Derde Coalitieoorlog
Van Wikipedia
De Derde Coalitieoorlog (1805) was een militair conflict tussen Frankrijk en een coalitie van Europese grootmachten. Het was de eerste oorlog tegen het Franse keizerrijk van Napoleon Bonaparte, die een jaar eerder tot keizer was gekroond. Twee eerdere oorlogen, de Eerste Coalitieoorlog en Tweede Coalitieoorlog, waren tegen revolutionair Frankrijk.
Het bondgenootschap tegen Frankrijk, de Derde Coalitie, bestond uit Groot-Brittannië, Oostenrijk, Rusland, Napels en Zweden. De Bataafse Republiek (de Franse vazalstaat in Nederland), Spanje, Beieren en het Koninkrijk Italië (een Franse vazalstaat in Noord-Italië) vochten aan Franse zijde.
De oorlog is vooral bekend door de Zeeslag bij Trafalgar, een beslissende Britse overwinning waarbij Groot-Britannië haar overmacht op zee bevestigde en een Franse invasie onmogelijk maakte. Admiraal Horatio Nelson, die in de zeeslag omkwam, ging de geschiedenis in als de grootste Britse zeeheld aller tijden.
De oorlog eindigde voor het eind van het jaar, nadat de Fransen een verpletterende overwinning behaalden in de Slag bij Austerlitz. Deze veldslag wordt gezien als Napoleons grootste militaire overwinning.
Inhoud |
[bewerk] Aanloop naar de oorlog
De Vrede van Amiens die Groot-Britannië en Frankrijk in 1802 had gesloten bleef maar een jaar bestaan. Na een Franse invasie van Piemonte verklaarden de Britten in mei 1803 weer de oorlog aan Frankrijk. In december 1804 sloten de Britten en Zweden een overeenkomst waarmee een nieuwe coalitie tegen Frankrijk vorm begon te krijgen. Vervolgens sloten de Russen zichin april 1805 aan bij het bondgenootschap. De Oostenrijkers volgden enkele maanden later, na de Franse annexatie van Genua en het uitroepen van het Koninkrijk Italië, een Franse vazalstaat met Napoleon als koning.
Napoleon reageerde op het nieuwe bondgenootschap door een nieuw leger van zo'n 150.000 man bij Boulogne-sur-Mer te verzamelen, dat klaar stond voor een invasie van Engeland.
[bewerk] Oorlog op zee
De Franse strategie was om de Britse aandacht van het Kanaal af te leiden door de Britten in de Caraïben aan te vallen. Admiraal Villeneuve lukt het langs de Britse blokkade van Toulon te komen en zeilde naar Cádiz, waar zes Spaanse oorlogsschepen zich bij zijn vloot van 14 schepen voegden. Op 12 mei 1805 bereikte Villeneuve het eiland Martinique. Zonder veel succes in het Caraïbisch gebied keerde Villeneuve in juni terug naar Europa. Op 22 juli kwam het bij de Spaanse kust tot een zeeslag tegen een Britse vloot van 15 oorlogsschepen onder bevel van Vice-Admiraal Robert Calder. Nadat de Fransen in deze Zeeslag bij Kaap Finisterre werden verslagen, moest Villeneuve zich terugtrekken in Cádiz.
Op 19 oktober glipte Villeneuve langs de Britse blokkade van Cádiz en zette koers richting Napels met zijn Frans-Spaanse vloot. Bij Kaap Trafalgar, nabij Cádiz, kwam het echter twee dagen later tot een treffen met de Britse vloot onder bevel van Admiraal Nelson. Deze Zeeslag bij Trafalgar bleek een beslissende Britse overwinning, waarbij 21 van de 33 Franse en Spaanse schepen werden buitgenomen en een schip werd gezonken. Nelson werd doodgeschoten door een scherpschutter. Villeneuve werd gevangen genomen en, bij zijn terugkeer in Frankrijk een jaar later, vermoord, mogelijk op bevel van Napoleon.
[bewerk] De Grande Armée
Met het verlies van de vloot had Napoleon geen andere keuze dan de invasie van Engeland af te blazen en zijn aandacht op het continent richten. De invasiemacht bij Boulogne werd versterkt tot 350.000 man en hernoemd tot de Grande Armée.
In Duitsland waren 70.000 Oostenrijkse troepen onder bevel van generaal Mack het Fransgezinde Beieren binnengevallen, terwijl de Russen nog door Polen marcheerden en het strijdtoneel nog niet bereikt hadden. In reactie marcheerde de Grande Armée met grote snelheid oostwaarts. In september stak het Franse leger de Rijn over en omcirkelde het Oostenrijkse leger bij Ulm.
Binnen enkele dagen werd het Oostenrijkse leger compleet vernietigd. Op 8 oktober vond het eerste serieuze treffen plaats, de Slag bij Wertingen, waarbij de Oostenrijkse veldmaarschalk Auffenberg werd verslagen door de Franse veldmaarschalken Murat en Lannes. In de dagen erna volgden verdere Franse overwinningen in de Slag bij Haslach-Jungingen (11 oktober) en de Slag bij Elchingen (14 oktober). De Slag bij Ulm (16-19 oktober) was een grote overwinning voor Napoleon. Mack werd verslagen en gaf zich over met een leger van 30.000 man.
De Russische troepen onder bevel van veldmaarschalk Koetoezov arriveerden te laat om de Oostenrijkers te redden, en trokken zich terug om zich bij de overgebleven Oostenrijkers te voegen en Wenen te verdedigen. Op 1 december stonden de legers - ca. 70.000 Fransen en 80.000 Russen en Oostenrijkers - tegenover elkaar bij Austerlitz (nu Slavkov u Brna in Tsjechië). De volgende dag vond de Slag bij Austerlitz plaats, waarbij de geallieerden verpletterend werden verslagen door toedoen van Napoleons briljante taktiek.
[bewerk] Nasleep
Na de veldslag bij Austerlitz werd de Oostenrijke hoofstad Wenen bezet door de Fransen, iets dat ongehoord was in die tijd. Op 4 december tekenden de Fransen en Oostenrijkers een wapenstilstand, gevolgd door de Vrede van Pressburg op 22 december. Hierbij stond Oostenrijk Venetië af aan het Koninkrijk Italië. Ook stonden de Oostenrijkers Tirool af aan Beieren en andere gebieden af aan de Frans-geallieerde Duitse staten Württemberg en Baden. Verder moest Oostenrijk 40 miljoen francs in herstellingen aan Frankrijk betalen.
Rusland, Groot-Britannië en Zweden bleven in staat van oorlog met Frankrijk, en Pruisen voegde zich bij hen in 1806 om de Vierde Coalitie te vormen.
De Derde Coalitieoorlog betekende het roemloze einde van het Heilige Roomse Rijk. Onder druk gezet door Napoleon (en uit vrees dat Napoleon zelf de titel zou aannemen) nam de Oostenrijkse keizer Frans Jozef op 6 augustus 1806 afstand van de titel Heilige Roomse Keizer en ontbond het Heilige Roomse Rijk. Op 12 juli 1806 vormde Napoleon de Rijnbond, een coalitie van 16 Zuid- en West-Duitse staten. De hertogdommen Beieren en Sachsen werden tot koninkrijk verheven. Later sloten zich nog 23 Duitse staten bij de bond aan, zodat bijna heel Duitsland onder Franse controle kwam.
