Kỷ Neogen

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia

Kỷ Neogen hay kỷ Tân Cận là một kỷ địa chất của đại Tân Sinh bắt đầu từ khoảng 23,03 ± 0,05 triệu năm trước (Ma). Kỷ Neogen diễn ra sau khi kỷ Paleogen kết thúc. Theo đề nghị hiện tại của Ủy ban quốc tế về địa tầng học (ICS) thì kỷ Neogen bao gồm các thế là Miocen, Pliocen, Pleistocen và Holocen đang diễn ra ngày nay^[1].

Thuật ngữ hệ thống Neogen (chính thức) và hệ thống Thượng đệ Tam (không chính thức) miêu tả các loại đá trầm tích trong kỷ Neogen.

Mục lục 1 Vấn đề 2 Phân cấp 2.1 Theo ICS 2.2 Theo INQUA 3 Lưu ý

[sửa] Vấn đề

Theo truyền thống thì kỷ Neogen kết thúc vào cuối thế Pliocen (khoảng 1,8 Ma), ngay trước khi bắt đầu của kỷ đệ Tứ theo định nghĩa cũ trong nhiều niên biểu dịa chất. Tuy nhiên, hiện nay đang có xu hướng trong số các nhà địa chất (cụ thể là các nhà địa chất hải dương kỷ Neogen) về việc gộp cả kỷ đang diễn tiến (kỷ đệ Tứ cũ) vào trong kỷ Neogen, trong khi những người khác (cụ thể là các nhà địa chất đất liền kỷ đệ Tứ) lại cho rằng kỷ đệ Tứ cần phải là một kỷ tách biệt với các hồ sơ hóa thạch khác biệt rõ ràng. Các thuật ngữ dễ gây lẫn lộn và sự bất đồng giữa các nhà địa chất về việc rạch ròi ranh giới theo thứ bậc như thế nào là do sự chia tương đối nhỏ các đơn vị thời gian khi thời gian đạt tới cận kề ngày nay và do sự bảo tồn địa chất đã làm cho các mẫu địa chất trầm tích trẻ nhất được bảo tồn trên một khu vực rộng lớn hơn nhiều và phản ánh nhiều về môi trường hơn so với các mẫu địa chất cổ hơn một chút. Bằng cách phân chia đại Tân Sinh ra thành hai (có thể là ba) kỷ địa chất (kỷ Paleogen, kỷ Neogen, kỷ đệ Tứ) thay vì 7 thế, thì các kỷ là có thể mang tính so sánh được tương đối gần gũi với khoảng thời gian của các kỷ trong đại Trung Sinh và đại Cổ Sinh.

ICS đã đề nghị rằng kỷ đệ Tứ cũ nên được coi là một phân đại và chứa một phần của kỷ Neogen, với sự bắt đầu của nó vào khoảng 2,588 Ma, trùng với khi bắt đầu tầng Gelasia. Tuy nhiên, Hiệp hội quốc tế về nghiên cứu kỷ đệ Tứ (INQUA) lại đưa ra đề nghị ngược lại cho rằng kỷ Neogen và thế Pliocen kết thúc tại thời điểm khoảng 2,588 Ma, tầng Gelasia cần được chuyển sang thế Pleistocen và kỷ đệ Tứ cần được công nhận là kỷ thứ ba của đại Tân Sinh bằng việc viện dẫn các thay đổi cơ bản trong khí hậu, đại dương và vùng sinh vật của Trái Đất đã diễn ra vào thời điểm 2,588 Ma và sự tương ứng của nó với ranh giới địa từ học Gauss-Matuyama^[2].

Kỷ Neogen (theo ICS) bao gồm khoảng 23 triệu năm. Trong kỷ Neogen thì động vật có vú và chim đã tiến hóa đáng kể. Phần lớn các dạng sự sống khác ít thay đổi. Một số chuyển động lục địa cũng dỉễn ra, sự kiện đáng kể nhất là sự nối liền của Bắc Mỹ và Nam Mỹ vào cuối thế Pliocen. Khí hậu lạnh đi một chút trong toàn kỷ Neogen và lên tới cực điểm trong các sự đóng băng lục địa trong phân đại đệ Tứ (hay kỷ đệ Tứ trong một số niên biểu) đang diễn ra cũng như bình minh của kỷ nguyên con người (chi Homo).

[sửa] Phân cấp

[sửa] Theo ICS

• Phân đại đệ Tam (T)
  • Kỷ Paleogen
    • Thế Paleocen
    • Thế Eocen
    • Thế Oligocen
  • Kỷ Neogen
    • Thế Miocen
    • Thế Pliocen trừ tầng Gelasia: Kết thúc vào khoảng 2,588 Ma khi bắt đầu tầng Gelasia.
• Phân đại đệ Tứ (Q)
  • Kỷ Neogen
    • Thế Miocen khi bắt đầu tầng Gelasia.
      • Tầng Gelasia của thế Pliocen.
  • Kỷ Neogen
    • Thế Pleistocen
    • Thế Holocen

[sửa] Theo INQUA

• Kỷ đệ Tam (T)
  • Phân kỷ đệ Tam Hạ = kỷ Paleogen
    • Thế Paleocen
    • Thế Eocen
    • Thế Oligocen
  • Phân kỷ đệ Tam Thượng = kỷ Neogen (cũ)
    • Thế Miocen
    • Thế Pliocen: Kỷ Neogen truyền thống kết thúc vào khoảng 1,8 Ma, nhưng INQUA đề nghị kỷ Neogen kết thúc vào khoảng 2,588 Ma, ngay khi bắt đầu tầng Gelasia và đưa tầng này vào thế Pleistocen.
• Kỷ đệ Tứ (Q)
  • • Thế Pleistocen
    • Thế Holocen

[sửa] Lưu ý

1. ▲ Lourens L., Hilgen F., Shackleton N.J., Laskar J., Wilson D., (2004) “The Neogene Period”. Trong: Gradstein F., Ogg J., Smith A.G. (Chủ biên), Geologic Time Scale Ấn bản Đại học Cambridge, Cambridge.
2. ▲ Clague, John và ctv (2006) "Open Letter by INQUA Executive Committee" Quaternary Perspective, the INQUA Newsletter Hiệp hội quốc tế về nghiên cứu kỷ đệ Tứ, 16(1):

Đại Tân Sinh
Kỷ Paleogen	Kỷ Neogen

kỷ Neogen
Miocen	Pliocen	Pleistocen	Holocen
Aquitans | Burdigala | Langhe Serravalle | Tortona | Messina	Zancle | Piacenza | Gelasia	Sớm/Tiền | Giữa/Trung | Muộn/Hậu