Harmonieleer
Van Wikipedia
Harmonieleer is een onderwerp binnen de muziektheorie. Er is sprake van harmonie wanneer er meerdere en verschillende tonen tegelijk klinken. In de striktere zin wordt in de harmonieleer onder harmonie verstaan: de (al dan niet functionele) opeenvolging van akkoorden. In de ruimere zin wordt onder harmonie verstaan: de omgang met samenklanken binnen een stuk of stijl.
Inhoud |
[bewerk] Functionele harmoniek
Rond 1600 ontstond de monodie en het harmonisch denken (en horen) in akkoorden en het luisteren naar hun grondtonen. In deze functionele harmoniek zijn drie functies:
- Tonica (grondtoon),
- Dominant (spanningspunt) en
- Subdominant (ontspanningspunt).
Door een afwisseling van spanning en ontspanning ontstaat de ervaring van een grondtoon en een toonsoort (tonaliteit). Een functionele akkoordopeenvolging definieert de toonsoort en heet: cadens. Gedurende de drie opeenvolgende eeuwen (1600-1900) werden steeds ingewikkelder akkoorden en cadensen gebruikt. Zo gebruikte bijvoorbeeld Chopin regelmatig passages met niet-functionele parallelharmoniek, en ontwikkelde Wagner zwevende tonaliteit, waarbij een (functionele) grondtoon niet meer aanwezig of moeilijk te herkennen is.
[bewerk] Atonaliteit
In het begin van de twintigste eeuw werd door een aantal componisten het werken met toonsoorten verlaten. Zo ontwikkelde Arnold Schoenberg atonaliteit, een opzettelijk grondtoonloze muziek, waarbij geen toon belangrijker mocht zijn dan de andere. Schoenberg noemde dit overigens zelf: pantonaliteit, maar deze term heeft geen algemene ingang gevonden.
[bewerk] Modale harmoniek
In navolging van Claude Debussy, beïnvloed door de wereldmuziek die hij in 1889 op de wereldtentoonstelling te Parijs hoorde, wordt in eigentijdse Jazz veelvuldig gebruikgemaakt van modale harmoniek en afwijkende akkoordbouw. Modale harmoniek ontstaat door het harmoniseren van een toonladder, die veelal afwijkt van de diatonische toonladder, en bijvoorbeeld ontleend is aan een kerktoonladder, of een raga of moqqaam. Hierdoor ontbreken de klassieke harmonische functies tonica, subdominant en dominant geheel of gedeeltelijk.
