Gwyddeleg

Oddi ar Wicipedia

Gwyddeleg (Gaeilge)
Siaredir yn:	Iwerddon
Parth:	Gaeltacht
Siaradwyr iaith gyntaf:	~1,860,000 (gan gynnwys siaradwyr ail iaith)
Safle yn ôl nifer siaradwyr:	Dim yn y 100 uchaf
Achrestr ieithyddol:	Indo-Ewropeg Celteg Ynysol Goideleg Gwyddeleg
Statws swyddogol
Iaith swyddogol yn:	Gweriniaeth Iwerddon, yr Undeb Ewropeaidd
Rheolir gan:	Foras na Gaeilge
Codau iaith
ISO 639-1	ga
ISO 639-2	gle
ISO 639-3	gle
Gweler hefyd: Iaith – Rhestr ieithoedd

Mae Gwyddeleg (Gaeilge) yn iaith Geltaidd. Mae tua 1,800,000 o bobl yn Iwerddon yn siarad Gwyddeleg i raddau: 1,656,790 yng Ngweriniaeth Iwerddon (cyfrifiad 2006) a 167,487 yng Ngogledd Iwerddon (cyfrifiad 2001).

Datblygodd yr iaith Wyddeleg allan o iaith Geltaidd hynafol a elwir Goideleg (arferir yr enw 'Celteg Q' yn ogystal; rhan o 'Gelteg P' oedd Brythoneg, rhagflaenydd y Gymraeg). Gaeleg a Manaweg ydyw'r ieithoedd Goideleg eraill. Maent yn fwy tebyg i'w gilydd nag ydyw'r Gymraeg i'r Gernyweg a'r Llydaweg. Bu ymfudo rhwng Iwerddon a gorllewin yr Alban am ganrifoedd, ac mae traddodiad llenyddol y Wyddeleg a'r Aeleg yn tarddu o'r traddodiad Hen Wyddeleg ac orgraff y ddwy iaith yn rhannu nodweddion cyffredin. Fel yn achos y Gymraeg mae'n arfer rhannu hanes yr iaith yn dri chyfnod, sef Gwyddeleg Diweddar, Gwyddeleg Canol a Hen Wyddeleg.

Mae'r Wyddeleg wedi cilio fel iaith gymunedol naturiol llawer mwy na'r Gymraeg, ond mae gan yr ardaloedd lle mae Gwyddeleg yn dal yn iaith lafar gymunedol gydnabyddiaeth swyddogol. Nifer o ardaloedd bach gwledig ydynt, wedi'u gwasgaru ar draws saith sir, a elwir gyda'i gilydd yn ardaloedd y Gaeltacht.