Albanien

Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy

Technische Yschränkung:
Dr koräkt Titel wär: »Albanie«

Republika e Shqipërisë
Republik Albanie

Amtsproch

Albanisch

Sproche

Albanisch (Gegisch un Toskisch), Griechisch, Aromänisch, Mazedonisch un Romani.

Hauptstadt

Tirana

Staatsform

Parlamentarischi Republik

Präsident

Bamir Topi

Regiirigschef

Sali Berisha

Fläche

28.748 km²

Höggschter Punkt

2,764 m (Korabit);

Ywonerzahl

3.563.112 (2005)

Bevölkrigsdichti

124 Ywohner pro km²

BIP/Ywohner

2.504 US-$

Währig

Lek 1 € = ca. 125 Lek

Zitzone

MEZ

Nationalhümne

Hymni i Flamurit

Nationalfeiertag

28. November

Kfz-Kennzeiche

Internet-TLD

.al

Vorwahl

+355

Albanie (albanisch: Shqipëria) isch e Staat i Süedoschteuropa ufem Balkan. Im Norde grenzt Albanie aa Serbie un Montenegro (Kosovo), im Oschte aa d Republik Makedonie un im Süüde aa Griecheland. Im Weschte hät Albanie e Chüschte aa dr Adria un em Ionische Meer. D Hauptstadt un gröschti Stadt isch Tirana.

[ändere] Bevölkrig

Albanie hät e Bevölkrig vo 3.563.110 (Juli 2005). Dr Bevölkrigzuwachs betrogt 0.52% un 25.6% vur Bevölkrig sin unter 15 Johr. D Lebenserwartig isch 77.24 Johr (Männer 74.6, Fraue 80.15). D Analphabetismusrate isch 13.5% (Männer 6.7%, Fraue 20.5%). D Chindersterblichkeit isch 0.021%.

D Bvölkrig vo Albanie labt zu 70% ufem Land, allerdings sin mangi Regione durch d Landflucht i d Hauptstadt scho praktisch entvölkert. So isch Tirana vo 250.000 Ywohner im Johr 1990 zu wyt über 600.000 aagwagse. Albanie hät 1990 d höggschti Geburterate vo Europa gha, stoht jetz aber bim europäischi Durchschnit vo 2 Chinder pro Frau. Dodurch altert d albanischi Bvökrig rasant was aber bisher durch d Presenz vur junge Generation nonit sichbar isch.

D Mentalität vo viili Lüt isch no vo dr Ländlichi Herchumft prägt. Allerdings stoht d Landbvölkrig nüt i hohem Aasehe un wird verächtlich als katonarë (vum Land) oder mallok (us de Berg) bezeichnet.

Über 95% vur Bvölkrig sin Albaner, do demit isch Albanie s ethnisch homogenschte Land ufem Balkan. D Albaner teile sich i zwei ethnischi Gruppe uf, d Gege im Norde un d Toske im Süüde. D zwei Gruppe unterscheide sich durch verschiidni Dialekt (Gegisch un Toskisch) un durch verschiidni chulturelli un gsellschaftlichi Yflüss. D Toske sin stärker vo dr osmanische Chultur beynflusst während d Gege e archaischi Stammesgsellschaft erhalte hän. D Gränz zwüsche de zwei Gruppe isch dr Fluss Shkumbin.

Im Süüde gits e grössri Minderheit vo Grieche. D gnaui Aazahl isch umstritte, leit aber warschynlich bi 3% (66.000). D albanischi Regiirig goht vo 1% us, d Griechischi hingege vo 12%. D reschtlichi 2% verteile sich uf Aromäne (au im Süüde, vorallem z Korça), Slawische Mazedonier (a dr Gränz zur Republik Mazedonie; insgsamt unter 20.000) un Roma. Bis uf d Roma hän alli Minderheite ihri eigni Schuele. D Uni vo Korça bietet griechischi Fächer aa un mit de lokale Behörde cha uf Griechisch komuniziirt werre.

Ethnischi Albaner läbe usserdem im Kosovo (2.112.000), in Serbie (67.000), Montenegro (31.000) un i de Republik Mazedonie (509.000). Usserdem läbe alteigsesseni albanischi Minderheite i Italie (100.000 Arbëresh; Albaner wo im 15. Jahrhundert vo de Türke gflohe sin) un i Griecheland. D'Albaner i Griecheland hän sich früher uf d Çamëria Albaner un d Arvanite verteilt. Nochem Zweite Weltkrieg sin d überwigend muslimischi Çamëria Albaner nooch Albanie umgsiidelt worre (un viili Grieche us Albanie usgwandert), d orthoxe Arvanite hingege sehe sich als Grieche. Hüt wohne no 200.000 Çamëria Albaner i Griecheland, de Flüchtling wird aber d Ruckkehr verwehrt. D arvanitischi Bvölkrig leit zwüsche 140.000 oder sogar 1.600.000. D Arvanite sin zwar Sprochlich un Kulturel Albaner, sehe sich selber aber als ethnischi Grieche.

Usserdem sin syt 1990 über e halbi Million Albaner nooch Griecheland usgwandert; un circa 200.000 nooch Italie. Usserdem wohnt e grossi Zahl vo Albaner i Weschteuropa un i Nordamerika.