Grijpskerk

Van Wikipedia

53° 16' NB, 6° 18' OL

Grijpskerk

(Wapen van Grijpskerk)

Provincie

Groningen

Gemeente

Zuidhorn

Inwoners

2798 1 januari 2006

Geografische ligging

53° 16' NB 6° 18' OL

Belangrijke verkeersaders

N355

Netnummer

0594

Postcode

9843

Grijpskerk (Gronings: Gruupskerk) is een dorp in de gemeente Zuidhorn, provincie Groningen (Nederland). Het is ontstaan vanuit een dijkdorp. De inwoners van de plaats hadden vroeger als Groningse bijnaam Smaalruggen dat ook als scheldwoord wordt gebruikt door de rivaliserende groep NOK. Het dorp telt ongeveer 2.800 inwoners.

[bewerk] Geschiedenis

Waarschijnlijk rond 1476 kwam een nieuwe dijk gereed die de Ruige Waarden, het gebied rond Grijpskerk (ruig betekent 'ruw' of 'onbebouwd'), aan de zee onttrok. Deze dijk kreeg een zijl (sluis) bij Munnekezijl en liep in de richting van het dorp Niezijl.

In de Ruigewaard, zoals het gebied nu genoemd wordt, ontstond kort na de inpoldering een nederzetting op de huidige plaats van het dorp. Het dorp ontleent zijn naam aan de jonkheer Nicolaas Grijp uit Groningen, die kort na het ontstaan van deze nederzetting hier een kerk stichtte. Rond 1500 is er sprake van een dorp. In 1504 wordt de plaats voor het eerst genoemd als Grijpskercke. Op kaarten rond 1561 worden de beide nederzettingen samen aangeduid als 'Engewerd alias Grijpskercke'. Waarschijnlijk heeft op de plaats van Engewerd ook een klein kerkje of kapelletje gestaan, wat af te leiden is uit beschrijvingen uit die tijd. Deze zou zijn gesticht door monniken uit Gerkesklooster. Er is echter nooit een overblijfsel teruggevonden van dit gebouw.

afbeelding van de gemeente Grijpskerk in de 19e eeuw

Nicolaas Grijp woonde in een slot iets ten zuiden van het toenmalige dorp, ter hoogte van de huidige Jonkerslaan. Dit slot werd later bewoond door de Reitsma-familie, waardoor het bekend kwam te staan als de 'Reitsmaborg'. Deze werd echter afgebroken in het einde van de 17e eeuw, nadat de toenmalige eigenaar de schulden niet langer kon betalen.

Er was ook nog een tweede borg, genaamd 'Aykemaborg' dat ten westen van Grijpskerk lag. Door schulden werd deze borg in 1755 gerechtelijk verkocht en afgebroken tussen 1768 (borg) en 1771 (schathuis).

De kerk van Grijp werd in de tachtigjarige oorlog, in 1582, verwoest door plunderende oorlogsbendes. In 1607, tijdens het twaalfjarig bestand werd de kerk weer opgebouwd en in 1612 werd de toren geplaatst. Deze toren werd in 1871 wegens ouderdom afgebroken en in 2002 herbouwd.

In 1864 kreeg het dorp een belangrijke waterverbinding door de bouw van een sluis te Gaarkeuken. In 1924 kwam een nieuwe sluis en na de Tweede Wereldoorlog werd de sluis opnieuw vervangen: de huidige sluis is van 1980.

De dijk is later afgegraven en in de tweede helft van de 20e eeuw is op de plaats van de dijk de N355 (Friesestraatweg) gekomen.

Rond 1866 werd een spoorlijn aangelegd tussen Groningen en Leeuwarden en kreeg het dorp een station, die de aantrekkingskracht van het dorp heeft vergroot en ervoor heeft gezorgd dat het dorp een verzorgende functie kreeg voor de regio in de vorm van een regionale marktplaats, die nu echter zo goed als verdwenen is. De treinverbinding is de laatste jaren belangrijker geworden door de verschraling van het busvervoer door maatschappij Arriva. Het dorp heeft onder andere een bedrijventerrein, een winkelstraat (die nu echter hard achteruit gaat), een verwarmd zwembad, een sporthal en -park en een woonzorgcentrum.

Tot 1990 was het dorp en omstreken onderdeel van de zelfstandige gemeente Grijpskerk. Door gemeentelijke herindeling valt het sindsdien onder Zuidhorn.

In hetzelfde jaar werd door de NAM ook een grote hoeveelheid aardgas aangetroffen in het gebied tussen Grijpskerk, Niezijl en Kommerzijl. Bovendien werd een bodemlaag aangetroffen die geschikt is om aardgas in op te slaan. Hiervoor is een complex gebouwd dat op 1 januari 1997 werd geopend en dat als landelijk opslagpunt dient voor gas, zodat de landelijke piekcapaciteit gewaarborgd blijft. Om het park heen is een natuurpark, het 'NAM-park' gecreëerd, om de gebouwen en installaties op termijn grotendeels aan het oog te onttrekken, om zo tegenstanders en bewoners rondom het gebied enigszins tevreden te stellen.

Inwoners van Grijpskerk per volkstellingsjaar
Jaar	Dorp	Gemeente	Jaar	Dorp	Gemeente
1795	372	n.v.t.	1909	883	3300
1830		2388	1919		3268
1840		2611	1920	953	3378
1849	849	2772	1930	1130	3442
1859	623	3045	1947	1349	3886
1869	719	3233	1956		3725
1879	911	3454	1960		3894
1889	851	3200	1971		3806
1899	822	3214	2006	2798	n.v.t.
Bron: www.volkstellingen.nl opm.1 Van 1811 tot 1990 was Grijpskerk een eigen gemeente opm.2 Gegevens over het dorp zijn niet volledig vergelijkbaar doordat verschillende meeteenheden werden gehanteerd per volkstellingsjaar

[bewerk] Bezienswaardigheden

Het dorp heeft 2 nog werkende molens, waaronder de korenmolen de 'Kievit' uit 1899, waarbinnen zich ook een VVV-kantoor bevindt. De andere molen, de 'Westerhorner' uit 1829 is een gerestaureerde watermolen. Ook heeft het dorp meerdere kerken en een fierljepbaan.

[bewerk] Wapen van Grijpskerk

Het wapen van Grijpskerk, dat in 1903 werd toegekend, bestaat uit 2 delen: Het bovenste gedeelte bevat een griffioen, het wapen van de familie Grijp (grijp=griffioen). De griffioen is een fabeldier dat oorspronkelijk uit India komt, van boven een adelaar voorstelt en van onderen een leeuw. Het onderste gedeelte van het wapen toont de kerk van Nicolaas Grijp.

[bewerk] Transportverbindingen

De plaats is gelegen aan de N355, de spoorbaan Groningen-Leeuwarden. Ongeveer 1½ km ten zuiden van het dorp loopt het Van Starkenborghkanaal. Het Poeldiep (het noordwaarts verlengde van het Wolddiep) verbindt het dorp met het kanaal. Het laatste gedeelte is tegenwoordig gedempt, zodat schepen nu via het Hoerediep (hoere = hore = slijk) moeten varen.

[bewerk] Geboren

Roelof Kruisinga (1922), arts, ambtenaar en politicus (CHU en CDA)
Dirk Scheringa (1950), ondernemer (DSB Bank), sportbestuurder (voetbalclub AZ) en politicus (CDA)