Alfabeto cirílico ruso
Na Galipedia, a wikipedia en galego.
| Historia do alfabeto |
|---|
|
Idade do Bronce Medio ss –XIX - -XV
|
| Meroítico s. –III. |
| Xenealoxía completa |
O alfabeto ruso moderno é unha variante do alfabeto cirílico. Introduciuse na época do dominio do Kievan Rus (un estado medieval dos eslavos do leste) simultaneamente a súa conversión ao cristianismo ( 988 ), ou, se certos achadegos arqueolóxicos están correctamente datados, nunha data lixeiramente anterior.
O idioma ruso escríbese usando unha versión moderna do alfabeto cirílico que utiliza 33 letras.
A seguinte táboa presenta as maiúsculas, xunto cos valores SAMPA para o son de cada letra:
| А /a/ |
Б /b/ |
В /v/ |
Г /g/ |
Д /d/ |
Е /je/ |
Ё /jo/ |
Ж /Z/ |
З /z/ |
И /i/ |
Й /j/ |
| К /k/ |
Л /l/ |
М /m/ |
Н /n/ |
О /o/ |
П /p/ |
Р /r/ |
С /s/ |
Т /t/ |
У /u/ |
Ф /f/ |
| Х /x/ |
Ц /ts/ |
Ч /tS'/ |
Ш /S/ |
Щ /S'/ |
Ъ // |
Ы /1/ |
Ь /'/ |
Э /E/ |
Ю /ju/ |
Я /ja/ |
Este artigo trata do uso do cirílico na lingua rusa somente.
Índice |
[editar] O alfabeto
O alfabeto ruso é como sigue:
| Maiúscula | Minúscula | Nome | Nome antigo1 | SAMPA | Exemplo | Valor numérico 19 |
|---|---|---|---|---|---|---|
| А | а | А /A/ |
азъ /az/ |
/a/ | a de cazo | 1 |
| Б | б | бэ /bE/ |
буки /buki/ |
/b/ | b de Barcelona | - |
| В | в | вэ /vE/ |
в ди/vedi/ |
/v/ | v como no inglés vine | 2 |
| Г | г | гэ /gE/ |
глаголь /glagol/ |
/g/ | g de galego | 3 |
| Д | д | дэ /dE/ |
добро /dobro/ |
/d/ | d de dedo | 4 |
| Е | е4 | Е /jE/ |
есть /yest'/ |
/je/ | ie como en vieiro, mais pronunciado nunha unica silaba | 5 |
| Ё | ё4,7 | Ё /jO/ |
– | /jo/ | io de piollo, mais pronunciado nunha unica silaba | - |
| Ж | ж | жэ /ZE/ |
живте /Z1v'et'e/ |
/Z/ | como o ll do arxentino llave | - |
| З | з | зэ /zE/ |
земля /z'eml'a/ |
/z/ | z do ingles zoo | 7 |
| И | и4 | И /i:/ |
иже /i:ZE/ |
/i/ | i de vida | 8 |
| Й | й | И краткое /i: kratkoje/ |
– | /j/ | i de boi | - |
| К | к | ка /ka/ |
како /kako/ |
/k/ | k de ka | 20 |
| Л | л | эль /El'/ |
люди /l'udi/ |
/l/ | l de lapa | 30 |
| М | м | эм /Em/ |
мыслте /m1sl'et'e/ |
/m/ | m de mapa | 40 |
| Н | н | эн /En/ |
нашъ /naS/ |
/n/ | n de noso | 50 |
| О | о | О /o/ |
онъ /on/ |
/o/ | o de sogro | 70 |
| П | п | пэ /pE/ |
покой /pokoj/ |
/p/ | p de peto | 80 |
| Р | р | эр /Er/ |
рцы /rts1/ |
/r/ | r de rolo | 100 |
| С | с | эс /Es/ |
слово /slovo/ |
/s/ | s de seda | 200 |
| Т | т | тэ /tE/ |
твердо /tv'erdo/ |
/t/ | t de tipo | 300 |
| У | у | У /u/ |
укъ /uk/ |
/u/ | u de uso | 400 |
| Ф | ф | эф /Ef/ |
фертъ /f'ert/ |
/f/ | f de feixe | 500 |
| Х | х | ха /xa/ |
хръ /Cer/ |
/x/ | h como en ingles house | 600 |
| Ц | ц | це /tsE/ |
цы /ts1/ |
/ts/ | ts | 900 |
| Ч | ч | че /tSE/ |
червь /tServ'/ |
/tS/ | ch de choiva | 90 |
| Ш | ш | ша /Sa/ |
ша /Sa/ |
/S/ | x de xiada | - |
| Щ | щ | ща /S'a/ |
ща /S'a/ |
/Sj/ | x de xose | - |
| Ъ | ъ | твёрдый знак /tv'ord1j znak/ |
еръ /jer/; Yer |
Note2 | - | - |
| Ы | ы | Ы /1:/ |
еры /jer1/ |
/1/5 (IPA [ |
i de ir | - |
| Ь | ь | мягкий знак /m'axkij znak/ |
ерь /jer'/ |
/'/3 | - | - |
| Э | э6 | э оборотное /E oborotnoje/ |
– | /E/ | e de epoca | - |
| Ю | ю | Ю4 /ju/ |
ю /ju/ |
/ju/ | u de uso | - |
| Я | я4,16,17 | Я /ja/ |
я /ja/ |
/ja/ | ia de xiada, mais pronunciado nunha unica silaba | - |
|
|
||||||
| І | і8 | - | I /i:/ |
/i/ | 10 | |
 |
 9 |
- |  ита/fi:ta/ |
/f/ | 9 | |
 |
 10 |
- | ять /jat'/; Yat |
/jE/ | - | |
| V | v11 | - | ижица /iZ1tsa/ |
/i/ | - | |
|
|
||||||
| S | s14 | - | зло /z'elo/ |
/dz/ or /z/ | 6 | |
 |
 12 |
- | кси /ksi/ |
/ks/ | 60 | |
 |
 12 |
- | пси /psi/ |
/ps/ | 700 | |
 |
 13 |
- | омега /om'ega/ |
/o/ | 800 | |
 |
 |
- | юсъ большой /jus bol'Soj/, Yus |
/u/,/ju/15 | - | |
 |
 15 |
- | юсъ малый /jus mal1j/ |
/ja/14 | - | |
 |
 |
- | юсъ большой іотированный /jus bol'Soj jotirowann1j/ |
/ju/15 | - | |
 |
 |
- | юсъ малый іотированный /jus mal1j jotirovann1j/ |
/ja/15 | - | |
[editar] Os nomes das letras
1. Ata aproximadamente 1900, os nomes mnemónicos herdados da igrexa eslava úsanse para as letras. Poden verse aquí na ortografía pre -1918 do alfabeto civil post-1708.
- Posto que a maioria dos nomes antigos son obviamente nativos, tense argumentado que a leitura da lista na orde tradicional, produce un estilo de hino para o arte da linguaxe, unha orde moral:
| аз буки веди | Conozo letras. |
| глаголь добро есть | Parolar é beneficioso |
| живете зело земля | Vive de verdade (nesta) terra |
| иже и како люди мыслете | o cal, de onde pensades como seres humanos |
| наш он покой | é pola tranquilidade nosa |
| рцы слово твердо | di a palabra firmemente |
| ук ферт хер цы | [de aqui en diante...] |
| червь ша ер ять юс | [... o significado é moi obscuro] |
[editar] As letras non-vogalizadas
2. O signo duro ъ indica que a consoante precedente non está palatalizada. A sua pronuncia orixinal, perdida sobre o 1400 ou antes, era a dunha moi curto son estilo xwa, usualmente latinizado ŭ.
3. O signo mole ь indica que a consoante precedente está palatalizada. A sua pronuncia orixinal, perdida sobre o 1400 ou antes, era a dunha moi curto son estilo xwa con iod (palatalizado), usualmente latinizado ĭ.
[editar] As vogais
4. As vogais е, ё, и, ю, я palatalizan a consonante precedente, e todo excepto и fica iotado (cun [j] precedendo). O и inicial foi iotado ate o sec XIX.
5. O ы é unha antiga vogal intermedia tensa do Eslavonico comun, mellor mantida no ruso moderno ca noutras linguas eslavas. Orixinalmente nasalizaba-se en certas posicions: OR камы /kam1~/ R камень /kam'en'/ "rock". A sua forma escrita desenvolveu-se asi: ъ + і > ъı > ы.
6. O э foi introducido no 1708 para distinguir o /e/ non-iotado/non-palatalizado do que é iotado/palatalizado е. O uso original fora е para o non-iotado /e/, ıє ou para o iotado, mais ıє ficou en desuso no sec XVI.
7. O ё, introducido por Lomonosov no sec XVIII, marca o son /jo/ que historicamente evolucionara desde o /je/ acentuado, un proceso que segue a producir-se hoxendia. A letra ё é opcional: é correcto formalmente escreber e para /je/ e mais para /jo/. Nengun dos varios tentos no sec XX de obrigar ao uso do ё se ten asentado, e hoxendia admitese que a entrada do ordenador debilitou-no.
[editar] Letras eliminadas en 1918
8. O і, identico na pronuncia ao и, usaba-se só diante doutras vogais (por exemplo Нью-Іоркъ /n'ju jork/ "New York" e na palabra міръ /mir/ "mundo" e os seus derivados, para distingui-lo do (etymoloxicamente equivalente) миръ /mir/ "paz".
9. A , do grego theta (zeta), coma no grego bizantino, tiña unha pronuncia igual ao ф, pero usaba-se etimoloxicamente.
10. A ou Yat tiña orixinariamente un son distinto, mais na metade do sec XVIII acadou a mesma pronuncia que е na linguaxe estandar. Desde a reforma da ortografia rusa coa sua eliminacion no 1918, ficou como simmbolo da ortografia antiga.
11. V (o grego ypsilon) era igual na pronuncia ao и , coma no grego bizantino, mais usaba-se etimoloxicamente, ainda que ficou moi esporádico desde o 1918.
[editar] Letras en desuso antes do 1750
12. e son as letras gragas xi e psi, usadas etimoloxicamente mais desde o sec XVIII so se usa sempre na Igrexa Eslavónica.
13. é a letra grega omega, identica na pronuncia a о, usada na escritura secular so ate o sec XVIII, mais conserva-se na Igrexa Eslavónica, maiormente para distinguir a forma inflexional.
14. S correspondia á primitiva pronuncia /dz/, xa ausente no Eslavo Oriental a comezos do periodo historico, mais mantido pola tradicion en certas verbas até o sec XVIII e pola Igrexa Eslava até a actualidade.
15. O yuses ficou, dacordo coa reconstruccion linguistica, irrelevante para a fonoloxia Eslava oriental a comezos do periodo historico, mais introduciu-se xunto co resto do alfabeto Cirílico. e decairon maiormente no sec XII. continuou a usar-se, etimoloxicamente, até o sec XVI. A partires daí restrinxiu-se a letra dominical nas taboas de Pascoa. O uso no sec XVII do e do sobrevive na Igrexa Eslava.
16. adoptouse para representar o son iotado /ja/ я no meio ou fin de palabra; a letra moderna я é unha adaptacion da sua forma cursiva do sec XVII, santificada pola reforma da ortografia rusa no 1708.
17. Ata o 1708, o /ja/ iotado escrebia-se ıa a comezo de palabra. Esta diferenciación and ıa pervive na Igrexa Eslava.
18. Ainda que normalmente afirma-se que as letras etiquetadas como "quedas en desuso no sec XVIII", realmente foi algo mais complexo: Foron desde logo omitidas do alfabeto de mostra, imprimido nun estiloo occidental icon fonte serif, presentado no edicto de Pedro O Gran de, xuntamente coa letra moderna и, mais foi restaurado pola presion da Igrexa Ortodoxa. Nembargantes caiu completamente en desuso na escrita secular sobre o 1750.
[editar] Valores numéricos
19. Os valores numéricos corresponden aos números gregos, co S que se usa para o digamma, Ч para o koppa, e Ц para o sampi. O sistema abandonouse para propósitos seculares en 1708, despois dun período transitorio dun século aproximadamente; continúa usandose pola igrexa eslava.
