Irlandés
De Uiquipedia
La llingua irlandesa ou gaélicu irlandés, denominada polos sous falantes Gaeilge, Gaoluinn ou Gaeilge na hÉireann, ye la llingua oficial de la República d'Irlanda ou Éire. Pertence al tueiru celta goidélicu del greyu de llinguas indoeuropeas.
| Gaélicu irlandés (Gaeilge na hÉireann) | |
|---|---|
| Faláu en: | Irlanda |
| Rexón: | Europa setentrional |
| Númberu de falantes: | 40.000 de llingua materna, 260.000 |
| Llugar pol númberu: | Non ente las 100 máis faladas |
| Clasificación xenética: | Indoeuropéu Llinguas célticas |
| Estatus oficial | |
| Llingua Oficial de: | Irlanda |
| Códigu | |
| ISO 639-1 | ga |
| ISO 639-2(B) | gle |
[editar] Situación autual
L'irlandés pué lleese en tol país, puéis la señalización n'Irlanda ye billingüe por llei. Nas fasteiras ú inda vive un percentax altu de falantes (Gaeltacht) namái hai deillos lletreiros n'irlandés.
Magar la oficialidá y las midías de proteición tomadas pol gobiernu irlandés, na cai ye perdifícil ouvir irlandés. Nas grandes ciudaes comu Baile Átha Cliath (Dublín)ou Corcaigh solu fálase irlandés nos departamentos de llinguas célticas nas universidaes ou nas escuelas nacionales acotadas "Gaeltacht Schools".
Nas fasteiras de fala irlandesa ("Gaeltacht"), asitiadas ante tou na costa oeste ye común ouvir irlandés. Pa estos falantes y pa tolos irlandeses que deprenden la llingua (ye obrigatoria pa tolos escolinos) hai una emisora de radiu pública (Raidió na Gaeltachta)ya outra privada(Raidió na Life), una canal de televisión (Teilifís na Gaeilge) y deillas revistas selmanales.
Amás na llingua inglesa falada na cai entronun deillos nomes n'irlandés comu:
- Éire
- An tOireachtas (el parllamentu)
- An Taoiseach (el premier ministru)
- An Post (los correyos)
- Bus Éireann (empresa estatal de trasporte)
- Iarnród Éireann (fierrucarril estatales)
[editar] Gramática
Abaxu namás dalgunos paradigmas de conxugación p'amuesare la composición de la llingua:
Verbu de la clas 1, "bris" (romper)
| Presente | Futuru | Pretéritu | Imperfeutu | Condicional | Subx. pres. | Subx. pret. | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1. Sg. | brisim | brisfidh mé | bhris mé | bhrisinn | bhrisfinn | brise mé | brisinn |
| 2. Sg. | briseann tú | brisfidh tú | bhris tú | bhristeá | bhrisfeá | brise tú | bristeá |
| 3.Sg. | briseann sé/sí | brisfidh sé/sí | bhris sé/sí | bhriseadh sé/sí | bhrisfeadh sé/sí | brise sé/sí | briseadh sé/sí |
| 1. Pl. | brisimid | brisfimid | bhriseamar | bhrisimis | bhrisfimis | brisimid | brisimis |
| 2. Pl. | briseann sibh | brisfidh sibh | bhris sibh | bhriseadh sibh | bhrisfeadh sibh | brise sibh | briseadh sibh |
| 3. Pl. | briseann siad | brisfidh siad | bhris siad | bhrisidís | bhrisfidís | brise siad | brisidís |
| unpersönlich | bristear | brisfear | briseadh | bhristí | bhrisfí | bristear | bristí |
Ou'l verbu de la clas 2 ceannaigh (mercare)
| Presente | Futuru | Pretéritu | Imperfeutu | Condicional | Subx. pres. | Subx. pret. | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1. Sg. | ceannaím | ceannóidh mé | cheannaigh mé | cheannaínn | cheannóinn | ceannaí mé | ceannaínn |
| 2. Sg. | ceannaíonn tú | ceannóidh tú | cheannaigh tú | cheannaíteá | cheannófá | ceannaí tú | ceannaíteá |
| 3.Sg. | ceannaíonn sé/sí | ceannóidh sé/sí | cheannaigh sé/sí | cheannaíodh sé/sí | cheannódh sé/sí | ceannaí sé/sí | ceannaíodh sé/sí |
| 1. Pl. | ceannaímid | ceannóimid | cheannaíomar | cheannaímis | cheannóimis | ceannaímid | ceannaímis |
| 2. Pl. | ceannaíonn sibh | ceannóidh sibh | cheannaigh sibh | cheannaíodh sibh | cheannódh sibh | ceannaí sibh | ceannaíodh sibh |
| 3. Pl. | ceannaíonn siad | ceannóidh siad | cheannaigh siad | cheannaídís | cheannóidís | ceannaí siad | ceannaídís |
| unpersönlich | ceannaítear | ceannófar | ceannaíodh | cheannaítí | cheannóifí | ceannaítear | ceannaítí |
