Zerdeşt

Ji Wîkîpediya

Zerdeşt pêxamberekî Kurdistanî, 600 salan berî bûyîna Îsa, bîr û baweriya xwe ya herdemî bi rêçenasên civakî ya wê demê belav kiriye. Piştvanên Zerdeşt gelek ehlaq bilind û kur û giranbiha ne. Li gor lêger û lêkolînên diroknasan pirtûka wî ya bi nav "Avesta" di wê demê de di 21 beşokan û ji hezar bendî pêk dihat. Ew jî sê sed û çil û pênç hezar û hefsed gotin bûn. Û bi awayekî helbestî hatiye nivisandin. Li ser baweriya Zerdeşt û ramaniya wî re pir demên dîrokî bihurine...

Ew ramaniya civakê, ku yê di çand da pêşketî û bi jiyaneke nujen û bilind bû, her çiqas wek maneyî olî tê bi navkirin jî, ji bona diyarkirina regezeyên wî li ser elementên xweristiyê bûn. Ew çar anasirên tabîî,wek: ba, erd, roj û av yên bingehîn ji jiyanê re palda bûn. Tarî û ronahî, nexweşî û xweşî, xerabî û qencî û mîzana zaniyê û nezaniyê wekî fênomenên nakokî dihatin dîtin. Di baweriya Zerdeşt de fênomenek heye; ew ji pîroz kirina agir e.

Yên ku li ser rêç û şopên ramaniya Zerdeşt da meşiyan, ewan ji xwe re du xwedê pesînandin. Ew baweriya bû bingehiya jiyana gelan û li wê demê hettanî îro li ser du xetên nakokî bandurkêr bû. Ew çar pirtukên bi rûmet jî bi sedî çil hizrên Zerdeşt; ango di bin bandûra ramaniyên Zend-Avesta pêk hatine. Ew çar pirtûkên nemir ku rûmet tên girtin bilî ramaniya Xwedê dijî hevin û mêjve şerê hev û din dikin. Her çiqas di naveroka wan pirtûkan da bihîşt û dojeh, xirabî û qencî û ayetên wek hev hebin jî li gor mîtolojiyê sembol in û ji hizrê Zerdeşt hatine girtin. Ji ber ku gor regezeyên dîalektîk ê hîç tu tişt ji tunebûnê ava nabe û ji ava buyînê jî tune nabe. Xwe guhêrîne..

Çavkaniyên van çar olên mezin jî ji hizr û regezeyên Zerdeşt û Bûdha tên. Li gor rêvebirê ola Îsa, ola Mihemmed , ola cuhiyan civat bi desthilatiya regezeyên ewan hatiye îdarekirin. Ji aliyê din, di zanyarî û jiyana materyalîstî de felsefa zerdeşt li gor regezeyên dîalektîkê ku sed salan berê pisporên Marksîst bi lêger û lêkolînan derdixin ronahiyê. Ramaniya Zerdeşt ji bo wan bingeha livîna bingehê ya jiyanê ye.Divê di tabîetê "xwezayî-natur" de her taxlîd di gel hinek sedemên dîalektîk ê xwe bi xwe hatiye afirandinê.u ev avahî xwe di guhêrîne,Pisporên matêryalîst wek Karl Marx û Friedrich Engels lêkolîn û lêgerên xwe berbipaş heya Hegel dajon.çaxa ku mîrov hizrên hegel agahdar dibe û ji hegel bihurî,dibîne ku hebuna cîhanê û huliqandina hemu texlîdan bi çar anasirên /"av-hewa-xak û roj"/ Zerdeşt ve girêdeyî ye.ev jî diyare ku bê wan mîrov nikare hebun û tunebunê ji.ji hev derîne... li gor van hizrên nêrbar sazgehê jiyana pakbun bi bergehê Zerdeşt hatiye vedanê. her wek tarîxa gelên kevnare de adet û usilên jiyana civaki de ji ew hizrên bihnpaki Li Belxê heta Hind,yewnan,turkistan wek pireke ji demê pirhejmarxwedê yan heya qebulkirina xwedê yeki bandur li ser gelek olan dike û têkili jiyana duh,îro û sibê dibe.

Felsefa Zerdeşt ji bo herkesi û her demê derbaz dibe. ji mêjve muxalifên wê hene û ev zadê xwe ji hizrê Zerdeşt digirin. mixabin li ser rê ji êrişi her tişti vi dikin. ku navê wi ji holê rakin û ji xwere bikin mal. Ola İsa,ola mihemed û olên din bi taybeti ji baweriya Zerdeşt gelek fêde ditine.Piştre êriş û çalakiyên xwe ji bo tunekirin û kavilkirina rêzaniya Zerdeşt dijwar kirine.çawa ku diroknas ji mere didin fêrbuyinê ji mêjve heya qirnên nêzik jiyana mirovan a civaki di bin desthelatiya oli de bu.İro ji gelên dinê zêdetirin di bin bandur û zagonên oli de ne û bi wehş û hovitiyê û bê dadi yê têne idarekirinê.

Di dema Zerdeşt de bingehê jiyanê bi regezeyên hevpar, bi dadi,azad û serbilind hatibûn danin. Demê ku ew olên din ji hatin afirandinê ji xwere ew bingeh esas girtin û serketin. Piştre ji bo meslehatên xwe û yê wan desthelatan der û dor ê xwe,her tişt guhêrandin û nakokiye ke dijwar xistin bingehê jiyanê. Û jiyana civakê xistin taxê dubendiya belengaz ketiyê û dewlemend buyinê,u xirabi xistin nav jiyanê.ev nakokî bû xwîn kete nav civakê, mirovan ji hevre tehemül nekir in,ked û mafê wan ji holê rabû. yên dewlemend bi heyiya zêr û diravan bandureke tadeyi li civatê kirin. qanunên wan tenê ji bo parastina dewlemendi û malbatên wan bu bu..

Ji ber wan sedemên giring ramaniya Zerdeşt her wek rewşa dinê-cihanê ya iroyin wek xwesteka mirovahiya Sosyalizmê qedexekirin,u xwestin ji holê rakin.ji ber ku demê xwe de regezeyên Zerdeşt daxweziya sosyalizmê bu.(!) Ew tabu ji ji bo pêşeroja civakan bu..di gel van idiayan dixwezim çend regezên Zerdeşt livir rêz bikim;

Tabloya Naverokê 1 Afirandina mirovan 1.1 Laş 1.2 Hiş 1.3 Can

[biguherîne] Afirandina mirovan

Mirov ji sê demaran gihaye hev.

• Laş
• Hiş
• Can

[biguherîne] Laş

Winda bûn û buyînê axê.

[biguherîne] Hiş

Ku bi xêra vi mirov dikari qenci û xirabiyê ji hev bidi ali û nasbiki.

[biguherîne] Can

Ango rih namire û her dimine.ji bo kuştina laşê xwe xwedest dirist nedaye û gelek gunehkari dibine.u dibêje ku;ew mirovê ku xwe dikuji,yeki ji leşkerê xêrê kêm diki.,,her weki din navê xwedê li gor felsefaya wi bi maneyake Diyalektiki ye.Xwedê ango AHÛRA MAZDA; aho ( ez ra cihan)mazda (xwedê )ye.ew tê vê maneyê;wi da,çêkir,afirand,yani wi xwe afirandiye.bi mana kurmanci mêr û jin e.(nêr û mê) yani Hurmiz dawerê xêr.Ahriman dawrê şerê ye.du hêzên xurt di cihanê de hene XêR Û ŞER.

Li gor felsefaya Zerdeş mirov hene evi ku mina rojê ji paş çiyan hiltê û wek pireke ji bo pêşerojê dirêj dibe û ronak dide hawir dorê xwe û diçe ava. Mirov ne ewe,evi ku di navrê,mitfax û tuwaletê wek lule avê kêr tê..divê mirov ji lat û put an durkeve,xwe ji derewan biparêze,goşt nexwe.pey namusê xelkê nekeve.diziya malê xelkê neke.bixwine û ji nezaniyê xwe azad bike û di karê xwe de sist nebe. disa Zerdeş dibêje: "ma çi ye va dêr û mizgeft bil goristanên xwedê" lê bellê :" mirovên di rêz de wek çemeki qirêj in.mirovê zana wek derya ne.wi çemê qirêj dike hundirê xwe û pê xira nabe".... Zerdeşt dibê: ez ewan ku pêşerojê bi heq derdixinin û yên çuyi xilas dikin ji wan hez dikim.Yên ku min fahm nakin ez ji bo guhê wan ne dev im.. Ji bona mafê şerefa min ew tiştê ku hun dibêjin hiç yek ji wan tuneye.ne dojeh ne ji bihişt.qet tu ji ji tişteki metirse,canê te ji beri laşê te bimiri."yên ku xirab radikevin û şevê de şiyarin li ser rêyên wan derkevin " her weki din ji li ser Dewlet wisan dibêje:"ma çi ye Dewlet,ji bo çi ye? cinawirê heri wahş û hov û sar û sartir dewlet e.Dewlet bi her zimani derew dike û bi her haceti zor û zilm li civatê dike.di dinê de tişti ne hevce dewlet e. Demê ku meri van regezên hizrê ramaniya zerdeş dinêhre dibine ku bingehê kevnar a sosyalizmê pê ve girêdayiye.li vir de gelek ramanên kur ji hene... yên ku xwere li başiyê digerin dikevin vêrê yê û li du vê baweriyê diçin.yên nezan û bê fam ji zagonên jiyanê xira dikin û him ji bo mirina xwe,him ji ji bo mirina dinyayê dixebitin.. Adil Duran

Navê Zerdeşt di pirtûka "Parastina Gelekî" de derbas dibe. Binihêre: Lîsteya hemû kesan