Aristarchus
Van Wikipedia
Aristarchus van Samos (Grieks: Aristarchos ongeveer 310 v. Chr. - 230 v. Chr.) was een Grieks astronoom en leerling van Stratoon van Lampsacus.
Inhoud |
[bewerk] Relatieve afstand aarde-maan en aarde-zon
Het enige van Aristarchos bewaard gebleven werkje is: Over de afmetingen en afstanden van de zon en de maan. Het lijkt uit te gaan van een geocentrisch wereld beeld. In dit werk probeerde Aristarchus te bewijzen dat de afstand van de Zon tot de Aarde 19 x groter is dan van de Maan tot de aarde.
Hij berekende het als volgt: bij halve maan is de hoek zon-maan-aarde 90*. Op het zelfde moment mat hij de hoek maan-aarde-zon. Dit lukte niet goed, want die hoek is moeilijk te meten, zie uitleg bij tekening. Aristarchus kon zo de relatieve lengten van de zijden aarde-maan en aarde-zon berekenen. Uit citaten van latere geleerden weten we dat hij heliocentrische ideeën had.
[bewerk] Middellijn aarde en maan
Ook vergeleek hij in datzelfde boekje de middellijn van de aarde met de middellijn van de maan. Die was af te leiden uit de schaduw van de aarde op de maan bij maansverduisteringen. Door die schaduw te bekijken meende hij te zien dat de aarde een 3 x grotere middellijn heeft dan de maan.(Het is dichter bij 4 x, maar 3 x was best goed.)
[bewerk] Aarde draait om de zon
De zon is verder weg dan de maan en aanzienlijk groter dan de aarde - Aristarchos kwam uit op zeven keer! Op grond hiervan kwam hij tot de conclusie dat aarde om de zon draait.
Dus volgens hem was de zon het centrum van het heelal, bewoog de Aarde in één jaar om de zon en in één dag om haar eigen as en was de sfeer van de sterrenhemel onbeweeglijk en oneindig ver weg. Ook meende hij dat de maan geen licht uitzond, maar slechts het zonlicht reflecteerde. Het is echter niet zeker of hij het heliocentrisme slechts als hypothese overwoog of als bewezen propageerde zoals Seleucus van Seleucia had gedaan. De stoïcijnse filosoof Kleanthes meent dat de Grieken Aristarchos van Samos van goddeloosheid beschuldigd hebben. Dit zegt Plutarchus in zijn boekje: Over het gezicht in de Maan, volgens een tekstverbetering van Kepler.
[bewerk] Anaxagoras en Kepler
- Anaxagoras had ruim 100 jaar voor Aristarchos uit Athene moeten vluchten omdat hij van de zon zei dat ze een gloeiende steen kon zijn, wel zo groot als de Peloponnesos, en dat de maan zijn licht van de zon kreeg (en dat zon en maan dus geen goden waren.)
- In 1634 verschijnt tweeduizend jaar na Aristarchos postuum Keplers Somnium of Maandroom. Kepler komt in zijn boekje tot een berekening van de verhouding van de middellijn van aarde en maan, die overeen komt met de moderne berekening.
[bewerk] Vernoemd
De Aristarchus krater op de Maan is naar hem vernoemd.
[bewerk] Externe links
- Uittreksel in Duitse vertaling uit "Von den Größen und Entfernungen der Sonne und des Mondes" van Aristarchos van Samos (ca. 260 v. Chr.)
- Biography JRASC, 75 (1981) 29
[bewerk] Literatuur
- Heath, Sir Thomas. Aristarchus of Samos - The Ancient Copernicus, A history of Greek astronomy to Aristarchus together with Aristarchus' treatise on the sizes and distances of the sun and moon, a new Greek text with translation and notes. (ISBN 0-486-43886-4)
- The illustrated Encyclopedia of Astronomy and Space ISBN 0-690-01838-X
