Wenen
Van Wikipedia
| Wapen | Vlag |
|---|---|
 |
 (Details) |
| Basisgegevens | |
| Hoofdstad: | Wenen |
| Oppervlakte: | 414,90 km² |
| Bevolking: | 1.651.437 (2005) 2.165.357 agglomeratie |
| Bevolkingsdichtheid: | 3931,3 inw./km² |
| ISO 3166-2: | AT-9 |
| Website: | www.wien.gv.at |
| Kaart | |
 |
|
| Politiek | |
| Gouverneur: | Michael Häupl (SPÖ) |
| Coalitie: | SPÖ |
| Bestuurlijke indeling | |
| Districten: | 1 Statutarstadt 23 Bezirke |
| Gemeenten: | 1 |
 |
|
Wenen (Duits: Wien, Beiers: Wean) is de hoofdstad van Oostenrijk en vormt sinds 1922 een eigen deelstaat. Het ligt in het uiterste oosten van het land aan de rivier de Donau. De stad heeft 1.631.082 inwoners (2005), en is daarmee veruit de grootste stad en het cultureel en politiek centrum van Oostenrijk. Internationale organisaties die hun hoofdkwartier in Wenen hebben zijn UNIDO, OPEC, IAEA en CIOFF.
Inhoud |
[bewerk] Geschiedenis
 Zie Geschiedenis van Wenen voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
In 15 v. Chr. stichtten de Romeinen op de plaats van de huidige binnenstad een militaire post tegen de Germanen met de naam Vindobona. In 1221 kreeg Wenen stadsrechten, in 1438 werd zij rijkshoofdstad, in 1469 bisschopszetel, en in 1526 keizersstad.
In 1529 werd Wenen voor de eerste maal vergeefs belegerd door de Turken, in 1683 was er de tweede Turkse belegering. Gedurende de oorlogen met Frankrijk werd Wenen twee keer door Napoleon ingenomen, in 1805 en 1809. De Franse revolutie van februari 1848 had ook in Wenen haar weerslag. Na de maartrevolutie abdiceerde keizer Ferdinand I ten gunste van zijn neef Frans Jozef I.
Gedurende de Eerste Wereldoorlog werd Wenen weliswaar niet direct bedreigd, maar de economische blokkade van de Centralen leidde tot een gebrek aan vooral voedingsmiddelen en kleding. Het einde van de Eerste Wereldoorlog was ook het einde van de Oostenrijks-Hongaarse monarchie. In 1921 werd Wenen van het omringende Neder-Oostenrijk afgescheiden, en werd een aparte bondsstaat.
De anti-Joodse politiek van de Nazi's viel in Wenen, waar het antisemitisme al eeuwen oud was en sinds het begin van de 20e eeuw toegenomen was, in goede aarde. In de Reichsprogromnacht op 9 november 1938 werden de synagoges, niet alleen religieuze maar ook sociale centra in het Joodse leven, verwoest.
Aan het eind van de 20e eeuw kreeg Wenen een "skyline" door de bouw van twee wolkenkrabbers, de Andromeda Tower en de Milleniumstower, aan de beide oevers van de Donau.
[bewerk] Bestuurlijke indeling
[bewerk] Districten
| Zie Districten van Wenen voor het hoofdartikel over dit onderwerp. |
Wenen is een stadsstaat, dit betekend dat de stad samenvalt met de deelstaat, de burgemeester van de stad Wenen is tegelijk gouverneur van de deelstaat Wenen. De stad is verdeeld in 23 districten (Bezirke), die zowel een naam als een nummer dragen. Alle straatnaambordjes in Wenen dragen ook het nummer van het stadsdistrict. Daarnaast bestaat de postcode uit 1 voor Wenen, het nummer van het district en een nul. De postcode van Penzing is dus 1140.
I Innere Stadt - II Leopoldstadt - III Landstraße - IV Wieden - V Margareten - VI Mariahilf - VII Neubau - VIII Josefstadt - IX Alsergrund - X Favoriten - XI Simmering - XII Meidling - XIII Hietzing - XIV Penzing - XV Rudolfsheim-Fünfhaus - XVI Ottakring - XVII Hernals - XVIII Währing - XIX Döbling - XX Brigittenau - XXI Floridsdorf - XXII Donaustadt - XXIII Liesing
[bewerk] Kunst en cultuur
 |
|
|
|
Wenen is sinds lang een centrum van klassieke muziek en opera. Het Wiener Philharmoniker weet sinds de toepassing van televisie het oog van de wereld op zich gericht bij de traditionele uitzending van het Nieuwjaarsconcert, dat door meer dan een miljard kijkers wordt gevolgd. Het orkest werd in oktober 2006 door kenners verkozen tot "beste orkest van Europa", nipt gevolgd door het Concertgebouworkest en op afstand het Berliner Philharmoniker.[1]
Beroemde componisten die in Wenen gewoond en gewerkt hebben zijn onder meer Christoph Willibald Gluck, Wolfgang Amadeus Mozart, Joseph Haydn, Ludwig van Beethoven, Franz Schubert, Johannes Brahms, Anton Bruckner, Johann Strauss sr., Johann Strauss jr., Gustav Mahler, Arnold Schoenberg, Alban Berg, Anton Webern en György Ligeti.
Wenen telt vele bouwwerken uit de barok, maar ook uit andere stijlperioden. Het zomerpaleis van de Oostenrijkse keizers, Schönbrunn, had de intentie Versailles naar de troon te steken. Hoewel het kleiner is dan de Franse tegenhanger blijft het groot en indrukwekkend. De Stephansdom, gebouwd in de 12e eeuw, kardinaalszetel, is ook vermeldenswaard. De Minorietenkerk (Minoritenkirche) uit de 12e en 13e eeuw is opgetrokken in Frans-gotische stijl. De binnenstad van Wenen staat op de werelderfgoedlijst van UNESCO. De "Pestturm" in de Graben, een straat die loopt naar de Stephansdom, staat midden op het rondpunt. De "Di Patri Creatori", Pestturm, werd opgericht nadat in de 16e eeuw de pest in Wenen uitbrak en 16.000 slachtoffers eiste. Omdat er zoveel mensen in korte tijd stierven, konden zij niet allemaal zo gauw begraven worden. Daarom werden ze in de catacomben, onder de Stephansdom, in ingemetselde zalen begraven. Tegenwoordig kan men door een uitgekapt gat in de muur de bergen schedels en botten zien liggen.
De Kapuzinergruft of "Kaizersgruft" is de algemene begraafplaatskapel, van alle keizers en keizerinnen, prinsen, alsook aartshertogelijke families en kinderen van hen. Ze liggen er allemaal begraven naargelang hun overlijdensperiode. Het graf van Maria-Theresia en haar echtgenoot Franz I is een hoog imposant grafmonument. Keizer Franz Josef I, Elisabeth van Oostenrijk-Hongarije (Sissi), keizer Karel I van Oostenrijk en als laatste, keizerin Zita van Bourbon-Parma liggen er als laatsten begraven. Hun doodskisten van deze laatsten, staan er opgebaart. De Keizersgroeve is te bezichtigen.
In het begin van de 20e eeuw bloeiden in Wenen de aan art nouveau verwante Sezession en Jugendstil schilderstijlen. Belangrijkste proponenten waren Gustav Klimt (schilderkunst) en Otto Wagner (architectuur). De bekendste werken van Klimt zijn De Kus en Judith. Wagner ontwierp onder andere vele stations van de Wiener Stadtbahn, de Postsparkasse (postkantoor) en de Kirche am Steinhof.
Het interbellum, de periode tussen 1918 en 1938, kenmerkt zich door Het rode Wenen. Wenen ontwikkelde zich in die periode tot een socialistische stad. Overal werd sociale woningbouw verricht. Het beste voorbeeld hiervan is de Karl Marx Hof in Heiligenstadt (noordelijk Wenen). Dit gebouwencomplex werd tussen 1927 en 1930 gebouwd door Karl Ehn, een leerling van Otto Wagner, en omvat 1382 woningen. Na de burgeroorlog van 1934 eindigde deze periode.
Een ander voorbeeld van bijzondere sociale woningbouw is het Hundertwasserhaus, in 1985 gebouwd door Friedensreich Hundertwasser. Het gebouw kenmerkt zich door de felle kleuren, onregelmatige vormen en het vele groen. Hundertwasser ontwierp ook de vuilverbrandingsoven in Spittelau (noordelijk Wenen).
In 1924, 1936, 1970, 1992 vonden in Wenen het Universele Esperantocongressen plaats.
[bewerk] Toeristische attracties
Buiten de vele monumentale paleizen en kerken zoals Schloss Schönbrunn biedt Wenen nog meer toeristische attracties.
- Zo is er het in 1897 gebouwde reuzenrad. Het werd gebouwd door de Brit Walter Basset, is 67 meter hoog en draait met 75 centimeter per seconde. Het reuzenrad weegt 410 ton. In 1945 verloor het rad bij een brand na een bombardement van het Sovjetleger de helft van zijn gondels. Het rad is vrij toegankelijk. Voor een bezoek aan het rad kan men zich voor ongevallen laten verzekeren bij de Weense Interunfall Versicherung. Het ronddraaiende rad stopt soms met tussenposen, om mensen te laten instappen in de gondels, zodat men ruimschoots de tijd krijgt om een zicht boven Wenen te krijgen.
- Het Prater is vanoudsher een keizerlijk jachtgebied, dat bestaat uit drie delen. Het Wurstelprater is een kermis met diverse attracties waaronder het reuzenrad. Daarnaast bevindt zich een beurscomplex met sportfaciliteiten, waaronder het Ernst Happel Stadion. De rest van het terrein is één groot park.
- Kunsthistorisches Museum
- Het Haus des Meeres (Huis van de Zee) is een groot aquarium, dat gevestigd is in één van de zes luchtafweerbunkers uit de Tweede Wereldoorlog. Deze zgn. Flaktürme bevinden zich op drie plaatsen in de stad en zijn zo groot dat ze niet opgeblazen of afgebroken kunnen worden. De twee torens in de wijken Neubau en Mariahilf zijn vanuit de binnenstad op vele punten zichtbaar.
- Het nieuwe Museumsquartier is een combinatie van oude en nieuwe musea, direct in de binnenstad.
- De Wiener Sängerknaben, een jongenskoor dat in 1498 werd gesticht door Maximiliaan I. Het koor zingt werken van Mozart, Schubert en Haydn in de zondagsmissen van de Burgkapelle.
- De Lippizaner paarden van de Spaanse Rijschool zijn wereldberoemd. In de zomermaanden op vakantie en daarbuiten ver van tevoren reserveren.
- Als enige grote stad in de wereld groeien de wijnranken tot in de stad. De Weense wijken Grinzing en Nußdorf produceren goede wijnen van Zweigelt en Grüner Veltliner, twee typische Oostenrijkse druivensoorten. In een Heurige kun je wijn en spijs proeven in het restaurant van de wijnboer.
- Tiergarten Schönbrunn
[bewerk] Culinair
|
|
|
|
De Weense keuken is een mengelmoes van verschillende culturen, zoals de stad Wenen dit zelf ook was als hoofdstad van het Oostenrijkse keizerrijk. Invloeden van Bohemen, Hongarije, Slowakije, Italië en de Balkanlanden zijn duidelijk te merken.
Enkele van de beroemdste gerechten:
- Apfelstrudel
- Bauernschmaus, schotel met worstjes, hamsoorten, spek en een aardappelgerecht (bijvoorbeeld Knödeln)
- Fiaker-Gulasch, goulash met Knödeln
- Germknödel, gestoomde tarwedeegknoedel gevuld met Powidl (pruimencompote) en overgoten met boter of vanillesaus en bestrooid met suiker en maanzaad
- Gugelhupf, een soort tulband
- Kaiserschmarrn gerezen en in stukken gesneden pannenkoek met rozijnen, geserveerd met poedersuiker, pruimencompote (Powidl), appelmoes of vossebessen
- Mohr im Hemd, chocoladepudding met hete chocoladesaus en slagroom
- Sachertorte, chocoladetaart, gevuld met abrikozen en een dikke laag glazuur van het beroemde Hotel Sacher
- Tafelspitz und G'röstel, schijven rundvlees met rösti
- Topfenkuchen kwarkgebak
- Wiener Schnitzel, gepaneerd kalfsvlees
[bewerk] Koffiecultuur
Daarnaast kent Wenen een lange en diepgaande koffietraditie. De stad kent 564 Kaffeehaüser, waar men een keur aan koffiesoorten en gebak serveert. Het bestellen van een kop koffie in Wenen is een vak apart. Iedere inwoner heeft zijn eigen favoriete combinatie, waarvan de meeste met warme melk zijn. Om deze reden worden koffiebonen in Oostenrijk anders gebrand dan in Nederland, de zgn. Wiener röstung. Een kop koffie wordt traditioneel geserveerd met een glaasje leidingwater, dat ook weer wordt bijgevuld. Een uurtje blijven zitten op één kop koffie met één van de vele kranten die beschikbaar zijn is geen uitzondering.
Enkele beroemde koffiehuizen:
- Central, lijkt meer op een paleis dan op een café, ooit ontmoetingsplaats van beroemdheden, Herrengasse 14 Palais Festel
- Café Dommayer, waar de wals aan zijn triomftocht door de wereld begon, vlak bij Schönbrunn, Dommayergasse 1
- Café Hawelka, ontmoetingsplaats van kunstenaars (inclusief Nobelprijswinnares Elias Canetti), Dorotheergasse 6
- Café Landtmann, ooit stamcafé van Sigmund Freud, vlak bij het Burgtheater, Dr. Karl Lügner Ring 4
- Sacher, wellicht het beroemdste hotel ter wereld, inclusief de beroemde taart, Philharmonikerstraße 4
- Café Sperl, het enige café dat op de monumentenlijst staat vanwege zijn authentieke kaffeehaus-interieur, beroemd om de strudel, Gumpendorfer Straße 11
- Café Museum, ontworpen door Adolf Loos, Friedrichstraße 6
Weense / Oostenrijkse koffiespecialiteiten:
- Brauner, kleiner / großer: Als een Schwarzer / Mokka, maar met melk geserveerd
- Einspänner: Schwarzer / Mokka met veel slagroom, wordt met poedersuiker geserveerd in een glas
- Fiaker: Schwarzer / Mokka met Rum, in een glas geserveerd
- Franziskaner: Melange met slagroom i.p.v. melkschuim
- Kaffee verkehrt: Warme melk met beperkte hoeveelheid koffie, zie ook Milchkaffee
- Kaisermelange: Melange met eigeel en cognac
- Kapuziner: Schwarzer / Mokka met een beetje slagroom, soms ook wat chocolade
- Konsul: Schwarzer met koud water
- Maria Theresia: Dubbele Schwarzer / Mokka met sinaasappellikeur in een glas geserveerd
- Masagran: Koude koffie met ijs en maresquino likeur
- Melange: Verlängerter met dezelfde hoeveelheid melk en melkschuim, vergelijkbaar met cappuccino maar vaak sterker
- Milchkaffee: Warme melk met beperkte hoeveelheid koffie, zie ook Kaffee verkehrt
- Mokka: Is hetzelfde als een Schwarzer
- Mazzagran: Dubbele Schwarzer / Mokka, met ijsklontjes afgekoeld
- Obermayer: Dubbele Schwarzer / Mokka met zeer koude slagroom
- Pharisäer: Großer Brauner met cognac, rum of Irish cream
- Ristretto: Zeer sterke, geconcentreerde Schwarzer, sterke espresso
- Schale Gold: Als een Brauner, maar met wat meer melk
- Schwarzer, kleiner / großer: Sterke zwarte koffie, zoals espresso onder druk bereid, zie ook Mokka
- Türkische: Turkse koffie
- Verlängerter: Met water verdunde Brauner
- Wiener Eiskaffee: Gekoelde koffie met ijs en slagroom
[bewerk] Vervoer
Wenen is één van weinige steden waarbij je direct van de autosnelweg in de stad uitkomt zonder al te veel problemen. De westautobaan (A1) komt uit op de Wientalstraße. Met de trein vormen de stations Westbahnhof (treinen vanuit Duitsland, Zwitserland en Nederland) en Südbahnhof (zuiden en oosten van Europa) de belangrijkste knooppunten. Deze stations zijn aangesloten op een uitgebreid tram, bus, S-bahn en U-bahn netwerk. Zie ook Metro van Wenen.
Luchthaven Schwechat ligt een eindje buiten de stad, maar is via een snelle treinverbinding (15 minuten en duur) of een S-bahn verbinding (30 minuten en goedkoop) aangesloten op de rest van het openbaar vervoer. De stad wordt in de laatste jaren steeds fietsvriendelijker. Het aantal routes is uitgebreid. De ringstraat beschikt over een geheel vrijgelegen fietspad. Daarnaast is het stallen van fietsen en huren van fietsen geen enkel probleem. Hiervoor zijn speciale transferia aangelegd.
Wenen ligt bij de Donau (niet aan de Donau, zoals wel eens wordt gedacht, dit is de Wien waarnaar de stad ook genoemd is) en tochten over de Donau richting de Wachau (Neder-Oostenrijk) vertrekken vanaf Schwedenplatz aan het Donaukanaal.
Zie ook het artikel Tram van Wenen
[bewerk] Onderwijs
[bewerk] Diversen
- De stad figureert veelvuldig in romans van John Irving.
[bewerk] Bekende inwoners van Wenen
[bewerk] Geboren in Wenen
- Jans der Enikel (c.1240), eerste historicus van de geschiedenis van Wenen
- Melchior Klesl (19 februari 1552), kardinaal-bisschop van Wenen
- Maria Theresia (13 mei 1717), keizerin van Oostenrijk
- Marie-Antoinette (2 november 1755), koningin van Frankrijk
- Ferdinand Raimund (1 juni 1790), toneelschrijver
- Franz Grillparzer (15 januari 1791), toneelschrijver
- Joseph Othmar von Rauscher (6 oktober 1797), kardinaalaartsbisschop van Wenen
- Johann Nestroy ( 7 december 1801), toneelschrijver, satiricus en acteur
- Johann Strauss sr. (14 maart 1804), dirigent en componist
- Johann Strauss jr. (25 oktober 1825), violist en componist
- Frans Jozef I (18 augustus 1830, keizer van Oostenrijk
- Maximiliaan I (6 juli 1832), keizer van het Tweede Mexicaanse Keizerrijk
- Ludwig Boltzmann (20 februari 1844), natuur- en wiskundige
- Franz Xaver Nagl (26 november 1855), kardinaalaartsbisschop van Wenen
- Arthur Schnitzler (15 mei 1862), schrijver en arts
- Alfred Adler (7 februari 1870), psycholoog en psychiater
- Hugo von Hofmannsthal (1 februari 1874), schrijver, librettist
- Carl Schlechter (2 maart 1874), schaker
- Arnold Schönberg (13 september 1874), componist
- Martin Buber (8 februari 1878), joods godsdienstfilosoof
- Lise Meitner (7 november 1878), wetenschapper
- Stefan Zweig (28 november 1881), schrijver
- Anton Webern (3 december 1883), componist
- Joseph Rock (13 januari 1884), botanicus
- Alban Berg (9 februari 1885), componist
- Karl von Frisch (20 november 1886), zoöloog en etnoloog
- Erwin Schrödinger (12 augustus 1887), natuurkundige
- Ludwig Wittgenstein (26 april 1889), Oostenrijks/Brits filosoof
- Fritz Lang (3 december 1890), regisseur, scenarioschrijver en producent
- Clemens Krauss (31 maart 1893), dirigent
- Friedrich von Hayek (8 mei 1899), econoom en Nobelprijswinnaar
- Josef Krips (8 april 1902), dirigent en violist
- Karl Raimund Popper (28 juli 1902-1994), Joods-Oostenrijks-Brits filosoof
- Konrad Lorenz (7 november 1903-1989), zoöloog en ornitholoog
- Peter Drucker (19 november 1909-2005), Amerikaans schrijver, bedrijfskundige en consultant
- Robert Adler (4 december 1913-2007), Oostenrijks-Amerikaans natuurkundige en uitvinder (afstandsbediening)
- Max Merkel (7 december 1918-2006), voetballer en voetbalcoach
- Hans Hermann Groër (13 oktober 1919-2003), kardinaalaartsbisschop van Wenen
- Kurt Schubert (4 maart 1923-2007), hebraïcus en judaïst
- Ernst Happel (29 november 1925-1992), voetballer en voetbaltrainer
- Jakov Lind (10 februari 1927-2007), Joods-Oostenrijks-Brits schrijver, kunstschilder, filmregisseur en acteur
- Friedensreich Hundertwasser (15 december 1928-2000), kunstenaar en architect
- Thomas Klestil (4 november 1932-2004), bondspresident
- Liese Prokop (27 maart 1941-2006), atlete en politica
- Niki Lauda (22 februari 1949), autocoureur
- Falco (19 februari 1957), rockmuzikant
- Franz Stocher (23 maart 1969), wielrenner
- Roland Garber (27 augustus 1972), wielrenner
- Peter Wrolich (30 mei 1974), wielrenner
- Bernhard Kohl (4 januari 1982), wielrenner
- Markus Rogan (4 mei 1982), zwemmer
- Thomas Prager (13 september 1985), voetballer
[bewerk] Elders geboren
- Sigmund Freud (Freiberg 6 mei 1856), neuroloog en psycholoog
- Theodor Herzl (Boedapest 2 mei 1860), journalist, stichter van het moderne zionisme
- Heimito von Doderer (Weidlingau 5 september 1898), schrijver
- Hans Asperger (Hausbrunn 18 februari 1906), kinderarts
- Simon Wiesenthal (Buczacz 31 december 1908), nazi-jager
- John Irving (Exeter, New Hampshire 2 maart 1942), Amerikaans schrijver
- Ludwig van Beethoven componist
- Wolfgang Amadeus Mozart componist
- Frans Jozef I van Oostenrijk, keizer
- Elisabeth van Oostenrijk-Hongarije (Sissi) keizerin
- Fritz Kaiser, theoloog
- Joseph Haydn, componist
- Gustav Klimt, schilder
- Falco, popmuzikant
- Pia Douwes, musical zangeres
 |
Meer afbeeldingen die bij dit onderwerp horen kunt u vinden in de categorie Vienna, Austria van Wikimedia Commons. |
[bewerk] Externe link
[bewerk] Voetnoten
- ↑ fok.nl: Concertgebouworkest op een na beste (8 oktober 2006)
| {{{afb_links}}} | Deelstaten van Oostenrijk |  |
{{{afb_groot}}} |
|---|---|---|---|
|
Burgenland - Karinthië (Kärnten) - Neder-Oostenrijk (Niederösterreich) - Opper-Oostenrijk (Oberösterreich) - Salzburg - Stiermarken (Steiermark) - Tirol - Vorarlberg - Wenen (Wien) |
|||
| {{{afb_links}}} | Districten van Wenen | {{{afb_rechts}}} |  |
|---|---|---|---|
|
I Innere Stadt - II Leopoldstadt - III Landstraße - IV Wieden - V Margareten - VI Mariahilf - VII Neubau - VIII Josefstadt - IX Alsergrund - X Favoriten - XI Simmering - XII Meidling - XIII Hietzing - XIV Penzing - XV Rudolfsheim-Fünfhaus - XVI Ottakring - XVII Hernals - XVIII Währing - XIX Döbling - XX Brigittenau - XXI Floridsdorf - XXII Donaustadt - XXIII Liesing |
| {{{afb_links}}} | Werelderfgoed in Oostenrijk |  |
{{{afb_groot}}} |
|---|---|---|---|
|
Dachsteinmassief · Graz · Innere Stadt · Neusiedlermeer · Salzburg · Schloss Schönbrunn · Semmeringspoorlijn · Tiergarten Schönbrunn · Wenen |
|||
| {{{afb_links}}} | Hoofdsteden van Europa | {{{afb_rechts}}} |  |
|---|---|---|---|
|
Amsterdam · Andorra la Vella · Ankara · Athene · Belgrado · Berlijn · Bern · Boedapest · Boekarest · Bratislava · Brussel · Chisinau · Dublin · Helsinki · Kiëv · Kopenhagen · Ljubljana · Londen · Lissabon · Luxemburg · Madrid · Minsk · Moskou · Nicosia · Oslo · Parijs · Podgorica · Praag · Reykjavik · Rome · San Marino · Sarajevo · Skopje · Sofia · Stockholm · Tallinn · Tbilisi · Tirana · Valletta · Vaticaanstad · Vaduz · Vilnius · Warschau · Wenen · Zagreb |
