Alparslan Türkeş
Ji Wîkîpediya
Alparslan Türkeş (Hüseyin Feyzullah) (*25'ê sermawezê 1917 li Nîkosiya – †4'ê avrêlê 1997 li Enqere) damezrêner û serokê tevgera nîjadperest a Tirk MHPê, yek ji endamê hêzên biçek ên tarî ÖHD, leşker û siyasetmedarê Tirkiyê ye.
[biguherîne] Serokê nîjadperestiya Tirk ê ne-Tirk
Bi eslê xwe ji malbateke Qefqasî ji bera Çerkezan e. Alparslan Türkeş navê wî yê kod bû. Navê wî yê berê Hüseyin Feyzullah bû. Türkeş ji ber ku endamê hêzên sîxurî ya Tirkiyê bû, gelek kodnav bikardianîn. Nikis Viloivlis, Borz Rahmani, Agop Ararat hwd. Gorî hin îdîayan, navê wî yê rastî Borz Rahmani Anzorohli bûye. Lê ev tenê îdîayek e. Bi derketina zagona paşnavan li Tirkiyê ew wekî malbat nav û paşnavên Tirkî ji xwe re digire. Beriya zagonê navê wî Hüseyin Feyzullah bûye. Tê gotin ji ber ku ew ji bera Çerkezan bûye, nîşaneya gurê ji wir hatiye. Tê zanîn Çerkez sembola gurê bikartînin û di çanda wan de ev sembol cihekê girîng digire. Dîsa tê zanîn gur bi destê Türkeş bûye sembola nîjadperestiya Tirk. Di dema Osmanîyan de bav-kalên wî tevlî serhildaneke Çerkezan dibin û ji aliyê dewleta Osmanî ve wekî sirgûn dişînin girava Qubrisê. Türkeş li wir jidayîkdibe û heya 12 saliya xwe yek bêjeyek bi Tirkî nizane, Grekî diaxive.
[biguherîne] Jînenîgarî
Di sala 1948'î de akademiya leşkerî kuta dike û bi tevî xebata xwe ya di sîxuriyê de dest bi polîtîkayê dike. Sala 1955'î ji aliyê artêşa Tirk ve bo perwerdeya bilind a şerê derûnînasiyê di nava baskên NATO de tê şandin. Di cûntaya leşkerî ya 27'ê gulanê 1960'î de wekî birêvebirek cihdigire. Di demeke kurt de hin nakokî di navbera wî û birêvebirên din de derdikeve û ew bi cezayê dûrxistinê dişînin Hindistanê.
Di nava partiya bi navê Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi (Partiya neteweya gundî ya komarger) de dest bi xebatê dike û di sala 1969'î de li bajarê Edeneyê navê partiyê werdigerînin Milliyetçi Hareket Partisi (Partiya tevgera neteweperwer). Di nava salên 31'ê adarê 1975 - 21'ê pûşperê 1977 û 11'ê pûşperê 1977 - 5'ê rêbendanê 1978 de wekî cihgirê serokwezîr peywirdariyê digire. Di heman demî de Türkeş bo cara yekemîn bi alîkariya îdeologê Tirk Hüseyin Nihal Atsız hin elementên nîjadperestiya Tirk diafirînin. Gurê boz wekî sembola Tirkan tê pejirandin û efsaneya Împaratoriya Roma ya Romulus-Remus jî wekî efsaneya neteweyî ya Tirkan tê hilbijartin. Türkeş hemî van nêrînên xwe di pirtûka xwe ya navdar Dokuz Işık de diweşîne.
[biguherîne] Piştî cûntaya leşkerî ya 12'ê rezberê
Türkeş bi sedema organîzekirina kuştina 5000 mirovên Kurd, çepgîr, sosyalîst û rewşenbîran ji aliyê artêşê ve tê darizandin. Türkeş di dadgehê de dibêje "Em girtî lê ramanên me desthilatdar in". Bi qasî 4,5 cezayeke sistkirî dikişîne û dîsa dest bi polîtîkayê dike.
Ew bi mirina masûlkeyên dil jiyana xwe jidestdide. Meytê wî bi seremoniya dûgelê tê veşartin.
