Santa María d'Iguazel
De Biquipedia
Santa María d'Iguazel ye una armita romanica d'estilo chaqués situata en a cabezera d'a bal d'a Garzipollera, en a Chazetania. Ye mui bien conserbata porque se fazió una restaurazión en 1976 cuan casi yera en ruinas. Estió declarata Bien d'Intrés Cultural.
O segundo domingo de chulio os antigos abitants d'a bal pelegrinan á l'armita con a Birchen d'Iguazel.
[editar] Istoria
Probablement estió construyita alto u baxo en 1040 por orden d'o conte Galindo, estando una d'as primeras construzions romanicas d'Aragón. Galindo dixo a suya propiedat como erenzio á lo suyo fillo Sancho Galíndiz, siñor de Boltaña, Atarés e Sos, consellero de Remiro I e tutor de Sancho Remíriz.
Más tardi, en 1080, serba donata por os contes á lo monesterio de San Chuan d'a Peña dica l'año 1203. Dica prenzipios d'o sieglo XII o monesterio d'Iguazel estió abitato por os monchos benedetinos, que mientres d'o reinato de Remiro II estioron tresladatos á San Chuan d'a Peña. Allora o monesterio ye ocupato por monchas zirsterzienses que más tardi se tresladarban ta o monesterio de Santa María de Cambrón.
[editar] Arquiteutura
A ilesia primitiba yera d'una sola nau mui alta, cubillata con tellato de fusta e con un abside semizercular con tres finestras de meyo punto. Yeran tres as puertas d'o templo, una en a frontera de ponient e as atras en os dos cantos d'a ilesia e a decorazión yera escasa.
En l'año 1072 estió remodelata, a puerta ueste se sustituyó por una portalada d'estilo chaqués con un rafe sostenito por canez. S'adibió antimás decorazión como as colunnas con chapistels en as finestras e l'arquería ziega en l'abside, que trancaba as finestras orichinals. A parti esterior de l'abside ye decorata con axedrezato chaqués.
A remodelazión d'a ilesia ye siñata e datata ya que baxo los canez d'a portalada sur pueden leyer-sen barias inscripzions á on se leye o nombre d'o rei Sancho Remíriz e d'os mayestros escritor e pintor, de nombre Aznar e Galindo Garzés:
- DOMVM DN QVE EST EGLESIA IN HONORE / REGNANTE REGE SANZIO RADIMIRIZ IN ARAGONE
- SCRIPTOR HARVM / LITTERARV NIE AZENAR
- MAGISTER HARV PICTVRA / RV NIE GALINDO GARCES
En atras dos ringlas d'inscripzions sobre a portalada prenzipal puede leyer-se tamién:
- HEC EST PORTA DNI VNDE INGREDIVNTVR FIDELES IN DOMVM DN QVE EST EGLESIA IN HONORE SANCTE MARIE FVNDATHA IVSSU SANZIONI COMITI EST FABRICATA
- VNA CVM SVA CONIVGE NOMINE VRRACCA IN ERA T CENTESIMA X EST EXPLICITA REGNANTE SANZIO RADIMIRIZ IN ARAGONE QVI POSVIT PRO SVA ANIMA IN HONORE SANCTE MARIA VILLARROSSA "NOMINE VT DET DOMINVS REQVIEM EVM AMEN"
Que senifica en aragonés:
- Ista ye a puerta d'o siñor por á on dentran os fiels en a casa d'o Siñor e ye ilesia fundata en onor de Santa María. Ha estato fabricata por mandato de Sancho conte
- chunto con a suya esposa de nombre Urraca. Ha estato rematata en a era mil ciento diez reinando o rei Sancho Remíriz en Aragón, qui ofrezío por a suya alma en onor de Santa María la billa de Larrosa ta que le de o siñor a bida eterna. Amén.
Podemos beyer pues que en ista segunda inscripzión antimás d'o nombre d'o rei Sancho Ramíriz aparixe tamién o nombre d'a contesa Urraca, muller d'o conte Sancho Galíndiz. Tamién diz que a ilesia se remató en l'año 1110 que con a reforma d'o calandario estarba en reyalidat l'año 1072 d'a nuestra era.
As autuals pinturas murals d'o interior de l'abside son d'o sieglo XV, d'estilo gotico. En istas pinturas aparixen barios santos, destacando as feguras de San Pietro Mártir e Santa Apolonia. En atras imachens aparixen a Birchen, San Miguel fincando una lanza á un diaple e as eszenas d'a Epifanía e o Naximiento de Cristo.
A torre de l'armita, que s'edificó en o sieglo XII ye de planta cuadrata e ye formata de dos cuerpos, os dos cubillatos con una buelta de meyo cañón. S'azede a ista torre por l'antiga puerta norte d'o monesterio
