Landare

Wikipedia(e)tik

Landareak (latinez plantae) izaki bizidunen artean talde handia betetzen dute. Gaur egun 300.000 espezie baino gehiago kontabilizatzen dira. Landareen artean zuhaitzak, loreak, belarrak eta zuhaixkak. Aristotelesek eginiko sailkapen sisteman landareak animaliak ez ziren izaki bizidun guztiak ziren, hau da, mugimendurik ez zutenak edo organo sentsorialik ez zutenak. Linnaeusen nomenklatura sisteman Vegetabilia Erreinua osatzen zuten, geroago Plantae gisa ezagutuko zena. Orokorrean landaretzat hartu ohi diren hainbat izaki bizidun azkeneko urteetan bertatik atera ditugu, adibidez onddoak eta hainbat alga talde. Gainera landareak taxonomiaren kontzeptuetatik at geratu ohi dira askotaneta horregatik zailak izaten dira definitzen eta sailkatzen.

[aldatu] Landareen Sailkapena

• Embryophyta
  • Bryophyta
    • Marchantiophyta
    • Anthocerotophyta
    • Bryophyta
  • Tracheophyta
    • Lycopodiophyta
    • Equisetophyta
    • Pteridophyta
    • Psilotophyta
    • Ophioglossophyta
    • Hazidun landareak
      • †Pteridospermatophyta
      • Pinophyta
      • Cycadophyta
      • Ginkgophyta
      • Gnetophyta
      • Magnoliophyta

[aldatu] Garrantzia

Fotosintesia eta karbonoaren finkapena landareen eginkizun garrantzitsuak dira eta algek egindakoarekin batera ekosistemaren energia eta materia organikoaren ekoizpenaren oinarri dira. Prozesu hauen ondorioz erradikaldi aldatu da Lurreko atmosfera, proportzionalki oxigeno kantitate erraldoi bat dutena. Animalia eta bestelako izaki bizidun gehienak aerobikoak dira eta beraz oxigenoan bizi dira.

Gizakion elikaduraren parte garrantzi bat zerealek egiten dute. Gizakiok era berean fruituak, barazkiak, belarrak eta espeziak. Hainbat landare baskularrek zura sortzen du, eraikuntzan oso erabilia dena. Gainera lehen mailako negozioa da lore salmenta.

[aldatu] Hazkuntza

Landareen hazkuntzan elikagai gehiago jasotzen dira airetik lurretik baino. Landareek euren hazkuntza eta mantenurako fotosintesia egiten dute. Prozesu honetan landareek Eguzkiko argia erabiltzen dute karbono dioxidoa azukretan eraldatzeko. Landareek ura ateratzen du lurretik prozesua laguntzeko. Lurretik ere nitrogenoa, fosforoa eta bestelako elikagai garrantzitsuak ateratzen dituzte.

Hazkuntzaren arabera landareak hiru talde ezberdinetan sailkatzen dira:

• Urterokoak: Urte bakar batean bizi eta birsortzen dira.
• Biurterokoak: Bi urtez bizi dira eta bigarrenean birsortu ohi dira.
• Perenneak: urte ezberdinetan hazten dira eta heldu ondoren ere birsortzen dira.

Azken hauek bi talde ezberdinetan banatzen dira: kaduzifolioak eta ez-kaduzifolioak. Klima tropikaletan landare askok bere hostoak galtzen dituzte urtaro lehorrean.

Landareen hazkuntza nahiko ezberdina da espeziaren arabera. Goroldio batzuk 0.001mm/ordu hazten dira eta zuhaitza gehienak 0,025-0,250 mm/orduko. Espezie batzuk, batez ere trepadoretan 12,5 mm/orduko hazten dira. Banbuak egun bakar batean metro 1 hazteraino iritsi daitezke.