Svanetya

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Svanetya, (Svaneti, Svanya) Gürcistan’ın kuzeybatı bölümünde yer alan bir bölgedir. Svanlar bölgenin yerli halkıdır.

[değiştir] Yüzey Şekilleri ve İklim

Svanetya, 3.000-5.000 metre yüksekliklerde, Avrupa’nın en yüksek yerleşim bölgesidir. Kafkas Dağları’nın en yüksek on tepesi burada yer alır. Gürcistan’ın en yüksek dağı olan Şhara (5.201 m), Svanetya’dadır. Diğer zirveler Tetnuldi (4.974 m), Şota Rustaveli (4.960 m), Uşba (4.710 m ) ve Ailama’dır (4.525 m).

Svanetya’nın genel görünümünü, derin vadilerle birbirinden ayrılan yüksik dağlar oluşturur. Bölgenin büyük bölümü, deniz seviyesinden 1.800 metreden daha yüksektir. Ormanlık alanlarda bölgeye özgü türlerde, ladin, köknar, kayın, meşe, gürgen gibi bitkilere rastlanır.

Svanetya, Kafkas Dağları’nda, Rioni, Enguri ve Tshenistskali ırmakları vadisi boyunca yayılır. Bölge ikiye ayrılır: Yukarı Svanetye (bugün Mestiya ilçesi) ve Aşağı Svanetya (bugün Lenteh ilçesi). Tarihsel Svanetya, bugün Abhazya’da yer alan Kodor vadisini de içine alıyordu.

Svanetya, ılıman bir iklime sahiptir. Öte yandan çok fazla yağış alır. Bölgeye yılık ortalama 1000-3200 mm yağmur düşer. Kış mevsimi çok ağır geçer karın 5 m kalaınlığa ulaştığı yerler vardır.

[değiştir] Tarihçe

Eski çağlarda Svanetya, Kolha’nın, ardından Kolha’nın mirasçısı olan Lazika’nın (Egrisi) sınırları içinde yer alıyordu. MS 552’de Lazika savaşında Svanlar Perslere kafa tutup üzerlerine gittiler. Bizans ve Pers İmparatorluğu’nun Lazika topraklarını ele geçirme mücadelesine Svanetya da sahne oldu ve bölge, MS 562’de savaşın sona ermesinin ardından yeinden Lazika’ın bir parçası olarak kaldı. Daha sonra Abhazya Prensliği, 11. yüzyılda Kartli Krallığı içinde yer aldı. Svanetya, eristav (prens) tarafından yönetilen “saeristavo” haline geldi. Gürcistan’a “altın çağı”nı yaşatan Kraliçe Tamar (1184-1213) döneminde Svanetya'da Hıristiyan kültürü hızla yayıldı. Svanlar'ın Tamar’ı adeta bir tanrıça saydıkları ileri sürülür. Efsaneye göre Tamar her yıl Svanetya’yı ziyaret etmiştir.

Moğollar Gürcistan’ı istila etmelerine karşın, hiçbir zaman Svanetya’ya ulaşamadılar. Bölgenin geleneksel kule tipi evleri istilaçılardan halkı korumuştur. 1460’larda Kartli krallığından kopan Svanetya, bir prenslik olarak siyasal varlığını sürdürdü. Aşağı Svanetya, zaman zaman Megrel prenslerinin denetimine geçti. Svanetya prensi Tsiok Dadeşhelian 1833’te Rusya’nın korumasına girdi, ama Rusya 1857’de bölgeyi ilhak etti ve prensliğe son verdi. Rusya, 1875’te ağır vergi koyunca, bölge halkı ayaklandı. Rusya, askerlerini buraya göndererek ayaklanmayı kanlı biçimde bastırdı. Ruslar Kutayıs genel valiliğini kurarak Svanetya bölgesini ikiye ayırdılar: Mestiya ve Lenteh. Svanlar, 1922-1924 arasında Bolşeviklere karşı da savaştılar.

[değiştir] Nüfus ve Dil

Svanlar, bölgenin yerli halkıdır ve bölgedeki diğer halklarla akrabadır. 1930’lara değin Acarlar ve Megreller gibi Svanlar da nüfus sayımında ayrı sınıflandırılıyordu. Daha sonra Gürcü (Kartvel) olarak yazılmışlardır. 4-6. yüzyıllarda Hıristiyan olan Svanlar, Gürcistan Ortodoks Kilisesi’ne bağlıdır. Paganizmin izlerine bugün de rastlanan bölgede en önemli azizi, Gürcistan’ın koruyucusu sayılan Aziz Giorgi kabul edilir. Svanlar, pek çok eski geleneği sürdürmektedirler. Bugün de kan davası güderler. Svanlar, kadınlara gerçekten derin saygı gösterirler.

Svanca, Megrelce ve Lazca ve Gürcüce gibi Güney Kafkas Dillerinden biridir. Ortak dil ve eğitim dili, Gürcüce'nin yazılı tek lehçesi olan Kartça’dır.