Gabon

Oddi wrth Wicipedia, y gwyddoniadur rhydd.


Baner	Arfbais

Arwyddair: {{{arwyddair_cenedlaethol}}}

Anthem: La Concorde

Prifddinas

Libreville

Dinas fwyaf Libreville

Iaith / Ieithoedd swyddogol

Ffrangeg

Llywodraeth

• Arlywydd
• Prif Weinidog

Gweriniaeth
Omar Bongo
Jean Eyeghe Ndong

Annibyniaeth o Ffrainc
Datganwyd 17 Awst 1960

Arwynebedd
- Cyfanswm
- Dŵr (%) 267,668 km² (75ain)
bron i ddim

Poblogaeth
- amcangyfrif 2005
- Dwysedd 1,384,000 (148ain)
5.2/km² (216eg)

CMC (PGP)
- Cyfanswm
- Y pen amcangyfrif 2005
$9.621 biliwn (136fed)
$7,055 (89ain)

Indecs Datblygiad Dynol (2003) 0.635 (123fed) – canolig

Arian breiniol Ffranc CFA (XFA)

Cylchfa amser
- Haf WAT (UTC+1)
WAT (UTC+1)

Côd ISO y wlad .ga ¹

Côd ffôn +241

Map o Gabon

Gweriniaeth yng ngorllewin Canolbarth Affrica yw Gabon (Ffrangeg La République gabonaise neu Gabon). Mae'r boblogaeth yn isel iawn yn nhermau gwledydd Affrica. Y gwledydd cyfagos yw Guinea Gyhydeddol, Camerŵn a Gweriniaeth y Congo. Mae'n wlad sy'n llawn o goedwigoedd trofaol sy'n gorwedd ar arfordir Gwlff Gini. Mae ganddi fauna a flora cyfoethog ac erys ei hamgylchedd heb ei difetha llawer. Roedd gynt yn drefedigaeth Ffrengig. Ers ei annibyniaeth ar Ffrainc yn 1960, mae hi dan reolaeth arlywyddion awtocratig, ond mae system bleidol a chyfansoddiad ganddi newydd ers y 1990au.

[golygu] Hanes

Ychydig sy'n hysbys am hanes cynnar y wlad. Gwelwyd tonnau olynol o ymsefydlu yn y wlad, hyd at y 19eg ganrif, gan bobloedd Pygmi i ddechrau ac yna ar raddau mwy sylweddol gan y Bantu, sy'n ffurfio mwyafrif y boblogaeth erbyn heddiw. Yn ystod y mudo hyn daeth yr Ewropeiaid cyntaf, y Portiwgaliaid, i lannau Gabon yn y 15fed ganrif. Daw'r enw 'Gabon' o'r enw Portiwgaleg Gabão "penrhyn", oherwydd siâp yr aber lle saif Libreville heddiw. Cipiodd Ffrainc y wlad oddi ar Portiwgal yn 1855. Cafodd y wlad ei hannibyniaeth 17 Awst, 1960.

[golygu] Gwleidyddiaeth

Mae gan Gabon system arlywyddol. Arlywydd cyntaf Gweriniaeth Gabon oedd Léon Mba. Yr ail arlywydd, sydd mewn grym ers 1967, yw Omar Bongo Ondimba.

[golygu] Taleithiau

Rhennir Gabon yn 9 talaith:

Estuaire
Haut-Ogooué
Moyen-Ogooué
Ngounié
Nyanga
Ogooué-Ivindo
Ogooué-Lolo
Ogooué-Maritime
Woleu-Ntem.

[golygu] Iaith a diwylliant

Ffrangeg yw'r brif iaith a'r unig iaith swyddogol ond sieredir sawl iaith brodorol yn ogystal.

Gyda'i chymydog Camerŵn mae Gabon yn gartref i ddiwylliant y Ffangiaid, grŵp ethnig sy'n adnabyddus am ei dawnsiau a'i chelf dradoddiadol, yn arbennig ei masgiau trawiadol.

Eginyn erthygl sydd uchod. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.