Kozakken
Van Wikipedia
De Kozakken (Russisch: enkv. Казак; kazak; meerv. Казаки; Kazaki, Pools: Kozak; meerv. Kozacy) zijn een traditionele gemeenschap van mensen die leven in het zuidelijke steppegebied van Oost-Europa en Aziatisch Rusland. Ze staan bekend om hun onafhankelijke levenswijze en militaire vaardigheden, vooral wat betreft hun rijkunsten.
Inhoud |
[bewerk] Geschiedenis
Ze zijn van oorsprong een Slavische groep van volken die na de grote migratie in de Vroege Middeleeuwen zich vestigden in het zuidoosten van Rusland en Polen. Ze zijn vooral bekend geworden als ruiters in het Russische leger. Kozakken bestonden vaak uit lijfeigenen, verarmde adel, horigen, en andere verschoppelingen van de maatschappij die niets meer te verliezen hadden. Ze verlieten het Russische kerngebied en vestigden zich in Polen-Litouwen, het Russische Rijk en de Sovjet-Unie, vooral in gebieden die nu deel uitmaken van zuidelijk Rusland en Oekraïne.
Ze vormden hier hun eigen gemeenschappen rond hun dorpsgemeenschappen; de stanitsas. De Kozakken leefden vaak van veeteelt, maar vooral van roof. Paarden vormden een essentieel onderdeel van de Kozakkencultuur en hun levensstijl. Het was wel een echte mannenwereld: in bepaalde Kozakkenbolwerken mochten vrouwen zelfs niet komen.
Er ontstond een zekere stilzwijgende deal tussen de tsaar en de Kozakken. Dit kwam erop neer dat wie eenmaal de Kozakken had bereikt en zich bij hen had aangesloten, niet meer door schuldeisers of edelen konden worden teruggehaald en ook niet werd uitgeleverd ("Van de Don wordt niemand uitgeleverd"). De tsaar accepteerde de roof, zolang dit maar geschiedde in de niet-Russische gebieden (met name de islamitische gebieden in het zuiden en zuidoosten). De tsaar zou zich bovendien niet met interne zaken van de Kozakken bezighouden ("Wij zijn slechts gehoorzaamheid verschuldig aan de tsaar"). Hiertegenover stond dat de autoriteit van de tsaar erkend werd, en dat de tsaar in moeilijke tijden een beroep op hun formidabele militaire macht kon doen. In de Vaderlandse Oorlog van 1812 speelden ze een belangrijke rol in het afslaan van de Grande Armée, en rukten met de geallieerden tot in Parijs op.
In de Russische Burgeroorlog steunden de Kozakken de Witten, en namen deel aan militaire operaties tegen het communistische bewind. Communisten die in Kozakkenhanden vielen hoefden niet op een coulante behandeling te rekenen. Rode officieren werden met lasso's over de grond gesleept door ruiters, net zolang tot ze dood waren. De steun aan de Witten werd hen door de Sovjets niet in dank afgenomen. Tijdens het Sovjettijdperk waren hun diensten niet langer gewenst en de kozakkencultuur werd onderdrukt. Hun aantal daalde van een geschat aantal van 11 miljoen tot 140.000 (census 2002).
Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie begon hun cultuur aan een wederopmars in Rusland en Oekraïne. Ze hebben zich ook gevestigd in gebieden en landen in de Kaukasus, Siberië en Baltische staten om daar de etnische Russen te beschermen tegen vervolging door andere etnische groepen en om de orde te handhaven, die vooral in het begin van de jaren '90 in sommige gebieden van de landen van de Sovjet-Unie wel eens wat te wensen overliet. De kozakken zijn ook actief in de beveiliging van de zakenwereld. In Sint-Petersburg beschermen ze met hun bedrijf Nevoskif een groot deel van de bedrijven van de stad. Zelfs de Russische maffia van de stad (de Tambov) is bevreesd voor hen.
[bewerk] Naam
Het woord 'Kozak' komt van het Turkse woord quzzaq wat "avonturier" of "vrije man" betekent. De term werd als eerste gebruikt in een Russisch document uit 1395.
De Kazachen worden in het Kazachs ook Казак; Kazak genoemd.
"Kozakken" (Kozacy) was ook de naam voor een soort lichte infanterie in Polen-Litouwen. Deze naam heeft echter niets met etniciteit van doen.
[bewerk] Gemeenschappen
Kozakken worden vaak genoemd naar de regio of rivier waar ze 'van oorsprong' vandaan komen. Hier bevonden (en soms bevinden) zich gemeenschappen. De legereenheden van kozakken werden kozakken hosts genoemd en waren vaak gelijk aan de naam van de gemeenschap. Door de geschiedenis heen bestonden de volgende gemeenschappen in de frontiergebieden van het Russische Rijk (tussen haakjes de rivier of regio waar ze naar vernoemd zijn):
- Don-Kozakken (Donrivier) - grootste host
- Koeban-Kozakken (Koebanrivier) - ontstaan uit Zaporozje-Kozakken (eerst Zwarte Zee-Kozakken genoemd, later verplaatst naar Koeban waardoor huidige naam ontstond)
- Terek-Kozakken (Terekrivier)
- Astrachan-Kozakken (stad Astrachan) - ontstaan uit overblijfselen van de Wolga-Kozakken rond 1750
- Oeral-Kozakken (Oeralrivier)
- Orenburg-Kozakken (Orenburg)
- Semiretsjen-Kozakken (Zevenstromenland - nu zuidoostelijk Kazachstan en noordooststelijk Kirgizië) - ontstaan uit Siberische Kozakken in 1867, rond Verny
- Siberische Kozakken (Siberië)
- Baikal-Kozakken (uit de Trans-Bajkal Host; ten oosten (trans=over) van het Bajkalmeer) - hieruit ontstonden de Amoer-Kozakken en Oessoeri-Kozakken
- Amoer-Kozakken (Amoerrivier)
- Oessoeri-Kozakken (Oessoeririvier)[1]
- Jenisej-Kozakken (uit Krasnojarsk en Irkoetsk aan de Jenisej)
[bewerk] Trivia
- In het oosten van Nederland, met name in de regio Twente, zijn kozakken een soort koeken. Deze zijn meestal rechthoekig van vorm waarbij de buitenkant van chocolade is en waarbinnen zich een (jam-)vulling bevindt. De koek is omringd met marsepein. Eigenlijk is het een plak biscuitdeeg met jam en room in opgerolde vorm (Zwitserse rol), die aan beide kanten is geglazuurd met pure chocola. Kozakken zijn er ook in ronde vorm.
- In Werkendam is de lokale voetbalvereniging ernaar voernoemd, de Kozakken Boys komen momenteel uit in de Zaterdag hoofdklasse A.
[bewerk] Noten
- ^ Jong, de, G. Kozakken (Nederlands)
[bewerk] Externe links
- Beschrijving (Nederlands)
- Don-Kozakken (Nederlands)
- Oeral-Kozakken (Nederlands)
