Okzitanische Sprache
Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy
| Technische Yschränkung: Dr koräkt Titel wär: »Okzitanische Sproch« |
D' Okzitanische Sproch isch ä galloromanisch Sproch, wu im sydliche Drittel vun Frankrich, in abglegene Biet vo Italie (de (piemontesische Alpe) un Spanie (Val d'Aran in Katalonie) gschproche wird. D Sproch wird numme im Val d'Aran als Amtsproch verwendet (in ihrer lokale Form, em Aranesische), uf französischem Gebiet isch hingege usschliesslich Französisch Amtssproch.
Sprochcodes:
- ISO 639-1: oc
- ISO 639-2: oci
Inhaltsverzeichnis |
[ändere] Dr Name
Dr Name okzitanisch isch abgleitet vum okzitanische Wort òc fyr 'ja'. D'galloromanische Sproche (Französisch un Okzitanisch) werde iteilt in d' Langues d'oïl (oïl = altfranzösisch fyr 'ja', wo sich s'hitige oui drus entwicklt het) un d' langue d'oc (òc = altokzitanisch fyr 'ja'), vu derre Bezeichnung kummt au dr Name fyr d'Region Languedoc, wu aber numme ä Teil vum okzitanische Sprochruum isch. Erchstmôls erwähnt worre isch diä Unterscheidung vun de galloromanische Sproche (mitem Italienische, dr langue de si) vum italienische Dichter Dante.
[ändere] Dialekt
S Okzitanische glidert sich in zahlrichi Dialekt, wu sich in drey Gruppe iteile lu:
- Nordokzitanisch
- Limousinisch (in Limousin)
- Auvergnatisch (in dr Auvergne)
- alpine Variante (im siidliche Teil vo de französische Alpe)
- Südokzitanisch
- Languedokisch (im Languedoc)
- Provenzalisch (in dr Provence)
- Nissart (im Gebiet um Nizza, wird oft au zum Provenzalische zählt)
- Gaskognisch (in dr Gascogne). Zum Gaskognische ghört au s'Aranesische im Arantal. Ufgrund vun sinem Systemabstand zue de andre Dialekt wird s'Gaskognische teilwis au als eigne Sproch agsehe.
[ändere] Gschicht
S' okzitanische het sich usem Vulgärlatin im siidliche Drittel vum hitige Frankrich entwickelt.
Späteschtens im 12. Johrhundert hen sich uf dr Grundlag vo de sprochliche Varietäte, wu im Rum vum hitige Frankrich usem Vulgärlatin entstande sin, zwey verschiedne Literatursproche ogfange s'bilde. Nördlich vo dr Loire het sich d' Langue d'oïl, wu witgehend em hitige Französisch entschpricht, entwickelt, siidlich devo s'Okzitanische, wo damols als Langue d'oc, Provenzalisch (provençal) oder Limousinisch (limousin) bekannt gsi isch. S'het als Literatursproch (vor allem vo dr Troubadour) im 12. un 13. Johrhundert ä wichtige Roll gschpiilt, wu nit uf d'Höf vun Siidfrankrich bschränkt bliebe isch, sundern au in Nordspanie, vor allem in Katalonie, un in Norditalie dr Literarisierung vun de dortige romanische Dialekt vorusgange isch. Dr Albigenserkrizzueg het d kulturelle Bliite vum Okzitanische zumene plötzliche End brocht.
Während dr vo Ludwig XIV. begonnene sprochliche Zentralisierung isch s'Okzitanische als Unterrichtssproch in öffentliche Schuele abgschafft un dr Gebruch im Alltag zrückdrängt worre. Vor allem noch dr Französische Revolution 1789 het d'Sproch a Beditung verlore.
Sit dr zweyti Hälft vum 19. Johrhundert het's in intellektuelle Kreis Bschtrebunge gäh, ä moderne okzitanische Literatursproch z'schaffe.
[ändere] Hitige Verbrejtung
Okzitanisch spreche hit im siidliche Drittel vu Frankrich (wo vun de Ahänger vunra okzitanische Literatursproch als Okzitanie bezeichnet wird) ugfähr 2-3 Mio. Mensche, des isch ugfähr ä Zehntel vo dr Bevölkerung.
S' gewinnt, vor allem us touristische Griind, wiider a Beditung, wird in mange Schuele, de Calandretas, parallel zuem Französische glehrt un Strosseneschilder werde zweysprochig usgfyhrt. So heiße d'Schtädt Toulouse un Carcassonne z.B. uf Okzitanisch Tolosa un Carcassona. Amtsproch isch aber usschliesslich Französisch. Des verwundert nit, wil lange Zit dert in de Schuele Schilder gstande het Il est interdite de cracher sur la terre et parler occitain - S'isch verbote, uf d'Erd z'spucke un okzitanisch z'rede (e Spruch vo vum Bretonische überliifert isch).
S' exischtiert ä kodifizierte okzitanische Literatursproch, wo vum Institut d'estudis occitans in Toulouse feschtglegt worre isch un zum Biischpiil in mange Regione im fakultative Okzitanischunterricht in de Schule glehrt werre. S' wird aber nume vumene Teil vo de Sprecher anerkannt un verwendet. Bsunders in dr Provence wird si vun viile abglehnt un d Anerkennung vum Provenzalische als eigenständig Schriftsproch gfordert.
[ändere] Ekschterne Syte
- Diccionari general occitan en linea
- Okziktanischs Internetfernseh
- Institut d'esttudis occitans
- Val d'Aran
Dr Artikel basiert uf ´ra freie Ibersetzung vum Artikel „Okzitanische Sprache“ us dr dytsche Wikipedia. E Lischte mit de dörtige Autore kasch dörte aluege
