Tupaja

Minn Wikipedija, l-enċiklopedija ħielsa.

Tupaji Fossili minn: Tard fil-Paleocene - Reċenti
Tupaja tà Madras (Anathana ellioti)
Scientific classification
Renju: Animalia Fajlum: Chordata Klassi: Mammalia Sottoklassi: Theria Infraklassi: Eutheria Superordni: Euarchontoglires Ordni: Scandentia Wagner, 1855
Familiji u Ġeneri
Tupaiidae ġeneru Anathana ġeneru Dendrogale ġeneru Tupaia ġeneru Urogale Ptilocercidae ġeneru Ptilocercus

Mammiferi omnivori ta' daqs żgħir mifruxa mal-foresti tropikali fix-xlokk ta' l-Asja. It-tupaji jew il-ġriedem ta' geddumhom twil tas-siġar jiffurmaw żewġt familji Tupaiidae u Ptilocercidae u l-ordni kollu Scandentia. Hemm 20 speċi mifruxa ma' 5 ġeneri. It-tupaja għandhom l-għola rata ta' massa ċelebrali meta imqabbla ma' dik ta' ġisimhom, saħansitra akbar minn dik tal-bniedem.

Għalkemm imsejħa ġriedem ta' geddumhom twil tas-siġar, dawn ma humiex ġriedem ta' geddumhom twil ta' veru (għalkemm darba kienu klassifikati magħhom fl-ordni Insectivora) u mhux kollha jqattgħu ħajjithom fis-siġar. Fost affarijiet oħra t-tupaja huma uħud mill-ftit annimali li jieklu l-frotta tar-Rafflesia.

[editja] Klassifikazjoni

• Ordni Scandentia
  • Familja Tupaiidae
    • Ġeneru Anathana
      • Tupaja ta' Madras, Anathana ellioti
    • Ġeneru Dendrogale
      • Tupaja ta' denbu lixx ta' Bornejo, Dendrogale melanura
      • Tupaja ta' denbu lixx tat-Tramuntana, Dendrogale murina
    • Ġeneru Tupaia
      • Sottoġeneru Tupaia
        • Tupaja tat-Tramuntana, Tupaia belangeri
        • Tupaja ta' żaqqu dehebi, Tupaia chrysogaster
        • Tupaja strixxat, Tupaia dorsalis
        • Tupaja komuni, Tupaia glis
        • Tupaja rqiq, Tupaia gracilis
        • Tupaja ta' Horsfield, Tupaia javanica
        • Tupaja ta' saqajħ twal, Tupaia longipes
        • Tupaja ta' Nikobar, Tupaia nicobarica
        • Tupaja mpitter, Tupaia picta
        • Tupaja ħamrani, Tupaia splendidula
      • Sottoġeneru Lyonogale
        • Tupaja iż-żgħir, Tupaia minor
        • Tupaja Kalamjan, Tupaia moellendorffi
        • Tupaja tal-muntanji, Tupaia montana
        • Tupaja ta' Palaw, Tupaia palawanensis
        • Tupaja il-kbir, Tupaia tana
    • Ġeneru Urogale
      • Tupaja tal-Filippini, Urogale everetti
  • Familja Ptilocercidae
    • Ġeneru Ptilocercus
      • Tupaja ta' denbu pinna, Ptilocercus lowii

It-tupaji darba kienu jagħmlu parti ma' l-ordni Insectivora u wara, minħabba ċertu similaritajiet interni, ma' l-ordni Primates, ma' dan tal-aħħar kienu klassifikati bħala proxximji primittivi. Madankollu, l-aħħar studji tal-filoġenija molekulari urew li t-tupaja għandhom jiġu klassifikati f'ordni għalihom Scandentia u flimkien ma' l-ordnijiet Primates u Dermoptera, jiffurmaw il-klad Euarchonta. Il-klad Euarchonta tiġi oħt il-klad Glires u din iffurmata mill-ordnijiet Lagomorpha u Rodentia, u ż-żewġ gruppi jiffurmaw l-Euarchontoglires.

Euarchontoglires	Glires Rodentia (ġrieden) Lagomorpha (fniek, liepri, piki) Euarchonta Scandentia (tupaji) Dermoptera (kolugi) †Plesiadapiformes Primates (Xadini)

[editja] Referenzi

• Helgen, Kristofer M. (November 16, 2005). in Wilson, D. E., and Reeder, D. M. (eds): Mammal Species of the World, 3rd edition, Johns Hopkins University Press, 104-109. ISBN 0-801-88221-4..
• Corbet, G.B. and J.E. Hill, 1992, The Mammals of the Indomalayan Region: a systematic review. Nat. Hist. Mus. Publ. and Oxford Univ. Press.
• Payne, J., C.M. Francis, K. Phillipps, dan S.N. Kartikasari. 2000. Panduan Lapangan Mamalia di Kalimantan, Sabah, Sarawak & Brunei Darussalam. The Sabah Society, Wildlife Conservation Society-Indonesia Programme dan WWF Malaysia. ISBN 979-95964-0-8

[editja] Links Esterni

• http://mbgnet.mobot.org/sets/rforest/animals/shrew.htm
• http://nationalzoo.si.edu/Animals/SmallMammals/fact-lessertreeshrew.cfm
• http://www.hoglezoo.org/animals/view.php?id=183