlarında TNT, Tetryl ve Comp B gibi farklı patlayıcı malzemeler kullanılabilir.[10]
[değiştir] AT Mayınları
AT mayınları genelde yassı silindirik şekilli ya da yuvarlak köşeli dörtgenler şeklinde üretilir. Çapları 150 ile 300 mm, kalınlıkları ise 50 ile 90 mm arasında değişir. Patlayıcı içerik ise genellikle TNT, comp B ya da RDZ gibi patlayıcılardan oluşur. AT mayınları genelliklel savaş ekipmanı olarak değerlendirilir ve savaş alanlarında gizlenirler. Kullanım derinlikleri de değişken olup yüzeye aynı seviyede veya yüzeyin 150 mm altına kadar olan bölgeye yerleştirilirler. Çoğu AT mayını personel basmasına karşı duyarsızdır ve patlamaz. AT mayınlarını tetiklemede birim alana uygulanan kuvvet önemli rol oynar.[11]
[değiştir] Mayın Belirleme Teknolojileri
Mayın tespitinde kullanılacak teknolojiyi belirleyen unsurlar şunlardır:
- Mayının tahmini derinliği
- Mayının gömülme tarihi
- Mayının türü
Halen kullanılmakta olan elektromanyetik alan temelli metal dedektörlerine ve yer nüfuzlu radarlara göre sismik sinyal tekniği kullanımı, çok yaygın olan küçük plastik AP mayınlarının belirlenmesinde daha etkilidir.[12]
Kara mayınlarının belirlenmesinde en sık, toprağa gömülü durumdaki metal objelerin neden olduğu eletkromanyetik dağılımları algılama esasına dayalı çalışan metal dedektörler kullanılır. Fakat bu algılayıcılar yerin kendi doğal yapısı nedeniyle daimi yer manyetik alanı etkisi ile yaklaşık olarak her bir gerçek alarma karşılık 1000 yanıltıcı (1\1000) alarm verirler. Ayrıca artık modern AP mayınların plastik veya ahşaptan yapılıyor olması da bu yöntemin zayıf yönüdür.[13]
Kızılötesi görüntüleme, X-ışını gerisaçılımı, nötron ısıl aktivasyonu gibi gerçek şartlarda mayın tespitinin zorluk ve karmaşıklığını kavramış daha yeni belirleme yöntemleri de bulunmaktadır. Bu yöntemlerin çoğu ileri görüntüleme tekniklerine dayalı olmalarına rağmen, bazen bir mayının, taş veya daha diğer birikintilerinden ayırt edilmesi mümkün değildir. Görüntülemeye dayalı olmayan nötron ısıl aktivasyonu gibi diğer tekniklerin ise karmaşık olmalarının yanısıra toprağa olan sınırlı nüfuz derinlikleri ile çevre ve personel güvenliğindeki yetersizlikleri nedeniyle yaygın kullanımları kısıtlıdır. Farklı koşullarda tatmin edici performans elde etmek için farklı yaklaşımlı algılayıcıların birlikte kullanılması sayesinde daha güvenilir sonuçlara ulaşılabilir. Bu bağlamda sismik algılayıcıların GPR ve metal dedektörle birlikte kullanılması gibi diğer algılama tekniklerinin karma ya da entegre olarak kullanılması yerinde olacaktır.[14]
[değiştir] Sismik-Akustik Algılayıcılar
Sismik-akustik yaklaşım toprağın düşük frekansta (1KHz den az) uyarılması ve toprakta neden olunan bu titreşimlerle gömülü mayın üzerindeki toprağın "titreşim işaretlerinin" uzaktan algılayıclarla ölçülmesi esasına dayanır. Toprak titreşimi havadan taşınan (akustik) dalgalar ya da topraktan taşınan (sismik) dalgalar yardımıyla sağlanabilir. Uzaktan algılama ise laser-doppler titreşimölçer ile yapılır. Sismo/akustik algılama tekniğinde en önemli husus mayınlardan alınacak "titreşim imzalarının" anlaşılması ve doğru yöntemlerle işaretlenmesidir.[15]
Laser-doppler titreşimölçer taraması kullanılarak elde edilen yüzey titreşimi görüntüsü üzerinde gömülü bir plastik mayın ayırt edilebilmektedir. Dedektör mayın üzerinden geçerken salınan işaretlerden ayırt edilmesi kolay olan bir duvara vurulduğunda arkası boş (gevşek) veya dolu (sıkı) yerlerden alınacak yankı seslerini andıran, mayın geri yansımalı yüzey rezonans sesi duyulur. Bu nedenle görüntülemenin yanında kulaklıklı baş setleri kullanmak da mayın belirlemede tamamlayıcı olacaktır. Hatta bazen ses ile belirleme, görüntü ile teşhisten daha kolaydır.[16]
Gömülü mayınlar nedeniyle toprak yüzeyinde oluşan "lineer(doğrusal) olmayan bozulmaların" analizi yöntemine dayalı geliştirilmiş bazı yenilikçi tespit ve ayırt etme teknikleri de mevcuttur. Lineer olmayan bozulmayı izah etmenin en iyi yöntemi titreşimi ayarlanabilir bir çatal nesneyi başka bir katı cisme dokundurmaktır. İlk anda titreşimi üreten çatal nesnenin başlangıç sesinde bozulma olacaktır ve ardından nesne aktarılan titreşimi ile orijinal titreşim arasında bir farklılık olacakır ve bu değişim lineer (doğrusal) olmayacaktır. Aynı şekilde kendisini çevreleyen toprak,mayın kabına bir titreşim kaynağı gibi davranır ve aralarında benzer bir etkileşim oluşur. Mayını çevreleyen toprak aldığı titreşimi belli oranda ve karakteristikte bozarak toprağa geri aktaracaktır. Bu etki mayın kabı malzemesinden bağımsızdır ve metal, plastik ve tahta kılıflı mayınlarda da görülür. Diğer taraftan kaya, kök ve şarapnel gibi hedefler katı cisimler yansıyan sinyalde dikkate değer bir bozulmaya neden olmazlar. Çünkü bu nesneler mayın kaplarına göre daha serttirler ve uyarılmaları (titreşmeleri) daha zordur.[17]
Yukarıda anlatılan nedenlerden dolayı doğrusal olmayan bozulma etkisi mayınlar konusunda çok kıymetli ve ayırt edici bir bilgidir ve yüksek belirleme olasılıklı ve düşük yanlış alarm oranlı etkili bir mayın tespit yöntemi olarak kullanılabilir. Buna karşın çamurlu, ıslak ve iletkenliği yüksek arazilerde ve mayının yüzeye yakın olduğu durumlarda yanlış alarmlar alınabilir. Kara mayınlarına yönelik doğrusal olmayan titreşim imzalarının varlığını doğrulayan çok sayıda laboratuvar testinden sonra makul sistemler geliştirilmiştir.[18]
[değiştir] Yer Etkili Radar (GPR)
Yere nüfuz eden radar toprak altına gizlenmiş hedeflerin tespiti için geliştirilmiş bir tekniktir. GPR'nin çalışma prensibi; verici anten(ler) yardımıyla yermerkezine doğru gönderilen yüksek frekanslı elektromanyetik dalgaların toprağın içerisindeki hedeften yansıma yapması ve bu yansımaların alıcı yardımıyla kaydedilmesi esasına dayanır. Hedefler bulundukları ortamdan farklı elektriksel karakteristiğe sahip olduklarından hedef yüzeyinden yansıyan dalgalar farklı kırılma indisli olarak yansıyacaklardır.[19]
Ancak bu yansımanın tespiti yan faktörlerin de etkisiyle her zaman kolay değildir. Çünkü toprağın nemliliği, heterojenliği ve hedef dışındaki cisimlerin varlığı gibi sayısız değişken parametre algılanan yansımayı bozar ve örter. Zeminin elektriksel iletkenliğindeki süreksizlikler de (örneğin toprak ile mayın arasındaki küçük boşluklar veya toprak ile büyük kaya parçaları arası farklılıklar) yanıltıcı yansımalara sebeb olabilir. Bu olası değişken ortamlarda alınan işaretlerin yakalanıp doğru yorumlanması çok önemlidir. Bu sebeble GPR problemlerini küçük bilgisayarlı sistemlerde yorumlayacak ve anlamlı ses ve görüntülere çevirecek matematiksel model, değişik filtre ve algoritmalara büyük iş düşer.[20]
GPR sisteminde en önemli husus; radyo dalgalarının frekans kontrolüdür. Yere salınan radyo dalgasının boyu ile toprak içinde algılanabilecek nesnelerin büyüklükleri arasında doğru orantı vardır ve bu nedenle dalganın boyu küçüldükçe ve dolayısıyla frekansı arttıkça görüntü kalitesi de artar. Buna karşın frekans yükseldikçe toprağa nüfuz derinliği azalacağından, nüfuz derinliği ile görüntü kalitesi arasında sürekli bir tercih gereği ortaya çıkmaktadır. Yeterli etki derinliği sağlanırken kaliteli görüntünün elde edebileceği en uygun ayar değerleri çevre şartları, toprak tipine ve mayının konumuna bağlıdır.[21]
Üç boyutlu bir GPR probleminin dört ana bileşeni vardır. Bunlar toprak, hava, radar birimi ve hedeften oluşur. Toprak-hava arayüzü sabit bir Z düzlemindedir ve radar ünitesi sabit bir yükseklikte veri toplamaktadır. Radar ünitesinin yer üstündeki konumu X ekseni üzerinde doğrusal olarak değiştirilerek bu ölçümler tekrarlandığında ve elde edilen yansıma sinyalleri yan yana konduğunda; ortaya zaman ve konuma bağlı oalrak iki boyutlu bir resim çıkar. Böylece, ölçüm yapılan yerin altında bulunan, dielektrik sabiti veya iletkenliği ortamdan farklı olan bir nesneden kaynaklanan yansımalar bu iki boyutlu resmin içinde algılanabilir.[22]
[değiştir] Elektromanyetik İndüksiyon Spektroskopisi
Kısmen ya da tamamı ile metal içerikli nesneler; elektrik iletkenliği, manyetik alan geçirgenliği, geometrik şekil ve büyüklük gibi kendine has ayırt edici özelliklere sahiptirler. Zamana bağlı elektromanyetik değişimin olduğu bir ortama iletken ve/veya manyetik geçirgenliği olan bir nesne konulduğunda, nesne üzerinde bir elektrik yük akışı oluşur ve indüklenen akım zayıf ikincil bir manyetik alan üretir. Bu noktadan hareketle, nesne düşük frekanslı bir elektromanyetik alana maruz kaldığında oluşan bu ikincil manyetik alan geniş bir bant aralığında (30Hz - 24KHz) incelendiğinde nesneye has ve onu tanımlayabilecek spektral bir imza elde edilir. Cevap olarak elde edilen bu spektrum nesnenin karakteristik imzasıdır. İkincil manyetik alanın algılanması ile nesne belirlenmiş olur.[23]
Hava alanlarında güvenlik kontrolünde ve define avcılarının arazide kullandıkları bu metal dedektörlerin temel çalışma tekniği elektromanyetik indüksiyona dayanır. Çok popüler, ucuz ve yaygın kullanım alanları vardır. Buna karşın bu sistemlerde bir metali diğerinden ayırt etmek veya metal oranı düşük nesneleri algılamak mümkün değildir. Bu nedenle bu dedektörlerin yanlış hedef sayısı gerçek hedeflerden çok fazla olmaktadır. Bir başka değişle ayırt etmeksizin metal tespiti yaparlar ve bu da yanlış hedeflerin kazılmasından dolayısı ile de emek ve zaman kaybına neden olmaktadır.[24]
İndüksiyon Bobini Görüntüleme Algılayıcısı: Bu teknikte elektriksel iletkenliği olan nesneler tespit edildiğinde ses yerine nesnenin görüntüsü oluşturulur. Halen kullanılmakta olna modellerde 50 cm derinliğe kadar ve 1 cm çaplı metal nesneler tespit edilebilir. Fakat bu sistemlerde plastik patlayıcıları tespit etmek mümkün olmadığı gibi ağırlıkları tek kişilik kullanım için çok fazladır.[25]
Manyetik Algılayıcılar: Ortamda mevcut manyetik alanın ölçülmesi esasına dayanır. Metal çubuk veya kapalı metal halka üzerine sarılı bir tel üzerinden elektrik akımı geçirilerek toprağın belli derinliğe kadar nüfuz edebilecek ve toprakta karakteristik bir dağılım oluşturacak bir manyetik alan oluşturulur. Dağılan bu manyetik alan çizgileri magnometre ile ölçülür. Metal yoğunluğu fazla olan bölgelerde manyetik alan sıklığı daha fazla olacağından metal nesneler tespit edilmiş olur.[26]
Dört tip manyometre vardır:
- Akı Manyometreleri
- Proton Doğrultma Manyometreleri
- Optik Pompalı Atomik Manyometreler
- Yaprak Levhalı Manyometreler[27]
Ucuz, enerji tüketimi düşük ve dayanıklı akı manyometreleri ile manyetik alan büyüklüğü ve yönü ölçülebilir. Fakat bunlar yüzeydeki metal parçacıkları ile daha derinlerdeki metal mayınları iyi ayırt edemezler. Ayrıca genelde analog çıkış işareti üretirler ve sayısal olarak işlenmeleri zordur.[28]
Nispeten daha duyarlı ancak daha yavaş olan proton doğrultma manyometre (PDM) tekniğinde sıvı patlayıcılar içerisindeki protonların hareketi ölçülür. Protonlar kutuplandığında ve bir manyetik alana maruz bırakıldıklarında doğrulma frekansı manyetik alanın büyüklüğüne bağlı olarak doğal frekansından sapacaktır ve böylelikle tespit edilecektir. Bu yöntem gürültüye çok duyarlıdır.[29]
Optik pompalı atomik manyometre belirli bir gaz atomunun kullanılması yönüyle PDM tekniğinden farklı bir teknolojidir. PDM'ye göre daha pahalı ancak daha hızlı ve hassastır.[30]
Yaprak levhalı manyometreler ise sürekli değişen bir manyetik alan üreterek metal nesneler üzerinde aynı yönde akan bir akım oluştururlar. Metal dedektörlerine göre yanlış alarm oranları 5 ile 10 kat daha düşük olmakla birlikte, maliyetleri aşağı yukarı aynıdır ve 10 ile 20 kat daha hızlıdırlar. Mayınları metal parçalardan ayırmada metal dedektörlerine göre daha başarılı olsalar da yanlış alarm oranlarının daha da iyileştirilmesi gerekir.[31]
İletkenlikölçer: Nesneler üzerinde anafor akımı yaratmak için manyetik alan uygulamaya dayalı bir yöntemdir. Bu manyetik alan aramadan önce temiz olduğu düşünülen bir yere uygulanarak arazinin elektrik iletkenliği değerleri tespit edilir ve ardından gerçek aramaya geçilir. Çünkü ortamda bulunabilecek mayın gibi iletken malzemeler toprağın iletkenlik karakteristiğini değiştirir. İki tip iletkenlik ölçer kullanılmaktadır:[32]
- Frekans Bölgesinde İletkenlik Ölçer: bir anafor akımı oluşturulur ve bunun neticesinde olşacak manyetik alan değeri okunur.[33]
- Zaman Bölgesinde İletkenlik Ölçümü: Toprakta anlık anafor akımı oluşturulur ve bu işaretin yok olma süresi gözlenir.[34]
Genel olarak bu teknolojinin nüfuz derinliği tatmin edici olsa da düşey derinlik menzili kısıtlıdır. Geliştirilmiş modelleri ile plastik patlayıcı tespitinde de kullanılabilir. Çünkü toprağın iletkenlik değerleri mikro seviyede de olsa değişkenlik gösterir ve dolayısıyla bu değişkenlikler, işaret analizinde dikkate alınmalıdır. Görüntülü çözünürlüğü de düşüktür ve tek bir mayına odaklanmak mümkün değildir. Bu teknoloji ile şeritleme yapılmış sınırları belli bir alanda çalışmak daha pratik ve verimli olacaktır.[35]
[değiştir] Kızılötesi (IR) Görüntüleme
Mayınlar, üretimde kullanılan malzemeler nedeniyle bulunduğu çevreden farklı ısıl karakteristiklere sahiptirler. Bu özellikten yararlanarak, çevrenin doğal ısı değişimleri sırasında mayında oluşan sıcaklık farklılıklarını termal kameralar ile ölçmek ve bu sayede mayını tespit etmek mümkündür. Bu teknolojideki gelişmeler daha ziyade, mayınlı alanların havadan (zeplin, helikopter, balon vb.) taranması üzerine yoğunlaşmıştır.[36]
Genelde 8-12 mikrometre IR dalga boylarına duyarlı kameralarla elde edilen görüntülerin; satır, sütun ve renk bilgisinin bölünmesinden sonra elde edilen motifler yapay sinir ağından geçirilerek yorumlanır. Böylelikle başarı %90'lara varabilmektedir.[37]
Kızılötesi görüntüleme yöntemiyle aylar önce gömülen mayınlar dahi tespit edilebilir. Kızılötesi kameradan alınan görüntünün değerlendirilme hızı; mayın tipine, toprak tipine (ypğun, kum, mil, çamur, taşlı vs) ve günün saatlerine göre değişebilir. Ancak testlerde 3m genişliğinde tesviye edilmiş bir kumlu yolda ilerlerken 10 m'deki yanlış alarm oranının %10-80 arasında olduğu kaydedilmiştir.[38]
Kızılötesi sistemin başarısı çalışılan ortam şartları ve yüzey sıcaklık değişimi ile yakından ilgilidir. Yapılan denemelerde, çevre şartlarının değişimine bağlı olarak mayınların değru tespit performansında ciddi değişimler gözlenmiştir. Donanım sistemlerinin yeterliliğine rağmen, sinyal işleme algoritmalarının yetersizliği görülmüştür ki; buradan ısıl izlerin henüz yeterince anlaşılmadığı ve tatmin edici bir modelin henüz geliştirilmediği sonucunu çıkarabiliriz. Bu teknikte yararlanılan kızılötesi elektromanyetik dalga frekans aralığı itibariyle toprak yüzeyini aşamaz ve ayrıca mayının çevresinde hava koşullarına göre hızlı termal değişimler görülebilir. Bu nedenle b teknoloji ile gömülü mayınların tespiti ancak anlık ve özel koşullarda mümkün olabilmektedir.[39]
[değiştir] Çekirdek Dörtkutup Rezonansı
Çekirdek Dörtkutup Rezonansı [Nuclear Quadrupole Resonance, NQR], birçok patlayıcı ve uyuşturucu maddenin yapısında bulunan azot izotopunun (14N) tespit edilmesine dayalı, Manyetik Rezonans (MR) tekniğine benzeyen özgün bir radyo frekansı (RF) tekniğidir. Son zamanlarda bu tekniğin mayın tespitinde kullanılabilmesine yönelik çalışmalar artmıştır.[40]
Diğer tekniklerde rastlanan yanıltıcı ve ayırt edilmesi zor sinyaller yerine NQR, çok daha karakteristik sinyal algılamaya imkân vermesi bakımından üstün durumdadır. Ayrıca havaalanları ve halka açık alanlarda patlayıcı ve uyuşturucu madde tespitinde kullanılabilme potansiyeli bakımından da büyük ilgi çekmektedir.[41]
Sinyal/gürültü oranının çok düşük olması nedeniyle girişim problemleri yaşanmasına rağmen, son yayınlanan araştırma raporlarına göre yanlış alarm durumunda bile kabul edilebilirliği çok yüksek özgün NQR işareti elde edilebilmektedir.[42]
Gözlenen NQR frekansları; çekirdeğin elektrik dörtkutup momenti ile dışarıdan çekirdek çevresinde oluşturulan elektrik alanı değişimleri arasındaki etkileşimle elde edilmektedir. TNT, RDX, ve PETN gibi azot içeren patlayıcıların ürettiği, NQR işareti patlayıcının tespit ve tanımlanmasının yanında patlayıcının miktar ve derinliğinin tahmin edilmesini de sağlar. Elde edilen yüksek özellikli işaret nedeniyle topraktaki azor işaret gübre vb. başka malzemelerin bozucu etkisinden de sakınılır.[43]
Metal dedektörlerde olduğu gibi toprağa yakın seviyede kullanılmak üzere aranmakta olan patlayıcının NQR frekansına yakın bir frekansta RF darbeleri ile beslenen düzlemsel bir RF antenden oluşan özel tasarlanmış sistemlerdir. Aynı şekilde ikinci bir anten kullanılarak uyartımı yapılan patlayıcıdan salınan zayıf sinyaller algılanır. Doğru frekansta düşük yoğunluklu RF sinyali patlayıcıya uygulandığındaki, ki bu genellikle 0,5 ile 6 MHz arasındadır, azot çekirdeğinin enerji seviyesi değiştirilir. RF uyarımı kaldırıldığında, çekirdekler başlangıç enerji seviyelerine geri dönerler ve bu sırada bir enerji salınır. Bu enerji nedeni ile bir de karakteristik radyo sinyali açığa çıkar. Elde edilecek sinyaller; RF darbelerin hemen ardından oluşacak serbest indüksiyon zayıflama işaretleri ve darbe şeridi aralarında gözlenen yankılar şeklindedir. Fakat sonraki darbelerin sayısı çok olduğu için ve ortalamaları kısa sürede alınabildiği için hassaslık artırılabilmektedir. Algılayıcı bobinlerde elde edilecek bu zayıf indüksiyon akımlarının şiddeti patlayıcının miktarını, frekansı ise cinsini ortaya koyar.[44]
Sadece patlayıcı tespiti amaçlı arama yapılıyor olması nedeniyle metal dedektörlere göre yanlış alarm oranı düşüktür. Ancak TNT gibi yaygın kullanılan patlayıcılardan alınacak NQR sinyalleri çok zayıftırlar ve yükzek girişim eğilimi gösterirler.[45]
[değiştir] Çekirdek Yöntemi
Çekirdek yöntemleri; ısıl nötron aktivasyonu, nötron gerisaçılımı ve X-ışını gerisaçımından oluşur.[46]
Isıl Nötron Aktivasyonu [Thermal Neutron Activation - TNA]: Birçok patlayıcının yapısında oldukça fazla bulunan azot çekirdeğinin, toprak yüzeyinde elektron hızlandırıcı (karşı atomdan elektron koparacak kadar enerjiye sahip iyonize elektronlar üretilir) kullanılarak elektron bombardımanına tututlması neticesinde aktive edilmesiyle salacağı özel gama ışınlarının algılanmasına dayalı bir yöntemdir. Geri saçılan gama ışınlarının algılanması çık hızlı olduğu için mayın tespiti de çok hızlıdır.[47]
Patlayıcların (%18 ile %38) toprağa göre (%0 ile %0,1) daha fazla azor içermesi nedeniyle azot varlğının tespitinde hata yapılma olasılığı yoktur. AT amyınların, AP mayınlardan daha fazla patlayıcı içermelerinden dolayı, bu yöntemle tespitinde daha iyi netice alınmaktadır. Bu sistemin zayıf yönleri ise çok karmaşık yapıda olması ve toprak nüfuz derinliğinin düşüklüğüdür (10 - 20 cm civarı).[48]
Nötron Gerisaçılımı [Neutron Backscatter]: Bu teknik, ilgilenilen içerikte bulunan hidrojen çekirdeği elektronlarının yüksek enerji elektronlarla etkinleştirilerek kopartılmasının ardından geriye saçılan düşük enerjili elektronların algılanarak sayılması esasına dayanır. Ancak hidrojen çekirdeği varlığına dayalı bu tekniğin hidrojenin suyun temel yapı taşını da oluşturuyor olması nedeniyle kuru ortamlarda kullanılması daha etkili olacaktır.[49]
X ışını Gerisaçılımı [X-ray Backscatter]: Gerçek zamanda AT tespitinde kullanılan bir tekniktir. Burada metal dedektörlerine benzer, ancak temel olarak farklı bir yaklaşım kullanılır. Bu teknikte 2-3 cm çözünürlüklü ve iki boyutlu görüntü elde edebilmek mümkündür. Buna karşın tespit hassaslığı, düşük nüfuz derinliği ve algılama başlığının yüksek tutulması durumlarına bağlı olarak çeşitli problemler yaşanabilir.[50]
Geleneksel X ışını radyografisinde (röntgen) görüntü; hızlandırılmış fotonların doku içinden geçirilmesi ve izdüşümde yoğunluğa bağlı olarak kütlenin arka tarafındaki ışığa duyarlı filmde oluşturulan gölgelerle elde edilir. X ışınının dalga boyu bir mayının boyutlarına göre çok küçük olduğundan çok kaliteli mayın görüntüsü elde etmek mümkündür. Ancak burada mayının arka tarafında oluşacak görüntüyü fiziksel olarak yakalamak mümkün olmadığı için, mayından geriye saçılan ışınlardan görüntü elde edilir. Mayın ve toprak arasındaki yoğunluk farkı ve iki kata varan atom numarası farkları görüntü elde etmek için yeterli ayırt edici bir özelliktir.[51]
Gömülü mayın görüntülemede iki temel yaklaşım kullanılmaktadır. İlki, hizalandırıcıdan geçirilmiş ve böylece odaklanmış X ışınlarının mayına çarpmasıyla saçılan fotonların başka bir hizalandırıcıdan geçerek dedektöre varmasıyla görüntünün oluşturulmasına dayanmaktadır. Hizalandırma gereksinimi sistemin ağırlığını ve hacmini arttırmakla birlikte görüntü için gerekli foton sayısını azaltmaktadır. Kaynak olarak yüksek güçlü bir X ışını üreticisine gereksinim vardır. Yüksek hacim, ağırlık ve güç gereksinimi tek kişinin kullanabileceği taşınabilir bir dedektörün üretimini olanaksız kılar. İkinci olarak ise hizalandırıcı kullanmadan geniş bir alanın X ışınına tabi tutulması ve yansıyan ışınların uzaysal filtreden geçirilerek benzetim yöntemleri ile hizalandırmadan geçmiş hale getirilmesini içerir. Bu yaklaşımda tek kişinin kullanabileceği taşınabilir bir sistem üretmek mümkündür.[52]
[değiştir] Elektrik Empedans Tomografisi
Elektrik empedans tomografisi (EIT), gözetlenen ortamın elektriksel iletim dağılımını ortaya çıkarmak için elektrik akımının kullanıldığı bir yöntemdir. Toprağın iletkenlik bilgisi (veya empedansı) toprağa temas ettirilmiş iki boyutlu elektrot dizisi şeklinde yerleştirilen elektrotlara eş çiftler modlu elektrik akımı kombinasyonu uygulayarak elde edilmektedir. Bundan sonra bilgiler belli bir algoritm ile toprak yüzeyin iletkenlik profilini gösteren bir görüntüye çevrilir. Metal ya da metal olmayan mayınlar bulundukları ortamın iletkenlik dağılımlarında değişime neden olurlar ve bu sayede yerleri belirlenebilir. Dahası bazı diğer tekniklerde nemli arazi dezavantaj teşkil ederken, bu teknikte en iyi performans nemli arazide elde edilir. Bağıl olarak basit ve ucuz sistemlerdir.[53]
Bu teknolojinin zayıf yönü ise toprak yüzeyi ile fiziksel temasın gerekli olmasıdır ki bu daha bir mayını ateşleyebilir. Çöl ve taşlı alanlar gibi iletkenliği çok düşük kuru ortamlarda kullanımı sorunlu olan bu teknoloji aynı zamanda elektriksel gürültüye de çok duyarlıdır.[54]
Genel sistem performansı lgilenilen nesnenin derinliğine ve kullanılan elektrot dizilerinin arasındaki mesafeye göre değişir. Tespit çözünürlüğü GPR teknolojisinde olduğu kadar iyi değildir. Teknolojik temelindeki kısıtlamalar nedeniyle, EIT, geniş alanların mayınlardan arındırılması amacıyla kullanıma uygun değildir. Ancak özellikle metal olmayan mayınların ıslak zeminlerde, derin olmamak kaydıyla tespit edilmesinde önemli bir kullanım potansiyeline sahiptir.[55]
[değiştir] Ses Ötesi Tespit
Bilinen ses ötesi tespit (Ultrasound Detection) 20 KHz (insan duyum eşiğinin üzeri) ve üzeri frekanslardaki ses dalgalarının ortama salınması ve yol boyunca farklı akustik özellikli girerken yansımaya uğrayan dalgaların yakalanarak değerlendirilmesine dayanır. Ses, çok nemli ve killi-çamurlu zeminlere verimli bir şekilde nüfuz edebilir. Ancak doğası gereği yol boyunca karşılaşabileceği hava boşluklarının ötesini görüntüleyemez. Araştırma çalışmaları, AP mayınlarının tespit edilmesini ve diğer nesnelerden ayırt edilmelerini sağlayacak "sinyal işleme" ve "model tanıma" metotları üzerinde yoğunlaşmıştır. Özel araştırma konusu da toprak ile mayın arasındaki akustik darbelerin farklarının değerlendirilmesine yöneliktir. Bu çalışmalarda; uygulanan 1 milisaniye'lik ses ötesi darbelerin yolu boyunca uğrayacağı yansıma işaretleri arasındaki farklar ölçülmüş ve başarılı sonuçlar elde edilmiştir. Ancak bu yöntemde de küçük nesnelerden yansıyan sinyllerin toprak hataları ve düzensizlikleri kaynaklı sinyallerden ayırt edilmesi ile ilgili problemler mevcuttur. Sorunun üstesinden gelebilmek ve geri plandai istenmeyen bu sinyallerden kurtulmak için " geri plan çıkartma" yöntemleri geliştirilmiştir.[56]
[değiştir] Hayvan, Böcek, Bakteri ve Bitki Kullanma Teknikleri
Bugün için patlayıcı tespitinde kullanılan en iyi dedektörlerden biri de köpektir. Özel eğitim verilmiş köpeklerin patlayıcılardan havaya karışmış ve mayının karakteristik özelliklerini taşıyan gaz molüküllerini (10-12 ile 10-13 g patlayıcı) algılayarak, gömülme tarihlerinden ve içerik oranlarında bağımsız oalrak tespit edebildikleri bilinmektedir. Bu da köpekleri, metal içeriği çok düşük olduğu için metal dedektörleri tarafından algılanamayan mayınların tespitinde vazgeçilmez kılmaktadır. Ek olarak köpekler; herhangi bir metal ya da patlayıcı olmayan nesneye tepki veremedikleri için dedektör ile aramalarda yaşanan kusurlu arama ve zaman kaybı gibi olumsuz etkiler de ortadan kalkar.[57]
Her türlü arazi koşulunda çalışabilen köpeklerle yapılan aramalarda sonuçlar çok güvenilirdir. Ayrıca nakledilebilirlikleri ve arazi taramalarının elle tespitten beş kat daha hızlı yapılabilmesi, mayın tespitinde köpeklerin diğer avantajları olarak sayılabilir. Güney Afrika ve Afganistan'daki köpekli aramalarla ilgili raporlarda, köpeklerin ne kadar başarılı oldukları görülebilir.[58]
Yukarıda belirtilen avantajların yanısıra köpeklerin dezavantajları da yok değildir. Kısıtlı periyotlar halinde günde ancak birkaç saat görev yapabilen köpekler, aynı anda birden çok noktadan patlayıcı kokusu geliyorsa şaşırabilirler. Ayrıca eğitimlerin periyodik olarak sürdürülmesi gerekmektedir. Çünkü bir köpek, zamanla patlayıcıları bulmanın dışında başka bir şey için ödüllendirildiğini zannedebilir ve asıl konuya ilgisini kaybedebilir. Yüksek miktarda patlayıcı tespitinden sonra da problem yaşanma riski vardır. Köpek, daha az miktarda patlayıcıya karşı tepki göstermeyebilir. Böyle durumların yaşanmaması için de yine periyodik eğitim öne çıkar.[59]
Köpeklerin mayın tespitindeki başarısı havadaki patlayıcı molekül yoğunluğu, çevre ve hava koşulları ile değrudan ilgili olsa da unutulmamalıdır ki köpeklerin etkinliği tamamı ile aldıkları eğitim, personel becerisi ve doğru yönlendirilmelerine bağlıdır.[60]
Kara mayını aramada, etkinlik fiyat bakımından dedektörlere göre en iyi yöntemlerden biri de sıçan(keme) kullanmadır. Sıçanların, köpeklere göre daha iyi koku alma, düşük beslenme maliyeti ve tropikal hastalıklara karşı dirençlerinin daha yüksek olması gibi bazı kesin avantajları da vardır. Hatta küçük oldukları için taşınmaları daha kolaydır ve ardışık görevler için de daha uygundurlar. Özellikle Afrika Keseli Sıçanları çok hassas burunlara sahiptirler ve patlayıcıların havaya saldıkları gaz moleküllerinden kaynağını tespitte köpekler gibi eğitilebilirler. Ayrıca Cenova Uluslararası İnsanlık için Mayından Arındırma Merkezi de (Geneva International Center for Humanitarian Demining, GICHD) hayvanlara mayın tespitinin bir parçası olarak kemirgenlerin de kullanılması konusunu araştırmaktadır.[61]
Köpek ve sıçanların yanısıra diğer bazı hayvanların da mayın tespitinde kullanılabileceği konusu gündemdedir. Örneğin, gömülü mayınların tespitinde arıların daha ucuz bir yöntem olarak kullanılıp kullanılmayacağına yönelik çalışmalar yapılmaktadır. Bu çalışmalar, birçok kara mayınının an bileşeni olan TNT'den havaya karışan artıkların tespiti için arıların eğitilip eğitilmeyeceği üzerine odaklanmıştır.[62]
Arıların yanısıra köpeklerden daha iyi koku alma kabiliyetine sahip olan domuzların da mayın tespitinde başarılı olabileceği düşünülmektedir. Ancak şimdiye kadar konu ile ilgili test denemeleri içeren açık bir kaynağa rastlanmamıştır.[63]
Kara mayınlarının tespitinde genetik olarak değişikliğe uğratılmış bakterilerin kullanımı konusu üzerinde de çalışmalar yapılmaktadır. Bu çalışmalarda; bakterilerin yapısında bulunan bazı düzenleyici proteinlerin, TNT moleküllerinin yapısını tanıyarak ona yapışması ve floresan etki göstererek mayının yerini belli etmesi hedeflenmektedir. Halen kullanılmakta olan bakteri ile mayın tespiti yönteminde; mayınlı olduğu düşünülen arazi üzerinde havadan veya bir el dedektörü (Ultra Viole) kullanılarak floresan etki taraması yapılır.[64]
Yaklaşık 100 metrekarelik bir arazide, ağırlıkları 100 gr ile 5 kg arasında değişen beş adet TNT esaslı hedefin tespitine yönelik bu yöntemin kullanıldığı bir denemede; bakteriler hedeflerin tamamını tespit etmekle birlikte, iki de yanlış alarma rastlanmıştır. Bu yöntemde bakterilerin tespit edilebileceği en düşük patlayıcı miktarının ne olduğunu belirlemek mümkün değildir. Bakteriler üzerinde, ilgilenilen patlayıcıya has genetik değişiklikler yapılarak hassaslık artırılabilir. Bakteri yapı taşı ve düzenleyici işlevleri olan bu proteinler sadece TNT veya yapısal olarak benzer olan moleküllerle karşılaştırıldıklarında floresan etki gösterdiklerinden dolayı, yanlış alarm oranı azaltılabilir. Bakteriler çok kısa sürelerde çok geniş arazilere kolaylıkla uygulanabilir. Mayın taraması yapılacak arazinin büyüklüğü arttıkça bu metodun birim maliyeti düşer. Nemli arazilerde daha başarılı olan bu yöntem üzerinde çevresel şartlar çok etkilidir. TNT tespitinde kullanılan bakteriler yüksek sıcaklıklarda hayatta kalamazlar. Ayrıca bakterilerin neye yanlış alarm verecekleri her zaman bilinemeyebilir veya bölgenin uzağından gelmiş ve toprağa sinmiş patlayıcı moleküllerine de reaksiyon gösterebilirler. Bu tekniğin uygulandığı arazide çalışacak personel, bakteri kullanımdan kaynaklanacak etkilere karşı korunmalıdır.[65]
Mayın tespitinde bitki kullanımı da üzerinde çalışılan bir diğer yöntemdir. Doağada normalde kırmızı renkte bulunan arabidopsis thaliana ya da hardal bitkisi, bir dizi doğal mutasyon ve genetik değişiklik kombinasyonu ile mayın ya da diğer patlayıcılardan toprağa sızacak azot okside tepki olarak renk değiştiren bir bitki türüne dönüştürülmüştür. Azot oksit, azot çözücü bakteriler tarafından da oluşturulabilir. Bu nedenle yaşanabilecek yanlış alarm riskini ortadan kaldırmak amacıyla bu bitkilerin patlayıcılara karşı daha hassaslaştırılması için çalışmalar devam etmektedir. Ekildikleri bölgedeki mayın varlığını renk değiştirerek belli eden bu bitkilerin renk değişikliği havadan veya insan gözüyle de fark edilebilecek seviyededir. Bilinen bitki türleri arasında mayın tespitine en uygun olduğu saptanan bu hardal bitkisi ile ilgili denemeler halen sera ortamlarında devam etmektedir. Bu bitkilerin ilgilenilen coğrafî bölgenin dışına yayılmasına engel olmak için, yapılan daha ileri bir genetik değişiklikle çoğalmaları ve yayılmaları kontrol altına alınabilmektedir.[66]
[değiştir] Kimyasal Yöntemler
Son yıllarda havaya veya toprağa bulaşmış düşük yoğunluklu patlayıcı moleküllerinin değişik nanobiyolojik yöntemlerle tespiti konusunda ciddi çalışmalar yapılmaktadır. Yüksek duyarlıklı bu sistemler, genel olarak "köpek burnu" ya da düer memeli hayvanların koku algılama yapılarını taklit eden sistemler olarak tanımlanabilir. Örneğin; polimer tabanlı şeritlerden oluşan algılayıcılar, havada bulunan patlayıcı molekülleri gibi uçucu kimyasalların polimer yüzeylerince tutulması ve biriktirilmesi ve bu kimyasal birikmenin polimerin elektriksel direnci üzerinde neden olacağı değişimin ölçülmesi esasına dayalı olarak çalışırlar. Memeli hayvanların burunlarında olduğu gibi bu algılayıcılar çok farklı tipte olabilirler ve çok düşük miktarlardaki partiküllere dahi tepki verebilirler.[67]
Mevcut gaz algılayıcı sistemlerin yanısıra çok düşük algılama sınırları olan floresan polimerler gibi yeni yaklaşımlı algıyayıcılar da arazide kullanılabilme aşamasındadır. Bu algılayıcılar, üzeri ince floresan polimer film kaplı iki tam yüzeyden oluşmaktadır. Patlayıcı molekül örneği içeren hava lam yüzeyler arasında geçerken, bu moleküller polimere bağlanırlar ve sürece bağlı olarak lamın yaydığı floresan ışıkta geçici azalışlar görülür. Küçük bir ışık çoğullayıcı cihazla ışıktaki artışlar ölçülür ve buradan elektriksel dönüşüm yapılarak bilgi, görüntü ya da ses gibi operatörün anlayabileceği hale getirilir.[68]
Bu sistemlerde en büyük sorun; şiş ile kontrol gibi elle müdehale tekniklerine gerek kalmayacak şekilde algılayıcı yüzeyin ilgilenilen materyali tespit edebilmesi ve bunun gerçek bir mayın olma olasılığıdır. Mükemmele yakın algılama olasılığına sahip tekniklerin varlığına rağmen güvenlik kaygıları nedeniyle alışılmış şiş yöntemi yerine geçebilecek çok güvenilir bir yöntem henüz geliştirilememiştir. Floresan polimer yaklaşımı dahil, mevcut teknolojilerin tespit hassaslığı kuru toprak ortamında ve metal kılıflı mayından ortama salınacak düşük gaz miktarlarını algılacayacak kadar güvenilir durumda değildir. Başka bir problem ise patlayıcılar ile aynı bileşenlere sahip, ancak patlayıcı olmayan artıkların neden olabileceği yanlış alarmlardır. Bu kısıtlamalar özellikle başka silahların da kirliliğe neden olacağı savaş alanlarında daha da belirginleşecektir.[69]
Genel olarak bu sistemler, çok kuru toprak ortamlarında iyi sonuç verememektedir. Ayrıca nemli toprağın veya diğer toprak ve çevre koşullarının sistemlerin performansı üzerindeki etkileri de henüz tam olarak anlaşılabilmiş değildir. Dahası bazen en yüksek konsantrasyonun algılandığı noktalar bile mayının gerçek konumundan çok farklı bir yerde olabilmektedir. Mayının gerçek konumu ile algılanma noktası arasındaki olası sapmalar konusu da yeterince araştırılmış ve anlaşılmış değildir.[70]
[değiştir] Çok Algılayıcılı ve Veri Birleştiricili Sistemler
Her türlü toprak, mayın ve sahte hedef koşulları altında yanlış alarm oranı düşük ve mayın tespitinde çok iyi sonuç verebilecek algılama kabiliyetine sahip tek bir teknoloji vardır demek bugün için mümkün değildir. Günümüzde değişik algılayıcı teknolojiler geliştirilmekte ve her biri kendi alanında ilginç uygulama fırsatları sunmaktadır. Ancak şurası kesindir ki hiçbir teknoloji tek başına tespit performansı ve gerekli verimlilik seviyesini sağlayamamaktadır. Bu nedenle birbirini tamamlayıcı algılayıcılar ve uygun bilgi birleştirme teknikleri bir arada kullanılarak daha sağlıklı sonuçlara varılabilir ve performans ve verimlilik artırılabilir. Araç ya da elle taşınabilir cihazlar üzerine yerleştirilecek bu çok algılayıcı sistemler, mayın temizlemede risk ve maliyeti düşüreceklerdir. Örneğin, aynı büyüklükteki bir mayın ile kaya parçasının ekosu aynı olacağından sadece GPR teknoloji ile bu hedefle ilgili teşhiste bulunmak zordur. Ancak eklenecek bir metal dedektörü ile bu iki farklı cismi ayırt etmek mümkün olacaktır. Diğer taraftan bir toprak yığını, içinde yeterince metal birikintisi olması durumunda metal dedektörü tarafından mayın olarak algılanırken, GPR ile bunun gerçekte ne olduğunu anlamak mümkündür.[71]
Halen kullanılmakta olan çok algılayıcılı sistemlerin potansiyel dedektör işletme karakteristiğinin gelişimi ampirik yöntemlerle sınanmış bulunmaktadır. Farklı algılayıcı birleştirme algoritmalarının kullanıldığı karşılaştırmalı arazi çalışmalarında birlikte kullanılan EMI, GPR ve kızılötesi kaynaklarından edinilen bilgilerin birleştirilmesi ile yanlış alarm olasılığında, bu algılayıcıların yalnız kullanılmasına oranla 8 kat bir iyileşme tespit edilmiştir. EMI, GPR ve manyetometre sinyallerine uygulanan gelişmiş bir birleştirme algoritması kullanıldığı başka bir çalışmada ise yanlış alarm oranındaki iyileşmenin, her birinin münferit kullanımına oranla 6 ila 15 kat arasında olduğu kaydedilmiştir.[72]
Daha karmaşık ve yeni algılayıcıların geliştirilmesine gerek kalmaksızın çok kötü çevre şartları altında dahi birden çok farklı algılayıcının kullanılacağı sistemler ile mayın tespit performansı artırılabilir. Yeni çok algılayıcılı ve veri birleştirme algoritmalarını içeren sistem tasarımları ile ilgili Ar-Ge projelerinin tasarım kriterleri aşağıdaki gibi olmalıdır:[73]
• Yüksek Tespit Olasılığı / Düşük Yanlış Alarm Oranı
• Dayanıklılık
• Teknik Olgunluk
• Düşük Maliyet[74]
Bu tip projelerin genel amacı herhangi bir algılama teknolojisinin tek başına sağlayabileceğinden daha üstün bir performans sağlayabilecek bir sistem tanımlamak, geliştirmek ve örneğini sunmaktır. Bu sistemler mayın tespit olasılığını artırırken yanlış alarm olasılığını da azaltacaktır. Böylece arazi temizleme hızı artacak, maliyet azalacak ve güvenlikte artış sağlanacaktır.[75]
Bu amaca ulaşmak için çok algılayıcılı sistem ve algılayıcıların kendileri de optimize edilmelidir. Ayrıca bilgi birleştirme sürecinde başarıyı etkileyecek uyulması gereken prosedürler de vardır:[76]
• Özellik Çıkarımı
• Sınıflandırma Metotları
• Makine Öğrenmesi Gerekliliği
• Birleştirme Stratejisi
• Yazılım Geliştirme ve Donanın Entekrasyonu[77]
[değiştir] Ottowa Antlaşması
Kara mayınları etkili ve ucuz silâhlar olarak görülseler de sivillerin güvenliğine karşı önemli birer tehdit unsurudurlar [78]. 1 Mart 1999 tarihinde yürürlüğe giren Ottowa Antlaşması'na göre anti-personel mayınlarının üretimi ve kullanımı yasaklanmıştır. Bu sözleşmeye aralarında Türkiye'nin de olduğu 146 ülke taraftır.
[değiştir] Kaynaklar
- ^ TDK sözlük, mayın
- ^ Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, Gelişim Yayınları, 1986, sy.7887, madde:MAYIN
- ^ Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, Gelişim Yayınları, 1986, sy.7887, madde:MAYIN
- ^ Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, Gelişim Yayınları, 1986, sy.7887, madde:MAYIN
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 014, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 014, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 014, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 014, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 014, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 014, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 014, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 014, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 014, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 014, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 014, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 014, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 014, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 014, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 014, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 014, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 014, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 014, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 014, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 014, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 014, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 014, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 014, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 014, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 014, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 014, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 014, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 014, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 014, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 014, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 014, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 014, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 014, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 014, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 014, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 014, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 014, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 014, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 014, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 014, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 014, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 014, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 014, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 014, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 014, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 014, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 014, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 014, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 015, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 015, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 015, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 015, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 015, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 015, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 015, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 015, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 015, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 015, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 015, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 015, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 015, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 015, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 015, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 015, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 015, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 015, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 015, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 015, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 015, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 015, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 015, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 015, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 015, Yazar: Yüksel YAZICI
- ^ MSI Aylık Savunma Teknolojileri Dergisi, sayı 2006 - 014, Yazar: Yüksel YAZICI
