Saliŝa lingvaro

El Vikipedio

La saliŝa lingvaro estas grupo da lingvoj de okcidenta Kanado kaj nordokcidenta Usono. Ĉiuj el ili karakteriziĝas de aglutineco kaj mirigaj konsonantaroj—ekzemple la vorto xłp̓x̣ʷłtłpłłskʷc̓ (IFA: [xɬp’χʷɬtɬpɬːskʷʦ’]) de la lingvo Nuxálk, kiu signifas "li estis havinta planton kornuso kanada" havas 13 sinsekvajn konsonantojn sen vokala interrompo.

La vorto saliŝa devenas de la lingvonomo de la montana tribo Saliŝ. Poste la nomon etendis lingvosciencistoj por referenci aliajn lingvojn parencajn. Multaj el la apartaj lingvoj ne havas proprajn nomojn, anstataŭe havante specifajn nomojn por lokaj dialektoj, ĉar historie pli kulture gravis lokaj grupoj ol pli vastaj tribaj rilatoj.

Ĉiuj saliŝaj lingvoj estas endanĝerigitaj—kelkaj tre tiel, kun sole tri aŭ kvar restantaj parolantoj. Al la plimulto de la lingvoj restas nur parolantaro pli ol sesdekjaraĝa, kaj multaj havas nur parolantojn pli ol okdekjaraĝajn.

Enhavo 1 Famili-divido 2 Genetikaj rilatoj 3 Famili-trajtoj 4 Eksteraj ligiloj 5 Bibliografio

[redaktu] Famili-divido

La saliŝa lingvaro entenas 23 lingvojn. Sube estas listo de saliŝaj lingvoj, dialektoj, kaj sub-dialektoj. Tiu ĉi listo estas lingvoscienca klasifikado, kiu eble ne korespondas al politikaj dividaĵoj. Multaj saliŝaj grupoj konsideras sian parolmanieron esti aparta lingvo anstataŭ dialekto.

I. Bella Coola

1. Nŭálk (a.k.k. Bella Coola, Salmon River)

• Kimsquit
• Bella Coola
• Kwatna
• Tallheo

II. Bord-saliŝa

A. Centra Bord-saliŝa (a.k.k. Centra saliŝa)

2. Comox

• Comox (a.k.k. Q’ómox̣ʷs)
• Sliammon (Homalco-Klahoose-Sliammon) (a.k.a. ʔayʔaǰúθəm)

3. Halkomelem

Insula (a.k.k. Hul’q̱’umi’num’, həl̕q̓əmín̓əm̓)

• Cowichan
• Nanaimo

Downriver (a.k.k. Hunq’umʔiʔnumʔ)

• Katzie
• Kwantlen
• Musqueam

Upriver (a.k.k. Upper Stalo, Halq’əméyləm)

• Chehalis
• Chilliwack
• Tait

4. laŝucida (angle: Lushootseed, Puget Salish; laŝucide: dx^wləšucid)

Norda

• skaĝeta (angle: Skagit, laŝucide: skajet)
• snohomiŝa (angle: Snohomish, laŝucide: sduhubš)
• sok-suiatla (angle: Sauk-Suiattle, laŝucide: suiʔatl'abix^w)

Suda

• duvamiŝa (angle: Duwamish, laŝucide: dx^wduʔabš)
• niskvala (angle: Nisqually, laŝucide: sq^waliʔabš)
• pujalupa (angle: Puyallup, laŝucide: spuyaləpubš)
• sahevamiŝa (angle: Sahewamish, laŝucide: sʔəhiw'abš)
• skajkomiŝa (angle: Skykomish, laŝucide: sq'ix^wəbš)
• snokvalma (angle: Snoqualmie, laŝucide: sduk^walbix^w)
• sukvamiŝa (angle: Suquamish, laŝucide: suq^wabš)

5. nuksaka (angle: Nooksack, nuksake: ɬə́čələsəm, ɬə́čælosəm) (†)

6. Pentlatch (a.k.k. Pənƛ̕áč) (†)

7. Sechelt (a.k.k. Seshelt, Shashishalhem, šášíšáɬəm)

8. Squamish (a.k.k. Sqwxwu7mish, Sḵwx̱wú7mesh, sqʷx̣ʷúʔməš)

i. Markol-saliŝa grupo (a.k.k. Straits)

9. klalama (angle: Klallam / Clallam, klalame: nəxʷsƛ̕áy̓emúcən)

• Becher Bay
• Orienta
• Okcidenta

10. Norda markol-saliŝa (angle: Northern Straits)

• lamia (angle: Lummi, lamie: xwlemi’chosen, xʷləmiʔčósən) (†)
• Saanich (a.k.k. SENĆOŦEN, sənčáθən, sénəčqən)
• Samish (a.k.k. Siʔneməš)
• Semaihmoo (a.k.k. Tah-tu-lo) (†)
• Sooke (a.k.k. T’sou-ke, c̓awk) (†)
• Songhees (a.k.k. Lək̓ʷəŋín̓əŋ) (†)

11. tvana (angle: Twana, Skokomish, tvane: sqʷuqʷúʔbəšq, tuwáduqutšad) (†)

• Quilcene
• Skokomiŝ (a.k.k. Sqʷuqʷúʔbəšq)

B. Tsamosan (a.k.k. Olimpia)

i. Interna-landa

12. Cowlitz (a.k.k. Lower Cowlitz, Sƛ̕púlmš) (†)

13. Upper Chehalis]] (a.k.k. Q̉ʷay̓áyiɬq̉) (†)

• Oakville Chehalis
• Satsop
• Tenino Chehalis

ii. Maritime

14. Lower Chehalis (a.k.k. ɬəw̓ál̕məš) (†)

• Humptulips
• Westport-Shoalwater
• Wynoochee

15. Quinault (a.k.k. Kʷínayɬ)

• Queets
• Quinault

C. Tillamook

16. Tillamook (a.k.k. Hutyéyu) (†)

Siletz

• Siletz

Tillamook

• Garibaldi-Nestucca
• Nehalem

III. Interna saliŝa

A. Norda

17. Shuswap (a.k.k. Secwepemctsín, səxwəpməxcín)

Orienta

• Kinbasket
• Shuswap Lake

Okcidenta

• Canim Lake
• Chu Chua
• Deadman's Creek-Kamloops
• Fraser River
• Pavilion-Bonaparte

18. St’at’imcets (a.k.k. Lillooet, Lilloet, St'át'imcets)

• Lillooet-Fountain
• Mount Currie-Douglas

19. Thompson River Salish (a.k.k. Nlaka’pamŭ, Ntlakapmuk, nɬeʔkepmxcín, Thompson River, Thompson Salish, Thompson, konata dum la pionira epoko kiel la Klackarpun, Couteau aŭ Knife Indianoj)

• Lytton
• Nicola Valley
• Spuzzum-Boston Bar
• Thompson Canyon

B. Suda

20. Coeur d’Alene (a.k.k. Snchitsu’umshtsn, snčícuʔumšcn)

21. Columbian (a.k.k. Columbia, Nxaʔamxcín)

• Chelan
• Entiat
• Moses Columbia
• Wenatchee (a.k.k. Pesquous)

22. Colville-Okanagan (a.k.k. Okanagan, Nsilxcín, Nsíylxcən, ta nukunaqínxcən)

Northern

• Head of the Lakes
• Penticton
• Similkameen
• Vernon

Southern

• Lakes-Colville-Inchelium
• Methow
• San Poil-Nespelem
• Southern Okanogan

23. Spokane-Kalispel-Flathead (a.k.k. Kalispel)

• Flathead (a.k.k. Séliš)
• Kalispel (a.k.k. Qalispé)

• Chewelah
• Kalispel
• Pend d’Oreile

• Spokane (a.k.k. Npoqínišcn)

Pentlatch, Nooksack, Twana, Lower Chehalis, Upper Chehalis, Cowlitz, kaj Tillamook estas nun mortinta. Pluse, la Lummi, Semiahmoo, Songhees, kaj Sooke dialektoj de Norda markolo ankaŭ mortintas.

[redaktu] Genetikaj rilatoj

Estas proponite, ke la saliŝa lingvaro eble parencas al la lingvaroj Wakaŝan kaj Ĉimakuan en la hipoteza lingvo-familio Mosan. Ankaŭ estas klopodoj montri rilaton inter la izolita lingvo Kutenaj al Mosan.

[redaktu] Famili-trajtoj

• ĝeneraligita sonsistemo
• post-vela harmonio (pli area)
• silaboj
• rekopiado
• malkunkatenigado (enfikso, metatezo, glotigado)
• regado
• manko de verbtempoj
• sensubstantiveco (disputata)

[redaktu] Eksteraj ligiloj

• Bibliography of Materials on Salishan Languages (YDLI)
• University of Montana Occasional Papers in Linguistics (UMOPL) (Native languages of the Northwest)
• Coast Salish Culture: an Outline Bibliography
• Coast Salish Collections
• International Conference on Salish and Neighboring Languages
• The Salishan Studies List (Linguist List)
• Okanagan language resources (includes sound files)
• Native Peoples, Plants & Animals: Halkomelem
• Saanich (Timothy Montler's site)
• Klallam (Timothy Montler's site)
• A Bibliography of Northwest Coast Linguistics
• Ethnologue classification for Salishan

[redaktu] Bibliografio

• Czaykowska-Higgins, Ewa; & Kinkade, M. Dale (Eds.). (1997). Salish languages and linguistics: Theoretical and descriptive perspectives. Berlin: Mouton de Gruyter. ISBN 3-11-015492-7.
• Kroeber, Paul D. (1999). The Salish language family: Reconstructing syntax. Lincoln: University of Nebraska Press in cooperation with the American Indian Studies Research Institute, Indiana University, Bloomington.
• Thompson, Laurence C. (1973). The northwest. In T. A. Sebeok (Ed.), Linguistics in North America (pp. 979-1045). Current trends in linguistics (Vol. 10). The Hauge: Mouton.
• Thompson, Laurence C. (1979). Salishan and the northwest. In L. Campbell & M. Mithun (Eds.), The languages of native America: Historical and comparative assessment (pp. 692-765). Austin: University of Texas Press.