Reykjavik

Wikipedia(e)tik

Koordenatuak: 64°08′ I 21°56′ M (?)

Reykjavik

Bandera

Armarria

Berezko izena

Reykjavíkurborg

Herrialdea

- Islandia

Konterria

Ipar-Hego Reykjavik

Alkatea

Vilhjálmur Þ. Vilhjálmsson (Sjálfstæðisflokkurinn)

Koordenatuak

64°08′ I 21°56′ M

Azalera

274,5 km²

Garaiera

18 m

Ordu eremua

GMT

Sorrera

1786

Postakodea

101 - 155

Biztanleria

115.420 (2006)

Dentsitatea

420 bizt/km²

http://www.rvk.is

Reykjavik Islandiako hiriburu eta hiri handiena da. Gainera Mundu osoko iparraldeen aurkitzen den hiriburua da. Islandiako hego-mendebaldean kokaturik dago Faxaflói badian. 115.000 biztanle baino gehiago ditu eta estatuko ekonomia eta gobernuaren erdigune da hiria.

Reykjavik hiria sortu zutenean, berehala, uharteko komertzio, populazio eta gobernuko aktibitateen erdigunea bilakatu zen. Gainera gaur egun Islandiako Unibertsitatea eta uharteko aktibitate ia denak bertan gauzatzen dira.

Gaur egun, Reykjavik Eskualdeak 190.000 biztanle ditu hiriburua eta inguruko metropoliaren biztanleria batuz. Modernizatutako herrialde baten hiriburua da, eta beharrezko zerbitzuez guztiz hornituta dago. Bere kokapenagatik, neguan bakarrik 4 orduko argia dago eta udan aldiz, ez da eguzkia ezkutatzen ia. Azkenengo urteetan biztanleria asko hazi da eta inguruneko industriak eta komertzioak ere hazkunde nabaria sumatu dute.

Hiriak energia geotermikoa erabiltzen du, eta Islandia energia mota honen erabiltzaile nagusiena da.

[aldatu] Geografia

Reykjavík mapa.

Reykjavík Islandia hego-mendebaldean kokatzen da Faxaflói badiaren hertzean. Reykjavík kostaldean kobazulo, irla eta penintsula asko aurkitzen dira. Izotz Aroan (duela 10.000 urte), glaziar handi batek gaur egun herria aurkitzen den tokia ezkutatu zuen. Öskjuhlíð eta Skólavörðuholt sumendiak, gaur egun itzaliak, glaziarra urtu zenean uharteak bihurtu ziren eta bertako erupzioen ondorioz gaur egungo harri zaharrenak sortu ziren. Baina hondamendi naturalak ez ziren bertan gelditu eta lurrikara eta erupzio gehiago egon ziren duela 4500 urte inguruan. Elliðaá ibaia da hirburua zeharkatzen duen ibairik luzeena. Nahiz eta nabigatzea ezinezkoa izan munduko izokin-arrantzarako ibai nagusia da. Reykjavík inguruko mendirik altuena 914 mkoa da, Esja mendia. Hiriburua Seltjarnarnes penintsulan kokatua dago, baina honen kanpoaldeko auzoak penintsulatik hegoaldera eta ekialdera aurkitzen dira. Reykjavík dentsitate baxuko hiria da, izan ere etxebizitzak baxuak eta bata bestetik hurrun kokatutakoak dira. Hiriburua hutsunez beterik dago eta bertako gazteriak hutsune haiei baliozko probetsua ematen saiatu dira urte hauetan, parke, liburutegi eta hainbat eraikuntza bertan eraikitzen lagunduz.

[aldatu] Klima

Nahiz eta iparraldean kokatu, Reykjavik, ez da uste bezain hotza eta neguko tenperaturak New York eta Toronto hirien antzekoak dira. Hau, itsas-korronteen ondorioz gertatzen da. Izan ere, Islandiako kostaldea ez da hain hotza itsas-korronteek Karibean berotzen den ura bertara eramaten dutelako. Hiria ez da oso haizetsua baina enbatak normalak izaten dira negu aldean. Oso euritsua da, urtean 213 egun euritsu izaten dira gutxi gorabehera.

**Klima Taula**
	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abz	Ira	Urr	Aza	Abe
Tenperatura altuenak °C	2,5	2,9	4,5	6,7	10,0	12,6	14,8	14,3	11,7	7,9	4,1	2,8
Tenperatura baxuenak °C	-2,9	-2,1	-1,2	1,6	4,3	7,2	9,0	8,1	6,5	3,9	0,7	-1,2
Prezipitazioak mm	89,2	64,7	62,6	56,3	42,9	42,0	50,3	56,4	67,7	94,7	78,8	79,9

[aldatu] Biztanleria

Reykjavík 2006. urteko abenduan 115.420 biztanle zituen, inguruko metropoliarekin 191.030 osatuz. Inguruan 6 hiri aurkitzen dira:

Álftanes: 2.278
Garðabær: 9.529
Hafnarfjörður: 23.674
Kópavogur: 27.536
Mosfellsbær: 7.303
Seltjarnarnes: 4.467

Eboluzio demografikoa
1801	1860	1901	1910	1920	1930	1940	1950	1960	1970	1980	1990	2000	2006
600	1.450	6.321	11.273	17.450	28.052	38.308	55.980	72.407	81.693	83.766	97.569	110.852	115.420

[aldatu] Historia

Ingólfur Arnarson 874. urtean gaur egun Reykjavík hiria dagoen eskualdera lehen iritsi zen gizona dela uste da, Landnámabók liburuak dioenez honek masta uretara bota eta hau finkatuta geratu zen lehenengo tokian herria sortu zuen. Bertako baporeen ondorioz Reykjavík izena hartu zuela uste da (islandieraz Bapore Badia). Reykjavík ez da herria bezela kontsideratzen XVIII. menderarte izan ere, baserri batzuk baina ez zeuden eskualde hartan. Danimarkarrak Islandian industria sartzen saiatu ziren mende hartan, uhartea modernizatzeko asmoz. 1752. urtean hain zuzen Danimarkako erregeak Reykjavík aurkitzen zen eskualdean hainbat etxe eraikitzen hasi zen kotoia bertan gordetzeko. Bertako beste manufaktura batzuk arrantza, sulfuroaren extrakzioa, nekazaritza eta ontzigintza izan ziren.

Antzinako Reykjavík

1786. urtean Danimarkako koroak bertako komertzioa ezeztatu zuen eta eskualde hartan sei herri sortzeko baimena eman zuten, haietako bat Reykjavík. Hala ere, komertziorako hainbat arazo zeuzkaten daniarrek dena kontrolatzen baizuten. Azkenik, 1880. urtean islandiar komertzioa zabaltzen hasi zen. XIX. mendean nazionalisten mugimenduak biztanleak erakarri zituen eta Islandiaen independentzia nahiak zabaltzen hasi zien. Reykjavík, Islandiako herri bakarrenetakoa eta handiena zenez hiriburu bezela aukeratu zuten, eta ideia hauen erdigune bilakatu zen. Mugimendulariak bazekiten Reykjavík gogor eutsi behar zuela hauen helburua lortzeko eta hiriarentzako oso garrantzitsuak izan ziren urte haiek, bere garapenerako batez ere. 1845. urtean Alþingi berriro irikia izan zen Reykjavík hiriburuan hain zuzen. Nahiz eta legezko batzarra ez izan, Danimarkari uhartean ebatzi behar zituen arazoei buruz berri ematen zuten. Hurrengo urteetan Islandiak independentzia osoa lortu zuen, konstituzio eta guzti, eta Reykjavík legezko hiriburu bilakatu zuten Alþingi batzarra bertan aurkitzen zelako. 1920 eta 1930ko hamarkadetan arrantza industria Reykjavík-en nagusitu egin zen, bakailaoa arrain nagusia izanik. Baina 1929ko krisialdiak eragina izan zuen eta biolentzia gailendu zen uharte osoan.

Itsasontzi Bikingo baten monumentua.

1940ko maiatzaren 10an gerrako 4 itsasontzi iritsi ziren hiriburura, baina biztanleak izugarrizko lasaitua hartu zuten naziak ez zirela egiaztatuz aliatuak baizik, britaniarrak hain zuzen eta hauek herrialdea okupatzea lortu zuten inolako biolentzia zantzurik gabe. Britaniarrek herrialdea okupatzera behartuak izan ziren, izan ere Islandiako gobernuak neutral bezela izendatu zen, nahiz eta hauek aliatuen alde agertu. Hurrengo urteetan amerikarrek eta britaniarrek hainbat base-militar eraiki zituzten uhartean zehar, eta bertan aurkitzen ziren soldadu kanpotarren kopuruak Reykjavík hiriko biztanle-kopuruarena baino altuagoa zen. Okupazioaren alde ekonomikoak onuragarriak izan ziren hiriarentzako izan ere krisialdia ahazten lagundu eta arrantza eskariak hazi egin ziren. Gainera, Aliatuek Reykjavík hiriburuko aireportua, gaur egun oraindik erabilgarria dena, eta Keflavíkeko Aireportu Internazionala ere eraiki zuten, hiriburutik 50 kmra. 1944ko ekainaren 17an Islandiako Errepublika sortu zen Reykjavík-en eta bozketen bidez lehenengo presidentea aukeratua izan zen, Sveinn Björnsson hain zuzen. Gerra ondorengo urteetan, Reykjavík-en izugarrizko garapena gertatu zen. Nezkazariak hiria biztanletzen hasi ziren, batez ere nekazal-teknologian lortu zuten aurrerakuntzagatik. Reykjavík hirira emigratzen zutenak, batez ere gazteak ziren "Reykjavík hiriko Ametsa" betetzera, eta denborarekin hiriburua umeen hiria bihurtu zen. 1972. urtean Reykjavík-en Munduko Xake Txapelketak leku hartu zuen. Azkenengo bi hamarkadetan Reykjavík asko aldatu da, hiriburu garatuenetako bat izanez, munduko hiri garrantzitsuenetarikoa izatea lortuz eta hainbat pertsonaia famatuen berezko hiria izan Björk abeslariarena adibidez.

[aldatu] Politika

Reykjavík Udaleko kontseiluak gobernatzen du. Alkateak Reykjavík hirian erregistratua egon behar du, 18 urte baino gorakoa izateaz aparte. Kontseilua 15 partaidez osatuta dago 4 urtero ordezkatzen direnak. Azkenengo bozketetan 5 alderdi aurkeztu ziren, haietatik 3 koalizioan R-listinn. Gaur egun hiria gobernatzen dutenak 8 partaideekin beste bi alderdiak dira, Sjálfstæðisflokkurinn eskubia zazpirekin eta Framsóknarflokkurinn nekazal alderdia batekin, beste koalizioan.

[aldatu] Leku Interesgarriak

Hallgrímskirkja, Leif Erikssonen estatua.

Alþingishúsið — Islandiar parlamentua.
Blue Lagoon — Spa geotermikoa hiriburuaren ondoan kokatua.
Hallgrímskirkja — Islandiako eliza handiena.
Höfði — Gorbatxev eta Reagan politikoak 1986. urtean elkartu ziren etxea.
Kringlan — Reykjavík-eko merkatal gunea
Laugavegurinn — Denda askoko kalea
Nauthólsvík — Geotermikoki berotutako hondartzatxoa
Perlan
Ráðhús Reykjavíkur — Udaletxea
Tjörnin — Laku txikia
Þjóðarbókhlaðan - Islandiako liburutegia
Þjóðminjasafnið - Museo nazionala
Islandiako Unibertsitatea
Árbæjarsafn (Reykjavík Museo Irekia) — Museo garrantzitsuena
Reykjavík 871±2 — 930. urteko Bikingoen etxe baten aurkikuntza arkeologikoa.

Reykjavík bere gauezko bizitzagatik oso ezaguna da. Garagardoa da edari nagusia eta tabernak nahiz eta egunez oso lasaiak izan gauean guztiz aldatzen dira.

Urte berriak ere oso interesgarriak dira hiriburuan, izan ere su-artifizalak ez daude debekaturik eta denek dirutza handiak gastatzen dituzte hauek erosterakoan.