Kapitalismo
Wikipedia(e)tik
Kapitalismoa sistema ekonomikoen multzo bat da, definizio argi eta onarturik ez duena. Etimologikoki, "kapitalista" bat kapitalaren aldeko banakoa da, nondik ondoriozta daitekeen sistema kapitalistak ekonomian zentraturiko sistemak direla. Hala ere, kapitalismoa oso zentzu desberdinetan definitzen da kokapen ideologikoaren arabera.
[aldatu] Definizio marxista
Karl Marxek planteatutako ikuspegi estrukturalistari jarraituz, sistema bati kapitalista deitu dakioke, biztanleriaren gehiengoa (proletargoa) nominalki askea denean, baina errealitatean aurrera jotzeko bere lan indarra saldu behar duenean, ekoizpen bitartekoen jabe den gutxiengo pribilegiatu bati (burgesia), hain zuzen.
Oinarrizko egitura hau historiako une desberdinetan, forma askorekin, eman bada ere, XVII. mendetik nahiz Depresio Handitik (1929-1939) aurrera nagusi izan da Europan eta Amerikako Estatu Batuetan. XX. mendeko erditik aitzina beste etapa batean gaudela esaten dute autore batzuek (globalizazioa, postkapitalismoa, etab.).
Definizio honetatik haratago, kapitalismoaren teoria marxista ugaria da. Marxisten aburuz, burgesiak proletargoaren lan-indarra "erosten" du bere jabegoak handitzeko asmoz. Hots, burgesia langileriaren soldatapeko lanaren ondorioz sortutako plus-balioaz jabetzen da.
Ikuspegi marxistaren kritikoek, zalantzan jartzen dute kapitala eta lana eta materialismo historikoaren arteko oposizio dialektikoa. Autore hauek giza kapitala eta gizabanakoen gaitasun intelektuala azpimarratzea ohikoa da.
[aldatu] Definizio liberala
Autore zein ikuskera ugarik kapitalismoa ekonomiaren teoria liberaletatik abiatuz aztertzen du. Baina, askotan, definizio hau ez dute liberalek beraiek egiten (beraietako askok ez dute kapitalismo terminoa euren teorien izendapenerako erabiltzen), liberalismoaren aurkako mugimenduek baizik, berau desprestigiatu asmoz.
Ikuspegi kritiko batetik, kapitalismoa eta liberalismoaren arteko berdinketa gezurrezkoa da, bai sistema liberala neutraltzat hartzen dutelako (eta, beraz, momentu jakinetan bestelako elementu ekonomikoak bultzatu ditzakeelako), eta bai ikuspegi liberalaren barruan sartzen ez diren eredu kapitalistak existitzen direlako ere (Estatu kapitalismoa, burgesiaren aldeko eskuhartze ekonomikoa, etab.).
