Orikteropu
Minn Wikipedija, l-enċiklopedija ħielsa.
 |
||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Orikteropu Orycteropus afer
|
||||||||||||||
| Scientific classification | ||||||||||||||
|
||||||||||||||
|
|
||||||||||||||
| Orycteropus afer (Pallas, 1766) |
||||||||||||||
|
|
||||||||||||||
|
L-orikteropu jew kif inhu magħruf ukoll ħanżir ta' l-art huwa mammiferu insettivoru ta' daqs medju, mifrux fil-kontinent Afrikan. Minkejja l-isem ħanżir ta' l-art, (terminu li ġej minn kelma olandiża Aardvarken aarde art u varken ħanżir), l-orikteropu mhux relatat mal-familja tal-ħnieżer u dan id-disgwid ta' termini u kliem ġara għax l-ewwel Ewropej li skoprewh xebbħu lill-orikteropu ma' ħanżir.
Werrej |
[editja] Deskrizzjoni
L-aktar fattizz distintiv li jagħmel il-membri tat-Tubulidentata uniċi (kif jindika ukoll l-isem ta' l-ordni) huma s-snien. Dawn minflok ma huma magħmulin minn kavità mimlija bil-polpa tas-snien, magħmulin minn tubi rqaq ta' dentina mimlijjin bil-polpa tas-snien u mwaħħlin flimkien biċ-ċement. Is-snien ma għandhomx kisi ta' enamel u b'hekk jittieklu u jikbru il-ħin kollu. L-orikteropu jitwieled bis-snien ta' quddiem (jew inċisivi) u bin-nejbiet (jew kanini) konvenzjonali, biss dawn, la darba jaqgħu ma jerġgħux jitilgħu. Fl-orikteropu adult l-uniċi snien preżenti huma id-dras (jew molari) fuq in-naħa ta' wara tal-ħalq.
L-orikteropu ftit li xejn jixbaħ lil ħanżir. Korporatura robusta, b'dahar mgħawweġ b'forma ta' arkata mill-għonq sa n-naħa ta' taħt tad-dahar, b'denb oħxon ħafna fil-bażi li jidjieq gradwalment sakemm jispiċċa għall-ponta fit-tarf. Għonq qasir u oħxon, b'par widnejn sproporzjonalment twal, b'ras imġebbda fit-tul u b'wiċċ ċilindriku li jispiċċa ċatt fuq quddiem, b'2 toqbiet ta' l-imnifsejn kbar (li jagħtuh sens ta' xamm żviluppat ħafna) u ħalq żgħir, b'forma tubulari, mgħammar b'ilsien twil tipikament ta' annimal li jiekol in-nemel u 4 saqajn b'saħħithom, moderatament twal, b'4 swaba fuq ta' quddiem u 5 fuq ta' wara, b'difrejn b'forma ta' skalpel, uniċi qalb il-mammiferi.
Il-piż ivarja bejn 40 kg u 65 kg u t-tul normalment ikun bejn 1m u 1.3m. Il-kulur ta' l-orikteropu huwa isfar fil-griż imma ħafna drabi jkun jagħti fil-kannella ħamrani minħabba l-ħamrija. Il-pil ta' l-orikteropu ma tantx huwa folt u l-protezzjoni ewlenija ta' dan il-mammiferu hija l-ġilda ħarxa, tant li kapaċi jorqod ġewwa bejta tan-nemel li jkun għadu kemm ikisser mingħajr l-ebda problema ta' xejn.
[editja] Riproduzzjoni
Wara tqala jew gestazjoni ta' 7 xhur, jitwieled ferħ ta' bejn wieħed u ieħor 2 kilogrammi. Ġimgħatejn biss wara t-twelied dan jitlaq jimxi wara l-omm u 6 xhur wara jibda jħaffer il-bejta tiegħu taħt l-art, biss xorta jibqa' ma' l-omm sakemm jerġa' jasal l-istaġun tan-namra li jmiss. L-orikteropu magħruf li jgħix għal aktar minn 20 sena.
[editja] Distribuzzjoni
L-orikteropu huwa mifrux ma' kważi l-Afrika kollha ta' taħt id-deżert tas-sahara u għalkemm ikkaċċat mill-bniedem għal-laħam u s-snien (li jintużaw bħala dekorazjoni) ma jidhirx mhedded.
[editja] Klassifikazzjoni
L-orikteropu huwa l-unika speċi ħajja tal-familja Orycteropodidae u ta' l-ordni Tubulidentata. Oriġinarjament l-orikteropu kien klassifikat fil-ġeneru tal-Wikkiela n-nemel ta' l-Amerika t'isfel minħabba xebħ superfiċjali, li llum il-ġurnata huwa magħruf li dan huwa r-risultat ta' evoluzjoni konverġenti u mhux ta' antenat komuni.
L-eqdem fossilu tat-Tubulidentata huwa miż-żminijiet ta' kmieni fil-Miocene li ġew misjuba fil-Kenja. Uħud mill-ispeċi ta' dan l-ordni kienu mifruxa ma' l-Ewropa u ma' l-Asja ta' taħt matul iż-żminijiet ta' tard fil-Miocene sa kmieni fil-Pliocene. Minbarra il-ġeneru Orycteropus, hemm 4 ġeneri oħra magħrufa fil-familja Orycteropodidae u dawn huma Archaeorycteropus, Leptorycteropus, Myorycteropus, u Palaeorycteropus.
Fil-passat ġew iklassifikati ħafna speċi ta' orikteropi, madankollu t-tagħrif li għandna llum jindika li hemm speċi waħda biss Orycteropus afer b'il fuq minn 18-il sottospeċi, biss il-biċċa l-kbira ta' dawn meqjusa invalidi u mhumiex aċċettati.
- Ordni Tubulidentata
- Familja Orycteropodidae
- Ġeneru Archaeorycteropus l-Oligocene fl-Ewropa (estint)
- Ġeneru Leptorycteropus, tard fil-Miocene fil-Lvant fl-Afrika (estint)
- Leptorycteropus guilielmi
- Ġeneru Myorycteropus, kmieni fil-Miocene fl-Afrika (estint)
- Myorycteropus africanus
- Ġeneru Orycteropus, min nofs il-Miocene sa tard fil-Pliocene fl-Asja, tard fil-Miocene u Pliocene fl-Ewropa, min nofs il-Miocene sa llum fl-Afrika.
- Orikteropu jew Ħanżir ta' l-art, Orycteropus afer
- Sottospeċi
- Orycteropus afer adametzi
- Orycteropus afer aethiopicus
- Orycteropus afer afer (Pallas, 1766)
- Orycteropus afer albicaudus
- Orycteropus afer angolensis
- Orycteropus afer capensis
- Orycteropus afer erikssoni
- Orycteropus afer faradjius
- Orycteropus afer haussanus
- Orycteropus afer kordofanicus
- Orycteropus afer lademanni
- Orycteropus afer leptodon
- Orycteropus afer matschiei
- Orycteropus afer observandus
- Orycteropus afer ruvanensis
- Orycteropus afer senegalensis
- Orycteropus afer somalicus
- Orycteropus afer wardi
- Orycteropus afer wertheri
- Orycteropus abundulafus, (estint)
- Orycteropus browni, (estint)
- Orycteropus chemeldoi, (estint)
- Orycteropus crassidens, (estint)
- Orycteropus depereti, (estint)
- Orycteropus gaudryi, (estint)
- Orycteropus mauritanicus, (estint)
- Orycteropus minutus, (estint)
- Orycteropus pilgrimi, (estint)
- Orycteropus pottieri, (estint)
- Orikteropu jew Ħanżir ta' l-art, Orycteropus afer
- Palaeorycteropus, fl-Oligocene ta' l-Ewropa (estint)
- Familja Orycteropodidae
[editja] Links Esterni
[editja] Referenzi
- Aardvarks: Wildlife summary from the African Wildlife Foundation
- Schlitter, Duane A. (November 16, 2005). Wilson, D. E., and Reeder, D. M. (eds) Mammal Species of the World, 3rd edition, Johns Hopkins University Press, 86. ISBN 0-801-88221-4.
